Λόγος Ἐγκωμιαστικὸς διαλαμβάνων ἐν Συντομία περὶ ΠΑΝΤΩΝ τῶν ΟΣΙΩΝ καὶ ΑΓΙΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ τῶν ἐν τῷ ΑΓΙῼ ΟΡΕΙ τοῦ Ἄθω Λαμψάντων. Τοῦ Ὁσίου Πατρὸς ἡμῶν Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου διεσκευασμένος κατὰ τὴν φράσιν.

καὶ ὄχι μόνον ἁπλῶς λογικοί, ἀλλὰ ἄνθρωποι, οἵτινες μὲ τὸ ὑλικὸν τοῦτο σῶμα ἀγωνίζονται νὰ μιμηθῶσι τῶν ἀσωμάτων καὶ ἀΰλων Ἀγγέλων τὴν πολιτείαν, καὶ παρομοιάζουσι μὲ τὴν παρεμβολὴν ἐκείνην τῶν Ἀγγέλων, τὴν ὁποίαν εἶδεν ὁ Πατριάρχης Ἰακὼβ καὶ εἶπε· «Παρεμβολὴ Θεοῦ αὕτη» (Γεν. λβ’ 2)· διὰ τὴν ὁποίαν προσφυῶς εἶπε καὶ ὁ Ἅγιος Εφραὶμ ὁ Σύρος· «Ὥσπερ Ἀγγέλων παρεμβολὴ Ἁγίων· οὕτω Μοναχῶν πλῆθος ἐπὶ τὸ αὐτό, διὰ παντὸς ἐχόντων τὴν διάνοιαν πρὸς Θεόν».

Οὗτοι οἱ θεῖοι Πατέρες, ὡς εὔοσμα κρίνα καὶ ὡς ἄνθη τερπνά, καὶ ὡς ἀγλαόκαρπα δένδρα ἐδῶ βλαστήσαντες, ἄλλον νοητὸν Παράδεισον τὸν τόπον τοῦτο ἀπέδειξαν. Οὗτοι ὡς Ἄγγελοι, εἰς τὰ σπήλαια, καὶ εἰς τὰς τρώγλας, καὶ εἰς τὰς κοιλάδας, καὶ πεδιάδας, καὶ λόφους, καὶ παραθαλασσίους τόπους τοῦ Ὄρους τούτου ἀσκήσαντες, δεύτερον οὐρανὸν τοῦτο ἀποκατέστησαν. Ὅθεν δι’ αὐτῶν, ἐδῶ ὅπου πρότερον ἠκούοντο μόναι αἱ φωναὶ τῶν ἀγρίων ζῴων, τώρα ἀκούονται καὶ λαλοῦνται πανταχοῦ ὕμνοι ἀγγελικοὶ καὶ οὐράνιοι, εἰς τὴν Ἁγίαν καὶ ζωοποιὸν καὶ ὑπερούσιον Τριάδα ἀναφερόμενοι. Καὶ διὰ νὰ εἴπω μὲ συντομίαν, οὗτοι οἱ τρισόλβιοι Ὅσιοι, ὡς φιλόπαιδες Πατέρες τὰς διδασκαλίας καὶ τύπους καὶ διατάξεις αὐτῶν παρέδωκαν εἰς ἡμᾶς, ὡς κληρονομίαν πατρικήν τε καὶ ἀναφαίρετον, καὶ μὲ αὐτὰς ὡδήγησαν μὲν ἔτι ζῶντες πλήθη Μοναχῶν εἰς τὰς εὐθείας τρίβους τῆς σωτηρίας, ὁδηγοῦσι δὲ καὶ μετὰ θάνατον πάντας ἡμᾶς, τὰ πνευματικὰ αὐτῶν τέκνα, εἰς ζωὴν τὴν αἰώνιον, καὶ ὡς Ποιμένες ἀληθινοὶ μεριμνῶσι δι᾽ ἡμᾶς τὴν Ποίμνην αὐτῶν, καὶ μᾶς φυλάττουσιν ἀπὸ πᾶσαν ἀνάγκην καὶ ἐναντίαν περίστασιν, μὲ τὰς πρὸς Θεὸν ἀενάους πρεσβείας των.

Ὅθεν ἔπρεπε κατὰ πᾶν δίκαιον, ἔπρεπε, (λέγω καὶ τρίτον) ἔπρεπε· καθὼς ὅλοι οὗτοι οἱ θεῖοι Πατέρες καὶ Ὅσιοι, εἰς ἕνα καὶ τὸν αὐτὸν ἱερὸν τοῦτον τόπον ἠγωνίσθησαν, καὶ εὐηρέστησαν τῷ Θεῷ, καὶ ἡγίασαν, οὕτω καὶ εἰς μίαν καὶ τὴν αὐτὴν πανήγυριν νὰ πανηγυρίζωνται, καὶ μὲ τὰ αὐτὰ ἐγκώμια καὶ πνευματικὰ ᾄσματα νὰ ἐγκωμιάζωνται, καὶ εἰς μίαν καὶ τὴν αὐτὴν εἰκόνα νὰ ἐξιστορῶνται, ὡς ἀδελφοὶ κατὰ Πνεῦμα καὶ ὁμόσχημοι καὶ ὁμότροποι· οἱ Ἱεράρχαι καὶ Ὅσιοι οἱ Ὁμολογηταὶ καὶ Μάρτυρες· οἱ Ἱερομάρτυρες καὶ Ὁσιομάρτυρες· οἱ μυροβλύται καὶ πάντες οἱ λοιποὶ Ὀνομαστοὶ καὶ Ἀνώνυμοι· οἵ τε ἐν Κοινοβίοις, καὶ ἐν ἡσυχίᾳ κατὰ διαφόρους καιροὺς καὶ τρόπους εἰς τὸ Ὄρος τοῦτο τὴν ζωὴν τελειώσαντες, καὶ διὰ τοῦτο Ἁγιορεῖται καλούμενοι. Ἐπειδὴ κατὰ τὸν θεῖον Δαβίδ, «Ἰδοὺ δὴ τί καλὸν ἢ τί τερπνόν, ἀλλ’ ἢ τὸ κατοικεῖν ἀδελφοὺς ἐπὶ τὸ αὐτό;» (Ψαλμ. ρλβ’ 1).


Ὑποσημειώσεις

[1] Ἡ μνήμη τῶν ὑπὸ τῶν Λατινοφρόνων ἀναιρεθέντων ἐν Ἁγίῳ Ὄρει Ὁσίων Πατέρων ἐπιτελεῖται τῶν μὲν Δώδεκα Βατοπαιδινῶν μετὰ τοῦ Ἡγουμένου αὐτῶν Εὐθυμίου τῇ δʹ (4ῃ) Ἰανουαρίου, τῶν δὲ Εἰκοσιὲξ Ζωγραφιτῶν τῇ κβʹ (22ῃ) Σεπτεμβρίου. (Βλέπε ἐν τόμῳ Αʹ καὶ Θʹ ἀντιστοίχως).

[2] Ἰουνίου 12η, τόμος Ϛʹ.

[3] Ἐν ἀγκύλαις ἀναγράφονται ὁ μὴν καὶ ἡ ἡμέρα καθ’ ἣν ἕκαστος τῶν ἐνταῦθα ἀναφερομένων Ἁγίων ἑορτάζεται ἰδιαιτέρως· καθὼς καὶ ὁ τόμος τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας» ἐν ᾧ περιέχονται τὰ κατ’ αὐτούς.

[4] Περί τοῦ Ὁσιομάρτυρος τούτου Κοσμᾶ οὐδὲν ἕτερον ἔγγραφον ὑπόμνημα ἔφθασε μέχρις ἡμῶν, πλὴν τῶν ὅσων ἐνταῦθα ἀναφέρονται.

[5] Ὁ μὲν Ὅσιος οὗτος Γαβριὴλ ἑορτάζεται Μαΐου 13 (βλέπε ἐν τόμῳ Εʹ), περὶ δὲ τῆς θαυματουργοῦ Εἰκόνος τῆς Παναγίας Πορταϊτίσσης βλέπε ἐν τῷ ἀνὰ χεῖρας τόμῳ, ἐν τῇ Τρίτῃ τῆς Διακαινησίμου.

[6] Τὸ Τίρνοβον αὐτὸ εἶναι πόλις τῆς Βουλγαρίας ἐπὶ τοῦ ποταμοῦ Ἰάντρα, ἡ ὁποῖα ὑπῆρξεν πρωτεύουσα ὁμωνύμου κράτους ἀπὸ τοῦ ἔτους 1186 μέχρι τοῦ 1393. Ὁ δὲ ἐνταῦθα ἀναφερόμενος βασιλεὺς Ἀσάνης εἶναι ὁ Ἰωάννης Ἀσὰν ὁ Βʹ (1218-1241), τοῦ ὁποίου ἡ θυγάτηρ Ἑλένη ἐνυμφεύθη τὸν αὐτοκράτορα τῆς Νικαίας Θεόδωρον Βʹ Λάσκαριν.

[7] Καὶ περὶ τῶν τριῶν τούτων Ὁσιομαρτύρων οὐδὲν ἕτερον ἔγγραφον ὑπόμνημα ἔχομεν.

[8] Εἰς τοῦτον τὸν Ὅσιον Θεωνᾶν ἐφιλοπόνησεν ὁ Ὅσιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης ᾈσματικὴν Ἀκολουθίαν τελείαν, ἥτις εὑρίσκεται εἰς τὸ αὐτὸ Μοναστήριον καὶ ὁ βουλόμενος ἑορτάζειν τὸν Ἅγιον, ζητησάτω ταύτην.

[9] Καὶ εἰς τοῦτον τὸν Ὅσιον Θεόφιλον ἐφιλοπόνησεν ὁ Ὅσιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης τελείαν ᾀσματικὴν Ἀκολουθίαν, καὶ τὸν Βίον τούτου κατέστρωσεν εἰς τάξιν.

[10] Οἱ βασιλεῖς οὗτοι οὕτως ἀναφέρονται ἐν τῷ χειρογράφῳ Συναξαριστῇ. Κατὰ ταῦτα, ἐὰν δὲν ἔχει παρεισφρήσει λάθος τι ὁ Ἅγιος θὰ πρέπει νὰ ἦτο τότε ὑπερεκατοντούτης.

[11] Ἐν τῷ περί Θεολογίας πρώτῳ αὐτοῦ λόγῳ, ὁ θεῖος Γρηγόριος λέγει τὰ ἑξῆς: «Τί μοι τὸ λειπόμενον; Τί τὸ ἐλπιζόμενον; Βασιλείαν οὐρανῶν πάντως ἐρεῖς· ἡγοῦμαι δὲ μὴ ἄλλο τι τοῦτο εἶναι ἢ τὸ τυχεῖν τοῦ καθαρωτάτου τε καὶ τελειοτάτου· τελεώτατον δὲ τῶν ὄντων, γνῶσις Θεοῦ. Ἀλλὰ τὸ μὲν κατάσχωμεν· τὸ δὲ καταλάβωμεν· τὸ δὲ ἐκεῖθεν ταμιευσώμεθα, ἵνα ταύτην σχῶμεν τῆς φιλοπονίας τὴν ἐπικαρπίαν, ὅλην τῆς Ἁγίας Τριάδος τὴν ἔλλαμψιν, ἥτις ἐστί καὶ οἵα, καί ὅση, εἰ θέμις τοῦτο εἰπεῖν».