Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ ὁ Ὅσιος Πατὴρ ἡμῶν καὶ Ὁμολογητὴς ΘΕΟΦΑΝΗΣ ὁ Γραπτὸς ὁ Ἐπίσκοπος Νικαίας ὁ ποιητὴς πολλῶν Κανόνων καὶ ἀδελφὸς τοῦ Ἁγίου ΘΕΟΔΩΡΟΥ τοῦ Γραπτοῦ, ἐν εἰρήνῃ τελειοῦται.

Σελίδα 7 από 8

Αὐτὴ εἶναι ἡ ἐπιστολὴ τοῦ Θεοδώρου. Ἀφοῦ δὲ τοὺς ἔδωσαν τοιαύτην τιμωρίαν πρωτοφανῆ καὶ ἀπάνθρωπον διὰ τὴν τῶν θείων Εἰκόνων προσκύνησιν καὶ ἐνῷ ἔτρεχον ἀκόμη τὰ αἵματα ἀπὸ τὰ πρόσωπα αὐτῶν, τοὺς ἐφυλάκισαν. Ἔπειτα παρεκίνησεν ὁ πονηρὸς Ἰωάννης, ὅστις ἦτο τότε Πατριάρχης ἀνάξιος καὶ τοὺς ἐξώρισαν εἰς τὴν Ἀμάσειαν τῆς Βιθυνίας [8] προστάσσων ὁ ἄσπλαγχνος βασιλεὺς νὰ μὴ τοὺς θάψωσι μετὰ θάνατον, ἀλλὰ νὰ μείνουν οὕτως εἰς καταφρόνησιν. Ἐβασανίζοντο λοιπὸν οἱ μακάριοι εἰς τὴν δεινὴν ἐκείνην ἐξορίαν καιρὸν πολύν, ἐναρέτως καὶ ὀρθοδόξως πολιτευόμενοι καὶ τόσην ἀρετὴν καὶ ἐγκράτειαν εἶχον, ὥστε διῆγον ὡς ἀσώματοι Ἄγγελοι. Ὁ δὲ μακάριος Θεόδωρος ἠσθένησεν ἀπὸ τὸ γῆρας καὶ τὴν τῆς φυλακῆς κακοπάθειαν· ὅθεν τὴν αὐτὴν ἡμέραν καθ’ ἥν ἐθανατώθη διὰ τὸν Δεσπότην ὁ πρῶτος τῶν Μαρτύρων καὶ ἀξιέπαινος Στέφανος, τότε καὶ ὁ τούτου ζηλωτὴς καὶ Μάρτυς εἰς τὴν προαίρεσιν, ὁ τῶν δωρεῶν τοῦ Θεοῦ ἐπώνυμος, παρέδωκε τὴν ἁγίαν αὐτοῦ ψυχὴν εἰς τὰς ἀχράντους χεῖρας τοῦ Θεοῦ, ὅν ἐπόθησεν, ἐν ἔτει ωλη’ (838).

Ὁ δὲ μακάριος αὐτάδελφος αὐτοῦ καὶ ὁμόζηλος Θεοφάνης ἐτίμησε μὲ ἐγκώμια καὶ ᾄσματα τὸ ἱερὸν αὐτοῦ λείψανον, καθὼς φαίνεται εἰς τὸν Κανόνα, τὸν ὁποῖον τοῦ ψάλλουν τῇ κζ’ (27ῃ) Δεκεμβρίου, ὅστις εἶναι ποίημα τοῦ Ἁγίου τούτου Θεοφάνους, καὶ τὸν παρακαλεῖ εἰς τὸ ὕστερον Τροπάριον τῆς ἐνάτης ᾠδῆς νὰ δέεται εἰς τὸν Θεόν, νὰ τοὺς δώσῃ ἴσην δόξαν εἰς τὸν Παράδεισον· ἐπειδὴ οὐχὶ μόνον κατὰ σάρκα ἦσαν ἀδελφοί, ἀλλὰ καὶ εἰς τὴν ψυχὴν ὁμόφρονες καὶ ὁμόγνωμοι, καὶ ἔπαθον ὁμοῦ τὰς θλίψεις καὶ τὰ βάσανα. Ἔχει δὲ τὸ τροπάριον αὐτὸ οὕτω· «Ὕμνον τῷ Δεσπότη προσφέρων, μάκαρ, δυσώπησον ἀπαύστως ὑπὲρ τῆς ἐμῆς ἀσθενείας, καὶ συσκηνίας καὶ ἀδελφότητος, ὅπως ὁμοῦ βιώσαντες, τύχοιμεν ἅμα τῆς θεώσεως». Δὲν ἐτόλμησε δὲ νὰ ἐνταφιάσῃ τὸ ἅγιον λείψανον, κατὰ τὸ βασιλικὸν πρόσταγμα, ἀλλὰ τὸ ἔβαλεν εἰς λάρνακα ξυλίνην καὶ οὕτως ἔψαλλε τὰ τροπάρια τὰ ὁποῖα τοῦ ἔκαμεν, ἀντὶ θρηνῳδίας τὴν ὑμνῳδίαν προσφέρων, ὡς ἔπρεπε, διὰ νὰ παραμυθήσῃ καὶ τοὺς πιστούς, οἱ ὁποῖοι εἰς τὴν κοίμησιν αὐτοῦ συνήχθησαν μὲ πόθον πολὺν καὶ εὐλάβειαν, ἐκ τῶν ὁποίων εἷς πολὺ ἐνάρετος καὶ ἁγιώτατος ἐβεβαίωσεν ὕστερον λέγων, ὅτι ὅταν ἐκεῖνοι ἔψαλλον τὸν Θεόδωρον εἰς τὴν γῆν ἤκουσεν ἄνωθεν ψαλμῳδίαν γλυκυτάτην καὶ θαυμάσιον, ποὺ τοῦ ἔψαλλαν οἱ Ἅγιοι Ἄγγελοι, ὡς ἀγγελικῶς καὶ ἀΰλως πολιτευσάμενον.

Ὑποσημειώσεις

[1] Λέων Εʹ ὁ Ἀρμένιος· αὐτοκράτωρ τοῦ Βυζαντίου 813-820.

[2] Ἐκ τοῦ Συναξαρίου τοῦ Ὁσίου Μιχαὴλ τοῦ Συγκέλλου (περὶ οὗ βλέπε ἐν τῇ ὑποσημειώσει τῆς σελ. 243), πληροφορούμεθα ὅτι ὁ Πατριάρχης Ἱεροσολύμων ὁμοῦ μετὰ τῶν Ἁγίων Θεοδώρου καὶ Θεοφάνους ἀπέστειλε καὶ τὸν Ὅσιον Μιχαὴλ πρῶτον εἰς τὴν Ρώμην καὶ εἶτα εἰς τὴν Κωνσταντινούπολιν, ἵνα ἀγωνισθῶσιν ὑπὲρ τῆς ἀναστηλώσεως τῶν ἁγίων Εἰκόνων καὶ ἐλέγξωσι τοὺς εἰκονομάχους, ὅπερ καὶ ἐγένετο. Ἐξωρίσθη δὲ καὶ ὁ θεῖος Μιχαὴλ εἰς Πλουσιάδα.

[3] Πατριάρχαι Κωνσταντινουπόλεως κατ’ ἐκείνην τὴν ἐποχήν, εἰκονομάχοι, ἦσαν οἱ ἑξῆς: αʹ) Θεόδοτος ὁ Μελισσηνὸς 815-821, βʹ) Ἀντώνιος Αʹ ὁ Βυρσοδέψης 821-832, γʹ) Ἰωάννης Ζʹ ὁ καὶ Ἰαννῆς καὶ Μάγος καλούμενος 832-842.

[4] Στόμα τοῦ Πόντου ὀνομάζεται ἐδῶ τὸ πρὸς τὴν Μαύρην θάλασσαν στόμιον τοῦ Βοσπόρου.

[5] Μιχαὴλ Βʹ ὁ Τραυλός· αὐτοκράτωρ τοῦ Βυζαντίου 820-829.

[6] Θεόφιλος· αὐτοκράτωρ τοῦ Βυζαντίου 829-842.

[7] Ἀφουσία· μικρὰ νῆσος τῆς Προποντίδος, καλουμένη σήμερον ὑπὸ τῶν Τούρκων Ἀραμπλάρ.

[8] Ἀμάσεια· ἀρχαία πόλις τῆς Καππαδοκίας τοῦ Πόντου κειμένη ἐπὶ τοῦ Ἴριος ποταμοῦ (Γεσὶλ Ἰρμάκ). Ἡ Μητρόπολις Ἀμασείας ἐπὶ Τουρκοκρατίας καὶ μέχρι τῆς Μικρασιατικῆς καταστροφῆς ἦτο ἡ μεγαλυτέρα εἰς ἔκτασιν Μητρόπολις τοῦ Οἰκουμενικοῦ θρόνου, ἔχουσα τὴν ἕδραν της ἐν Ἀμισῷ. Ἡ Ἀμάσεια συγκαταλέγει μεταξὺ τῶν πρώτων πόλεων, αἵτινες ἐδέχθησαν τὸν Χριστιανισμὸν διὰ τοῦ ἐν αὐτῇ κηρύγματος τῶν Ἀποστόλων Ἀνδρέου καὶ Πέτρου. Ἐν αὐτῇ ἐμαρτύρησεν ὁ κατὰ τὴν ιϛʹ (16ην) Ἰουλίου ἑορταζόμενος Ἅγιος Ἱερομάρτυς Βασιλεὺς Ἐπίσκοπος Ἀμασείας. Βλέπε περὶ τούτου εἰς Τόμον Ζʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας».

[9] Ὁ Ἅγιος οὗτος Θεοφάνης, εὑρισκόμενος ἐξόριστος εἰς Θεσσαλονίκην, ἐμελούργησε τὰ Τροπάρια τῶν αἴνων τοῦ Ἁγίου Δημητρίου, ὧν πρῶτον εἶναι τὸ «Δεῦρο Μάρτυς Χριστοῦ πρὸς ἡμᾶς σοῦ δεομένους συμπαθοῦς ἐπισκέψεως· καὶ ρῦσαι κεκακωμένους τυραννικαῖς ἀπειλαῖς, καὶ δεινῇ μανίᾳ τῆς αἱρέσεως», τῆς εἰκονομαχίας δηλαδή. Ὁ αὐτὸς Θεοφάνης ἐμελούργησε καὶ τὸν ἐν τῷ Μηναίῳ πρῶτον Κανόνα τοῦ Ἁγίου Δημητρίου, τὸν ὁποῖον ψάλλομεν εἰς τὸν Ὄρθρον. Ἄλλοι λέγουσιν ὅτι τὰ Τροπάρια συνέγραψεν ὁ Ὅσιος Θεόδωρος ὁ Στουδίτης, ὅτε εἶχε καὶ αὐτὸς ἐξορισθῆ εἰς Θεσσαλονίκην. Ὅμως τοῦτο δὲν φαίνεται ὀρθόν, διότι ὁ Ὅσιος Θεόδωρος ὁ Στουδίτης ἐξωρίσθη εἰς Θεσσαλονίκην δι’ ἄλλην αἰτίαν. Βλέπε καὶ σχετικὴν ἐν τῷ Συναξαρίῳ τοῦ Ὁσίου Θεοδώρου τοῦ Στουδίτου ὑποσημείωσιν εἰς τὴν ιαʹ (11ην) Νοεμβρίου, ἐν τόμῳ ΙΑʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας». Ἐπίσης οὐχὶ ὀρθῶς γράφεται ἐν τῷ δευτέρῳ τόμῳ τῆς «Ἐκκλησιαστικῆς Ἱστορίας» τοῦ Μελετίου, ὅτι ἄλλος εἶναι Θεοφάνης ὁ Γραπτός, καὶ ἄλλος Θεοφάνης ὁ Νικαίας, διότι εἶναι εἷς καὶ ὁ αὐτός.

✥ Ο ΜΕΓΑΣ ΣΥΝΑΞΑΡΙΣΤΗΣ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ