Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ ὁ Ὅσιος Πατὴρ ἡμῶν καὶ Ὁμολογητὴς ΘΕΟΦΑΝΗΣ ὁ Γραπτὸς ὁ Ἐπίσκοπος Νικαίας ὁ ποιητὴς πολλῶν Κανόνων καὶ ἀδελφὸς τοῦ Ἁγίου ΘΕΟΔΩΡΟΥ τοῦ Γραπτοῦ, ἐν εἰρήνῃ τελειοῦται.

Οὕτω λοιπὸν τὸ μὲν μακάριον λείψανον ἔμεινεν ἐκεῖ, ὁ δὲ Ἅγιος Θεοφάνης ἐξορίζεται εἰς τὴν Θεσσαλονίκην [9], ἕως οὗ εἰς ὀλίγον καιρὸν ἔλαμψε πάλιν ἡ εὐσέβεια μετὰ τὸν θάνατον τοῦ Θεοφίλου καὶ ἀνακαλεῖται ἀπὸ τὴν ἐξορίαν ὑπὸ Θεοδώρας τῆς βασιλίσσης, ἥτις ἀνεστήλωσε τὴν Ὀρθοδοξίαν καὶ ὑπὸ τοῦ υἱοῦ της Μιχαήλ, τοῦ εὐσεβῶς βασιλεύσαντος, οἵτινες ἀνεκάλεσαν ἐκ τῆς ἐξορίας καὶ ὅλους τοὺς διὰ τὰς ἁγίας Εἰκόνας ἐξορισθέντας καὶ ἐπέστρεψαν εἰς τὰς πατρίδας των. Τότε λοιπὸν καὶ ὁ μέγας Θεοφάνης ἐπέστρεψε Μάρτυς ἀληθὴς γενόμενος καὶ σεμνυνόμενος διὰ τὰ στίγματα τῶν πληγῶν, τὰς ὁποίας διὰ τὸν Κύριον ἔλαβε, ἔχων ἐλπίδα νὰ λάβῃ πλουσίαν παρὰ Θεοῦ ἀνταπόδοσιν τῆς ὁμολογίας του εἰς αἰῶνα τὸν μέλλοντα. Ἀνακληθεὶς δὲ χειροτονεῖται Μητροπολίτης Νικαίας ἀπὸ τὸν Ἅγιον Πατριάρχην Κωνσταντινουπόλεως Μεθόδιον, ὁ ὁποῖος κατήργησε τὴν χριστομάχον αἵρεσιν τῶν εἰκονομάχων ἐν ἔτει ωμβ’ (842). Τὸ δὲ ἅγιον λείψανον ἔκαμε πολὺν καιρὸν ἐκεῖ ὅπου τὸ ἀφῆκεν ὁ ἀδελφός του ἔπειτα τὸ ἐπῆρεν εἷς εὐσεβὴς καὶ φιλόθεος, διὰ νὰ μετέχῃ καὶ αὐτὸς εἰς τὸν μισθὸν τῆς ὁμολογίας, καὶ τὸ ἔφερεν εἰς τὴν Χαλκηδόνα μὲ ὑμνῳδίας καὶ θυμιάματα, καὶ τὸ ἐσήκωσαν Ἱερεῖς καὶ Μονάζοντες, καθὼς ἔπρεπε, καὶ οἰκοδομήσας Ναὸν ἅγιον ἐφύλαξεν ἐκεῖ τὸν θησαυρὸν ἐκεῖνον τὸν πολυτίμητον, ὅστις ἀναβλύζει καθ’ ἑκάστην ἰάματα ψυχῶν καὶ σωμάτων, θεραπεύων πᾶσαν ἀσθένειαν.

Ὁ δὲ μακάριος Θεοφάνης ἔζησεν ἀκόμη ὀλίγον καιρόν, μετὰ τὴν τελευτὴν τοῦ Ἁγίου Θεοδώρου, ἐναρέτως πολιτευσάμενος καὶ πλείστους Κανόνας καὶ ἱερὰ Ἄσματα συνθέσας, ὅπως ἐπίσης καὶ ὁ ἀδελφός του Θεόδωρος διὰ τῶν ὁποίων κατεκόσμησαν τὴν Ἐκκλησίαν. Οὕτω λοιπὸν καλῶς καὶ θεαρέστως κυβερνήσας τὸ λογικὸν αὐτοῦ ποίμνιον ἀπέρχεται ἀπὸ τὴν παροῦσαν ζωήν, τὴν πολυστένακτον καὶ ἐπίκηρον, εἰς τὴν ἀΐδιον διὰ νὰ δοξάζῃ τὸν Δεσπότην Χριστὸν αἰώνια, ᾧ πρέπει δόξα, τιμὴ καὶ προσκύνησις εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.

    

ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ


Ὑποσημειώσεις

[1] Λέων Εʹ ὁ Ἀρμένιος· αὐτοκράτωρ τοῦ Βυζαντίου 813-820.

[2] Ἐκ τοῦ Συναξαρίου τοῦ Ὁσίου Μιχαὴλ τοῦ Συγκέλλου (περὶ οὗ βλέπε ἐν τῇ ὑποσημειώσει τῆς σελ. 243), πληροφορούμεθα ὅτι ὁ Πατριάρχης Ἱεροσολύμων ὁμοῦ μετὰ τῶν Ἁγίων Θεοδώρου καὶ Θεοφάνους ἀπέστειλε καὶ τὸν Ὅσιον Μιχαὴλ πρῶτον εἰς τὴν Ρώμην καὶ εἶτα εἰς τὴν Κωνσταντινούπολιν, ἵνα ἀγωνισθῶσιν ὑπὲρ τῆς ἀναστηλώσεως τῶν ἁγίων Εἰκόνων καὶ ἐλέγξωσι τοὺς εἰκονομάχους, ὅπερ καὶ ἐγένετο. Ἐξωρίσθη δὲ καὶ ὁ θεῖος Μιχαὴλ εἰς Πλουσιάδα.

[3] Πατριάρχαι Κωνσταντινουπόλεως κατ’ ἐκείνην τὴν ἐποχήν, εἰκονομάχοι, ἦσαν οἱ ἑξῆς: αʹ) Θεόδοτος ὁ Μελισσηνὸς 815-821, βʹ) Ἀντώνιος Αʹ ὁ Βυρσοδέψης 821-832, γʹ) Ἰωάννης Ζʹ ὁ καὶ Ἰαννῆς καὶ Μάγος καλούμενος 832-842.

[4] Στόμα τοῦ Πόντου ὀνομάζεται ἐδῶ τὸ πρὸς τὴν Μαύρην θάλασσαν στόμιον τοῦ Βοσπόρου.

[5] Μιχαὴλ Βʹ ὁ Τραυλός· αὐτοκράτωρ τοῦ Βυζαντίου 820-829.

[6] Θεόφιλος· αὐτοκράτωρ τοῦ Βυζαντίου 829-842.

[7] Ἀφουσία· μικρὰ νῆσος τῆς Προποντίδος, καλουμένη σήμερον ὑπὸ τῶν Τούρκων Ἀραμπλάρ.

[8] Ἀμάσεια· ἀρχαία πόλις τῆς Καππαδοκίας τοῦ Πόντου κειμένη ἐπὶ τοῦ Ἴριος ποταμοῦ (Γεσὶλ Ἰρμάκ). Ἡ Μητρόπολις Ἀμασείας ἐπὶ Τουρκοκρατίας καὶ μέχρι τῆς Μικρασιατικῆς καταστροφῆς ἦτο ἡ μεγαλυτέρα εἰς ἔκτασιν Μητρόπολις τοῦ Οἰκουμενικοῦ θρόνου, ἔχουσα τὴν ἕδραν της ἐν Ἀμισῷ. Ἡ Ἀμάσεια συγκαταλέγει μεταξὺ τῶν πρώτων πόλεων, αἵτινες ἐδέχθησαν τὸν Χριστιανισμὸν διὰ τοῦ ἐν αὐτῇ κηρύγματος τῶν Ἀποστόλων Ἀνδρέου καὶ Πέτρου. Ἐν αὐτῇ ἐμαρτύρησεν ὁ κατὰ τὴν ιϛʹ (16ην) Ἰουλίου ἑορταζόμενος Ἅγιος Ἱερομάρτυς Βασιλεὺς Ἐπίσκοπος Ἀμασείας. Βλέπε περὶ τούτου εἰς Τόμον Ζʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας».

[9] Ὁ Ἅγιος οὗτος Θεοφάνης, εὑρισκόμενος ἐξόριστος εἰς Θεσσαλονίκην, ἐμελούργησε τὰ Τροπάρια τῶν αἴνων τοῦ Ἁγίου Δημητρίου, ὧν πρῶτον εἶναι τὸ «Δεῦρο Μάρτυς Χριστοῦ πρὸς ἡμᾶς σοῦ δεομένους συμπαθοῦς ἐπισκέψεως· καὶ ρῦσαι κεκακωμένους τυραννικαῖς ἀπειλαῖς, καὶ δεινῇ μανίᾳ τῆς αἱρέσεως», τῆς εἰκονομαχίας δηλαδή. Ὁ αὐτὸς Θεοφάνης ἐμελούργησε καὶ τὸν ἐν τῷ Μηναίῳ πρῶτον Κανόνα τοῦ Ἁγίου Δημητρίου, τὸν ὁποῖον ψάλλομεν εἰς τὸν Ὄρθρον. Ἄλλοι λέγουσιν ὅτι τὰ Τροπάρια συνέγραψεν ὁ Ὅσιος Θεόδωρος ὁ Στουδίτης, ὅτε εἶχε καὶ αὐτὸς ἐξορισθῆ εἰς Θεσσαλονίκην. Ὅμως τοῦτο δὲν φαίνεται ὀρθόν, διότι ὁ Ὅσιος Θεόδωρος ὁ Στουδίτης ἐξωρίσθη εἰς Θεσσαλονίκην δι’ ἄλλην αἰτίαν. Βλέπε καὶ σχετικὴν ἐν τῷ Συναξαρίῳ τοῦ Ὁσίου Θεοδώρου τοῦ Στουδίτου ὑποσημείωσιν εἰς τὴν ιαʹ (11ην) Νοεμβρίου, ἐν τόμῳ ΙΑʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας». Ἐπίσης οὐχὶ ὀρθῶς γράφεται ἐν τῷ δευτέρῳ τόμῳ τῆς «Ἐκκλησιαστικῆς Ἱστορίας» τοῦ Μελετίου, ὅτι ἄλλος εἶναι Θεοφάνης ὁ Γραπτός, καὶ ἄλλος Θεοφάνης ὁ Νικαίας, διότι εἶναι εἷς καὶ ὁ αὐτός.