Λόγος Ἐγκωμιαστικὸς διαλαμβάνων ἐν Συντομία περὶ ΠΑΝΤΩΝ τῶν ΟΣΙΩΝ καὶ ΑΓΙΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ τῶν ἐν τῷ ΑΓΙῼ ΟΡΕΙ τοῦ Ἄθω Λαμψάντων. Τοῦ Ὁσίου Πατρὸς ἡμῶν Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου διεσκευασμένος κατὰ τὴν φράσιν.

Διὰ τοῦτο καὶ καινὴν καὶ νέαν ἐντολὴν ὠνόμασεν ὁ Κύριος τὴν ἐντολὴν τῆς πρὸς ἀλλήλους ἀγάπης λέγων· «Ἐντολὴν καινὴν δίδωμι ὑμῖν, ἵνα ἀγαπᾶτε ἀλλήλους» (Ἰωάν. ιγ’ 34). Καὶ δὲν στέκει ἕως ἐδῶ, ἀλλὰ προσθέτει· «Καθὼς ἠγάπησα ἡμᾶς (δηλαδὴ ὑπὲρ τὸν ἑαυτόν μου, ἐφ’ ὅσον ἐθυσίασα ἑμαυτὸν δι’ ἡμᾶς), ἵνα καὶ ὑμεῖς ἀγαπᾶτε ἀλλήλους» (Ἰωάν. ιγ’ 34).

Κατ’ ἀλήθειαν, ἀδελφοί, τοῦτο τὸ θαυμαστὸν ἔργον τῆς οἰκοδομῆς τῶν ἐνταῦθα εἴκοσι σεβασμίων Μοναστηρίων καὶ τῶν ἄλλων μονυδρίων καὶ Σκητῶν καὶ κελλίων, ἔβαλε σφραγῖδα καὶ ἐστεφάνωσεν ὅλα τὰ ἄλλα ἔργα τῶν Ὁσίων τούτων. Τοῦτο τὸ μέγα κατόρθωμα ὑπερέβη ὅλα τὰ ἄλλα κατορθώματα, τὰ ὁποῖα ἔκαμαν εἰς ὅλην των τὴν ζωήν. Αὐτὸ δὲν δύναται γλῶσσα ἀνθρωπίνη νὰ ἐπαινέσῃ καθὼς πρέπει. Εἰς αὐτὸ ἁρμόζουσιν ὅλοι οἱ ὑψηλοὶ καὶ μεγάλοι τίτλοι, καὶ αὐτὸ μὲ κάθε δίκαιον πρέπει νὰ ὀνομάζεται ἔργον ἀθάνατον καὶ ἔργον μεγαλοπρεπές. Πρέπει νὰ ὀνομάζεται τὸ ἔργον τοῦτο ἀθάνατον διότι οὔτε ἡ φύσις ἐπέτυχε τόσον τὸν σκοπὸν τῆς ἀθανασίας μὲ τὴν διαδοχὴν τῶν ἀτόμων, κάμνουσα νὰ ἐπιζῶσιν οἱ γονεῖς καὶ μετὰ θάνατον εἰς τὰ ἐξ αὐτῶν γεννώμενα τέκνα, οὔτε ἡ τέχνη, κατασκευάζουσα διάφορα μηχανήματα, ὅσον ἐπέτυχον τὴν ἀθανασίαν καὶ τὸ αἰώνιον μνημόσυνον οἱ θεῖοι οὗτοι Πατέρες διὰ μέσου τῶν ἱερῶν Μοναστηρίων.

Ἂς συμφωνῶσιν ὅλοι ἐκεῖνοι οἱ μετὰ τὸν κατακλυσμὸν ἄνθρωποι, ὅσον γιγαντιαῖοι εἰς τὸ σῶμα, τόσον πυγμαῖοι εἰς τὸν νοῦν, καὶ ἂς ζητῶσι νὰ οἰκοδομήσωσι πύργον ἕως τοῦ οὐρανοῦ, διὰ νὰ ἀφήσωσι τὸ ὄνομά των ἀθάνατον. «Δεῦτε οἰκοδομήσωμεν ἑαυτοῖς πόλιν καὶ πύργον, οὗ ἔσται ἡ κεφαλὴ ἕως τοῦ οὐρανοῦ, καὶ ποιήσωμεν ἑαυτοῖς ὄνομα (Γεν. ια’ 4). Ἂς κτίζῃ ὁ Φίλιππος τὴν Φιλιππούπολιν, ὁ Ἀλέξανδρος τὴν Ἀλεξάνδρειαν, ὁ Ἀδριανὸς τὴν Ἀδριανούπολιν. Ἂς κατασκευάζωσιν ὅλοι οἱ ἄλλοι βασιλεῖς καὶ σατράπαι καὶ ἡγεμόνες τοῦ κόσμου τοὺς πυραμιδοειδεῖς ὀβελίσκους, τὰ κυκλικὰ τόξα, καὶ τοὺς τεχνικοὺς ἀνδριάντας των, καὶ ἂς ἐπιφημίζωσι τὰ ὀνόματά των ἐπάνω εἰς τὰ ἴδιά των οἰκοδομήματα, καθὼς λέγει ὁ θεῖος Δαβίδ· «Ἐπεκαλέσαντο τὰ ὀνόματα αὐτῶν ἐπὶ τῶν γαιῶν αὐτῶν» (Ψαλμ. μη’ 12). Αὐτοὶ ὅλοι μὲ τὰ πολυέξοδα αὐτὰ ἔργα των δὲν ἠδυνήθησαν νὰ μείνωσιν ἀθάνατοι. Καὶ ἂν φημίζωνται τὰ ὀνόματά των, φημίζονται μόνον εἰς τὴν γῆν, καὶ εἰς μόνην τὴν παροῦσα ζωήν, ἀλλ’ ὄχι καὶ εἰς τὸν οὐρανόν, καὶ εἰς τὴν μέλλουσαν ζωήν· «Οὐκ, ἐγγράφεται γάρ, λέγει ὁ Μέγας Βασίλειος, ἀσεβῶν ἐν βίβλῳ ζωῆς, ἀλλὰ τῇ γῇ ἐναπομένει τὰ ὀνόματα» (Ἑρμηνεία εἰς τὸν μη’ Ψαλμ.).


Ὑποσημειώσεις

[1] Ἡ μνήμη τῶν ὑπὸ τῶν Λατινοφρόνων ἀναιρεθέντων ἐν Ἁγίῳ Ὄρει Ὁσίων Πατέρων ἐπιτελεῖται τῶν μὲν Δώδεκα Βατοπαιδινῶν μετὰ τοῦ Ἡγουμένου αὐτῶν Εὐθυμίου τῇ δʹ (4ῃ) Ἰανουαρίου, τῶν δὲ Εἰκοσιὲξ Ζωγραφιτῶν τῇ κβʹ (22ῃ) Σεπτεμβρίου. (Βλέπε ἐν τόμῳ Αʹ καὶ Θʹ ἀντιστοίχως).

[2] Ἰουνίου 12η, τόμος Ϛʹ.

[3] Ἐν ἀγκύλαις ἀναγράφονται ὁ μὴν καὶ ἡ ἡμέρα καθ’ ἣν ἕκαστος τῶν ἐνταῦθα ἀναφερομένων Ἁγίων ἑορτάζεται ἰδιαιτέρως· καθὼς καὶ ὁ τόμος τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας» ἐν ᾧ περιέχονται τὰ κατ’ αὐτούς.

[4] Περί τοῦ Ὁσιομάρτυρος τούτου Κοσμᾶ οὐδὲν ἕτερον ἔγγραφον ὑπόμνημα ἔφθασε μέχρις ἡμῶν, πλὴν τῶν ὅσων ἐνταῦθα ἀναφέρονται.

[5] Ὁ μὲν Ὅσιος οὗτος Γαβριὴλ ἑορτάζεται Μαΐου 13 (βλέπε ἐν τόμῳ Εʹ), περὶ δὲ τῆς θαυματουργοῦ Εἰκόνος τῆς Παναγίας Πορταϊτίσσης βλέπε ἐν τῷ ἀνὰ χεῖρας τόμῳ, ἐν τῇ Τρίτῃ τῆς Διακαινησίμου.

[6] Τὸ Τίρνοβον αὐτὸ εἶναι πόλις τῆς Βουλγαρίας ἐπὶ τοῦ ποταμοῦ Ἰάντρα, ἡ ὁποῖα ὑπῆρξεν πρωτεύουσα ὁμωνύμου κράτους ἀπὸ τοῦ ἔτους 1186 μέχρι τοῦ 1393. Ὁ δὲ ἐνταῦθα ἀναφερόμενος βασιλεὺς Ἀσάνης εἶναι ὁ Ἰωάννης Ἀσὰν ὁ Βʹ (1218-1241), τοῦ ὁποίου ἡ θυγάτηρ Ἑλένη ἐνυμφεύθη τὸν αὐτοκράτορα τῆς Νικαίας Θεόδωρον Βʹ Λάσκαριν.

[7] Καὶ περὶ τῶν τριῶν τούτων Ὁσιομαρτύρων οὐδὲν ἕτερον ἔγγραφον ὑπόμνημα ἔχομεν.

[8] Εἰς τοῦτον τὸν Ὅσιον Θεωνᾶν ἐφιλοπόνησεν ὁ Ὅσιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης ᾈσματικὴν Ἀκολουθίαν τελείαν, ἥτις εὑρίσκεται εἰς τὸ αὐτὸ Μοναστήριον καὶ ὁ βουλόμενος ἑορτάζειν τὸν Ἅγιον, ζητησάτω ταύτην.

[9] Καὶ εἰς τοῦτον τὸν Ὅσιον Θεόφιλον ἐφιλοπόνησεν ὁ Ὅσιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης τελείαν ᾀσματικὴν Ἀκολουθίαν, καὶ τὸν Βίον τούτου κατέστρωσεν εἰς τάξιν.

[10] Οἱ βασιλεῖς οὗτοι οὕτως ἀναφέρονται ἐν τῷ χειρογράφῳ Συναξαριστῇ. Κατὰ ταῦτα, ἐὰν δὲν ἔχει παρεισφρήσει λάθος τι ὁ Ἅγιος θὰ πρέπει νὰ ἦτο τότε ὑπερεκατοντούτης.

[11] Ἐν τῷ περί Θεολογίας πρώτῳ αὐτοῦ λόγῳ, ὁ θεῖος Γρηγόριος λέγει τὰ ἑξῆς: «Τί μοι τὸ λειπόμενον; Τί τὸ ἐλπιζόμενον; Βασιλείαν οὐρανῶν πάντως ἐρεῖς· ἡγοῦμαι δὲ μὴ ἄλλο τι τοῦτο εἶναι ἢ τὸ τυχεῖν τοῦ καθαρωτάτου τε καὶ τελειοτάτου· τελεώτατον δὲ τῶν ὄντων, γνῶσις Θεοῦ. Ἀλλὰ τὸ μὲν κατάσχωμεν· τὸ δὲ καταλάβωμεν· τὸ δὲ ἐκεῖθεν ταμιευσώμεθα, ἵνα ταύτην σχῶμεν τῆς φιλοπονίας τὴν ἐπικαρπίαν, ὅλην τῆς Ἁγίας Τριάδος τὴν ἔλλαμψιν, ἥτις ἐστί καὶ οἵα, καί ὅση, εἰ θέμις τοῦτο εἰπεῖν».