Διὰ τοῦτο ὁ βασιλεὺς ἔστειλεν ὁρισμοὺς εἰς ὅλην τὴν Ἀνατολὴν καὶ ἦλθον οἱ τοπάρχαι μὲ τὰ στρατεύματά των. Μετὰ τούτων ἦτο καὶ ὁ θαυμαστὸς Νικόλαος μὲ τοὺς ὑπηκόους του, ὅστις καὶ μετέβη εἰς τὴν Θεσσαλονίκην. Συνάψαντες δὲ μάχην, ἐκυρίευσαν ταύτην. Ὑπετάχθησαν τότε οἱ Θεσσαλονικεῖς καί, προσκυνήσαντες, ὑπεσχέθησαν νὰ δίδωσι πάλιν τὸν διατεταγμένον φόρον, καθὼς καὶ πρότερον. Ἔπειτα, ἀναχωρήσαντες ἐκεῖθεν, μετέβησαν εἰς τὴν Λάρισαν, ἥτις ἦτο ποτὲ κάστρον ἰσχυρὸν καὶ εὔμορφα καλλωπισμένον, φυλαττόμενον μὲ πύργους δυνατούς. Ὅθεν δὲν ἠδυνήθησαν νὰ τὸ ὑποτάξουν, μᾶλλον δὲ αὐτοὶ ἐνικήθησαν. Διότι ἐξελθόντες οἱ Λαρισαῖοι ἔδωσαν μεγάλην μάχην καὶ πολλοὺς ἐκ τοῦ στρατεύματος ἐφόνευσαν.
Βλέπων λοιπὸν ὁ Νικόλαος, ὅτι οἱ Ρωμαῖοι καταπονοῦνται καὶ οἱ ἐχθροί των ἔχουν τὰ νικητήρια, διελογίζετο καθ ἑαυτόν, λέγων· «Ἰδού, οἱ ἄνθρωποί μας ἐνικήθησαν καὶ ἂν πέσω καὶ ἐγὼ εἰς χεῖρας τῶν ἐχθρῶν, θὰ θανατωθῶ ἀδίκως, καθὼς ἔπαθον καὶ αὐτοὶ οἱ δυστυχεῖς. Εἰς τί λοιπὸν θέλει μὲ ὠφελήσει ἡ πρόσκαιρος τιμὴ τοῦ δουκὸς καὶ τὸ φθαρτὸν ἀξίωμα; Καλλίτερον εἶναι νὰ ζῶ ἄσημος παρὰ νὰ ὁρίζω τόσους στρατιώτας καὶ νὰ λάβω ἄτιμον θάνατον. Ποίαν ἀξίαν ἔχει πλέον τὸ σῶμά μου; Ἢ ποίαν ὠφέλειαν εὑρίσκει ἡ ψυχή μου, ὅταν ἀφανισθῇ ἡ ζωή μου προώρως; Προτιμότερον λοιπὸν εἶναι νὰ μεταβῶ νὰ ἡσυχάσω εἰς τόπον τινὰ ἔρημον καὶ νὰ κλαίω τὰς ἁμαρτίας μου, ἵνα οὕτω τύχω ἴσως παρὰ Θεοῦ συγχωρήσεως, κατὰ τὴν φοβερὰν ἐκείνην ὥραν τῆς Κρίσεως».
Ταῦτα καθ’ ἑαυτὸν διαλογιζόμενος ἀνεχώρησε καὶ μετέβη εἰς τὸ ὄρος τῆς Βουνένης [1], ὅπου ἦτο μέγα δάσος, ἐντὸς δε τούτου κελλία εἰς τὰ ὁποῖα κατῴκουν Ἀναχωρηταὶ καὶ Ἀσκηταὶ ἐνάρετοι. Ὅταν δὲ εἶδε τούτους, πολὺ ἐχάρη, εὐχαριστήσας τὸν Κύριον, ὅστις ἐφώτισε τοῦτον καὶ τὸν ὡδήγησεν εἰς τοιοῦτον τόπον ψυχοσωτήριον. Ἔμεινε λοιπὸν μετ’ αὐτῶν συναγωνιζόμενος καὶ τὴν κατὰ Θεὸν ἀρετὴν ἐργαζόμενος. Βλέποντες ἐκεῖνοι οἱ θαυμάσιοι Ἀσκηταὶ τὸ τῆς ψυχῆς αὐτοῦ πρόθυμον καὶ ὅτι ἐκοπίαζεν ὑπερμέτρως εἰς τὴν ἄσκησιν, μὲ νηστείαν, προσευχὴν καὶ ἀγρυπνίας, τὸν ἠγάπων κατὰ Θεὸν καὶ πολλάκις συνωμίλουν μετ’ αὐτοῦ, παρακινοῦντες τοῦτον μὲ ψυχωφελῆ διηγήματα εἰς μεγαλυτέραν πρόοδον ἀρετῆς. Ταύτας δὲ τὰς νουθεσίας καθ᾽ ἑκάστην ἀκούων, κατεγίνετο εἰς τὸν ἀγῶνα τῆς μοναδικῆς πολιτείας ὅσον ἠδύνατο καὶ ὅλοι τὸν ἐθαύμαζον καὶ ἠγωνίζοντο νὰ μὴ τοὺς νικήσῃ εἰς τὴν ἄσκησιν οὗτος ὁ νέος.