ΜΑΜΑΣ ὁ μέγας τοῦ Χριστοῦ καὶ περιβόητος Μάρτυς ἐγεννήθη εἰς Γάγγραν, πόλιν τῆς Παφλαγονίας, ἐν ἔτει σξ’ (260). Οἱ γονεῖς του ὠνομάζοντο Θεόδοτος καὶ Ρουφῖνα, ἦσαν δὲ ἀμφότεροι εὐσεβεῖς καὶ τὸ γένος λαμπρότατοι, ἔχοντες τὴν καταγωνὴν ἀπὸ πατρικίων· οὗτοι θερμὴν ἔχοντες τὴν εἰς Χριστὸν ἀγάπην καὶ μὴ δυνάμενοι νὰ κρύπτουν τὸν μέγαν αὐτῶν πόθον, ἐκήρυττον παρρησίᾳ τὴν εὐσέβειαν καὶ πολλοὺς εἰς αὐτὴν παρεκίνουν καὶ ἐστερέωναν. Ὅθεν μανθάνων ταῦτα ὁ ἐξουσιαστὴς τῆς πόλεως Γάγγρας Ἀλέξανδρος, ἐπειδὴ εἶχε προσταγὴν ἀπὸ τὸν βασιλέα, ὅπως θανατώνῃ, διὰ βασανιστηρίων ὅσους Χριστιανοὺς δὲν πείθονται νὰ θυσιάσουν εἰς τὰ εἴδωλα, διέταξε καὶ ὡδήγησαν ἐνώπιόν του τὸν θεῖον Θεόδοτον, τὸν ὁποῖον ἐβίαζε νὰ θυσιάσῃ εἰς τὰ εἴδωλα· ἐκεῖνος ὅμως ὁ μακάριος οὐδὲ κἂν νὰ τὸν ἀκούῃ δὲν ἐδέχετο· θέλων δὲ ὁ κριτὴς νὰ τὸν τιμωρήσῃ, ἠμποδίζετο, ἐπειδὴ δὲν εἶχεν ἐξουσίαν νὰ παιδεύσῃ ἐκείνους, οἵτινες κατήγοντο ἀπὸ πατρικίους, ἐὰν δὲν ἔδιδεν ὁ βασιλεὺς εἰδικὴν ἄδειαν. Τὸν ἀπέστειλεν ὅθεν εἰς τὴν Καισάρειαν τῆς Καππαδοκίας εἰς τὸν ἡγεμόνα Φαῦστον, ὅστις ἀσεβὴς ὢν καὶ πολλὰ σκληρός εὐθὺς ὡς ἦλθεν ὁ Θεόδοτος τὸν ἐνέκλεισεν εἰς τὴν φυλακὴν ὁμοῦ μὲ τὴν σύζυγον αὐτοῦ Ρουφῖναν, ἥτις ἐκυοφόρει τότε τὸν μέγαν Μάμαντα. Εὑρισκόμενοι ἀμφότεροι εἰς τὸ δεσμωτήριον καὶ φοβούμενος ὁ Θεόδοτος τὴν ἀνθρωπίνην ἀσθένειαν καὶ τὰς βασάνους, ἐδέετο τοῦ Θεοῦ λέγων· «Κύριε ὁ Θεὸς τῶν δυνάμεων, ὁ Πατὴρ τοῦ ἀγαπητοῦ σου Υἱοῦ, εὐλογῶ καὶ δοξάζω Σε, ὅτι διὰ τὸ ὄνομά σου ἠξιώθην νὰ εὑρίσκωμαι εἰς τὴν φυλακήν. Πλὴν δέομαί σου, Κύριε, δέξαι μου τὴν ψυχὴν εἰς τὰ δεσμὰ ταῦτα, ὁ γινώσκων τὴν ἀσθένειάν μου, μήποτε καυχήσεται ὁ ἐχθρὸς ἐπ’ ἐμοί». Ταῦτα ἐκεῖνος προσηύχετο, ὁ δὲ Θεός, ὅστις γινώσκεῖ τὰ κρύφια τῆς καρδίας, ἐδέχθη τὴν καλήν του προαίρεσιν, καὶ εὐθὺς τὸν ἀνέπαυσεν· ἡ δὲ σύζυγός του Ρουφῖνα ἐγέννησε τὴν ἡμέραν ἐκείνην ἐντὸς τοῦ δεσμωτηρίου καὶ ἠπόρει μὴ γνωρίζουσα τί νὰ πράξῃ· παρεκάλεσεν ὅθεν καὶ αὕτη νὰ τὴν ἀναπαύσῃ ὁ Θεός, καὶ εὐθὺς εἰσηκούσθη· τὸ δὲ παιδίον ἐκείτετο μόνον ἐν τῷ μέσῳ τῶν λειψάνων τῶν γονέων του.

Ὁ προνοητὴς ὅμως τῶν ὅλων Θεὸς ἔστειλε τὸν Ἄγγελόν του εἰς σχῆμα νεανίσκου καὶ προσέταξε γυναῖκά τινα περιφανεστάτην καὶ εὐσεβῆ, ὀνομαζομένην Ἀμμίαν καὶ ἐπιλεγομένην Ματρῶναν, νὰ ζητήσῃ τὰ λείψανα τῶν Ἁγίων· εὐθὺς δὲ ὡς τὰ ἐζήτησε, τῆς ἐδώρησε ταῦτα ὁ ἡγεμών·