Ἐγκώμιον εἰς τὸν Ἅγιον Ἱερομάρτυρα ΛΕΩΝΙΔΗΝ καὶ τὴν Συνοδίαν αὐτοῦ.

Τὸ ἐγκώμιον «εἰς τὸν Ἅγιον Ἱερομάρτυρα Λεωνίδην καὶ τὴν Συνοδίαν αὐτοῦ» ἔπλεξεν ὁ ἀοίδιμος Ἐπίσκοπος Ἀθηνῶν Μιχαὴλ Γʹ Ἀκομινᾶτος, ὁ Χωνιάτης (1182-1222), σῴζεται δὲ ἐν τοῖς ἐκδεδομένοις. Τὰ ἔργα τοῦ Μιχαὴλ πλὴν καὶ ἄλλων ἐκδόσεων περισυνέλεξε καὶ ὑπεμνημάτισεν ὁ σπουδαῖος Ἕλλην ἱστοριοδίφης Σπυρίδων Λάμπρος (1851-1919), ἐξεδόθησαν δὲ δαπάναις τοῦ Δήμου Ἀθηναίων ἐν Ἀθήναις τὸ ἔτος 1879, ὑπὸ τὸν τίτλον· «Μιχαὴλ Ἀκομινάτου τοῦ Χωνιάτου, τὰ σῳζόμενα. Δαπάνῃ τοῦ Δήμου Ἀθηναίων, ὑπὸ Σπυρίδωνος Λάμπρου…». Ἐν τῇ ἐκδόσει ταύτῃ τὸ ἐγκώμιον «εἰς τὸν Ἅγιον Ἱερομάρτυρα Λεωνίδην καὶ τὴν Συνοδίαν αὐτοῦ», κατὰ τὸ πρωτότυπον, περιέχεται ἐν τόμῳ Αʹ σελ. 150-156. Ἐκ τούτου παραληφθὲν ὑφ’ ἡμῶν παρατίθεται ἐνταῦθα κατ’ ἐλευθέραν μετάφρασιν. Τὸ ἐγκώμιον τοῦτο, ὡς εὐχερῶς δύναται νὰ διαπιστώσῃ ὁ ἀναγινώσκων, πλέκει ὁ ἀοίδιμος Μιχαὴλ εἰς τὸν κατὰ τὴν σήμερον ἑορταζόμενο Ἅγιον Λεωνίδην καὶ τὴν Συνοδίαν αὐτοῦ. Ἐν τούτοις ὅμως τοῦτο, λόγῳ κυρίως τοῦ ὅτι ὁ Ἅγιος Λεωνίδης ὀνομάζεται ἐν αὐτῷ Ἱερομάρτυς, ἔδωσε τὴν ἀφορμὴν εἰς πολλοὺς νὰ πιστεύσουν ὅτι ὁ κατὰ τὴν σήμερον ἑορταζόμενος Ἅγιος Λεωνίδῃς καὶ ὁ κατὰ τὴν χθὲς ἀναφερόμενος ἐν τοῖς Συναξαρίοις Ἐπίσκοπος Ἀθηνῶν Λεωνίδης εἶναι ἓν καὶ τὸ αὐτὸ πρόσωπον καὶ ὅτι διὰ τοῦτο πλέκει τὸ ἐγκώμιον αὐτοῦ ὁ Χωνιάτης ἐν τῷ ἐν Ἀθήναις Ναῷ τῶν Ἁγίων. Τὰ περὶ τοῦ θέματος τούτου ἀναφέρομεν ἐν ἐκτάσει ἐν ταῖς ὑποσημειώσεσι τῶν σελίδων 250-253 καὶ 258-261. Ὅτι δὲ τὸ ἐγκώμιον τοῦτο, τὸ ὁποῖον πολλοὶ θεωροῦν ὡς ἀνῆκον εἰς τὸν Ἐπίσκοπον Ἀθηνῶν Λεωνίδην, ἀνήκει εἰς τὸν κατὰ τὴν σήμερον ἑορταζόμενον Ἅγιον Λεωνίδην, νομίζομεν ἀναμφισβήτητον, ἔστω καὶ ἂν οἱ κεχωρισμένως ἀναφερόμενοι Ἅγιοι εἶναι ἓν καὶ τὸ αὐτὸ πρόσωπον, δι’ ὃ καὶ καταχωρίζομεν τοῦτο ἐνταῦθα χάριν τῶν βουλομένων μελετῆσαι καὶ ἐντρυφῆσαι ἐν αὐτῷ.

ΚΑΤΑ τὴν ἀρχαίαν ἐποχὴν ὑπῆρχεν εἰς τὰς Ἀθήνας νόμος τις, ὁ ὁποῖος καθώριζεν ὅτι οἱ γενναίως πίπτοντες εἰς τοὺς πολέμους ἔπρεπε νὰ κηδεύωνται δημοσίᾳ δαπάνῃ καὶ ἐκτὸς τῶν ἄλλων τιμῶν, αἱ ὁποῖαι θὰ ἀπεδίδοντο εἰς αὐτούς, θὰ ἔπρεπεν οἱ θαπτόμενοι νὰ ἐγκωμιάζωνται καὶ μὲ ἐπιταφίους λόγους [1]. Τοῦτο δὲ ἐκρίθη ἐπιβεβλημένον ἀφ’ ἑνὸς μὲν διότι οἱ ἐπιτάφιοι λόγοι θὰ ἀπετέλουν δημοσίαν ἀναγνώρισιν τῆς ἀρετῆς τῶν ἀπερχομένων, ἀφ’ ἑτέρου δὲ θὰ ἀπετέλουν παρόρμησιν διὰ τοὺς ἐπιζῶντας πρὸς ἐπιτέλεσιν γενναίων πράξεων. Ἡμεῖς λοιπὸν τόσην ἀδιαφορίαν θὰ δείξωμεν διὰ τὸν ἔπαινον τῆς ἀρετῆς καὶ διὰ τὴν πρόθυμον ἅμιλλαν περὶ τοῦ καλοῦ, ὥστε νὰ περιφρονήσωμεν, ὅσον ἐξαρτᾶται ἀπὸ ἡμᾶς, τοὺς καλλινίκους Μάρτυρας, οἱ ὁποῖοι εἶναι ἐδῶ ἐνταφιασμένοι καὶ νὰ μὴ ἀποδώσωμεν εἰς αὐτοὺς τὰς ὀφειλομένας θρησκευτικὰς τιμάς, τῶν ὁποίων εἶναι ἄξιοι;

Καὶ ποίαν τιμωρίαν δὲν θὰ πρέπει νὰ ὑποστῶμεν, ὅταν τόσον πολὺ ὑστεροῦμεν ἀπέναντι τῶν εἰδωλολατρῶν εἰς τὴν ἅμιλλαν πρὸς ἔπαινον τῆς ἀρετῆς, ὅταν ἐκεῖνοι μὲν σχεδὸν ἐθεοποιοῦσαν ριψοκίνδυνά τινα ἀνθρωπάρια καὶ τὰ ἐτίμων μὲ ἀνδριάντας καὶ μὲ τὴν κατασκευὴν πολυτελῶν ἡρῴων καὶ μὲ ἐπετείους ἑορτὰς καὶ πανηγύρεις, διὰ νὰ ἀποδώσουν εἰς αὐτοὺς τὰς τιμάς, τῶν ὁποίων ἦσαν ἄξιοι, ἐπειδὴ μαχόμενοι ὑπὲρ τῆς πατρίδος ἐθυσίασαν τὴν ζωήν των· ἡμεῖς δὲ δεικνύομεν τόσην ἀδιαφορίαν, ὅταν εὑρίσκωνται ἐνταῦθα ἐνταφιασμένοι τόσον σπουδαῖοι καὶ τόσον πολλοὶ Μάρτυρες, οἱ ὁποῖοι δὲν διεξήγαγον τοὺς ἀγῶνας των πρὸς αἷμα καὶ σάρκα, οὔτε ἐπολέμησαν διὰ κάποιαν πατρίδα, ἀπὸ αὐτὰς ποὺ εὑρίσκονται ἐδῶ κάτω εἰς τὴν γῆν καὶ τῶν ὁποίων τὸ ἔδαφος πατοῦμεν, ἀλλ’ ἀντιπαρετάχθησαν ἔχοντες ἐχθροὺς τὰς ἀσωμάτους ἀρχὰς τοῦ σκότους, ἐνῷ αὐτοὶ ἐφόρουν θνητὴν σάρκα, ἔπεσαν δὲ μαχόμενοι ὑπὲρ ἐκείνης τῆς πατρίδος καὶ ὑπὲρ ἐκείνης τῆς πόλεως, τῆς ὁποίας τεχνίτης καὶ δημιουργὸς εἶναι ὁ Θεός;

Καὶ αἱ μὲν ψυχαὶ αὐτῶν εὑρίσκονται ἤδη εἰς τὰς χεῖρας τοῦ Θεοῦ· διότι ὁ θάνατος, ὅπως λέγει ὁ σοφὸς Σολομών, δὲν τοὺς ἤγγισεν [2]· εἰς αὐτὸν ὅμως ἐδῶ τὸν τόπον ἔχει ἀποθησαυρισθῆ ἡ πολυτίμητος κόνις τῶν λειψάνων των, ὄχι ὡς κόνις χώματος καὶ διὰ τοῦτο διαλυομένη·


Ὑποσημειώσεις

[1] Περίφημος εἶναι ὁ Ἐπιτάφιος, τὸν ὁποῖον ἐξεφώνησεν ὁ Περικλῆς πρὸς τιμὴν τῶν νεκρῶν τοῦ Αʹ ἔτους τοῦ Πελοποννησιακοῦ πολέμου, καὶ τὸν ὁποῖον διέσωσεν ὁ Θουκυδίδης εἰς τὴν ἱστορίαν του.

[2] «Δικαίων δὲ ψυχαὶ ἐν χειρὶ Θεοῦ, καὶ οὐ μὴ ἅψηται αὐτῶν βάσανος. Ἔδοξαν ἐν ὀφθαλμοῖς ἀφρόνων τεθνάναι…» (Σοφ. Σολ. γʹ 1-2).

[3] Ἐννοεῖ τὸν Ἑωσφόρον, ὅστις ἐπαρθεὶς εἶπεν ἐν ἑαυτῷ· «Εἰς τὸν οὐρανὸν ἀναβήσομαι, ἐπάνω τῶν ἀστέρων τοῦ οὐρανοῦ θήσω τὸν θρόνον μου…» (Ἡσ. ιδʹ 13-14).

[4] «Τοῦ Θεοῦ περὶ ἡμῶν κρεῖττον τι προβλεψαμένου, ἵνα μὴ χωρὶς ἡμῶν τελειωθῶσιν» (Ἑβρ. ιαʹ 40).

[5] Ὡς ὑποσημειοῦμεν ἐν ταῖς σελίσι 258-261, τὰ ἐρείπια τοῦ Ναοῦ τούτου ἀπεκαλύφθησαν κατὰ τὰς διενεργηθείσας κατὰ τὸ ἔτος 1917 ἀνασκαφὰς ὑπὸ τοῦ καθηγητοῦ Γ. Σωτηρίου, ὅστις ἐκ τῆς περικοπῆς ταύτης τοῦ λόγου τοῦ Χωνιάτου ὡδηγήθη εἰς τὸν τόπον ἔνθα ἐνήργησε τὰς ἀνασκαφὰς (ἔνθα ἀνωτέρω σημειοῦται). Ἐν τῷ πρωτοτύπῳ ὁ Ναὸς οὗτος ὀνομάζεται πολυάνδριον.

[6] Τὸ πρωτότυπον λέγει ὅτι ἐσπαράσσετο «τιτανικῶς». Δι’ αὐτοῦ ὑπαινίσσεται ὁ Χωνιάτης τὸν Τιτᾶνα Προμηθέα, ὁ ὁποῖος ἐδέθη ἐπὶ τοῦ Καυκάσου κατὰ διαταγὴν τῶν θεῶν καὶ καθ’ ἑκάστην ἀετὸς ἐσπάρασσε τὸ ἧπαρ του, διότι παρέδωσε τὸ πῦρ εἰς τοὺς ἀνθρώπους.

[7] Βλέπε σχετικῶς ἐν τῇ ὑποσημειώσει τῆς σελίδος 261.

[8] Τὸ ἐπίγραμμα τοῦτο, ὡς καὶ τὸ ἐν συνεχείᾳ ἀναφερόμενον, δὲν εἶναι ἀκριβῆ ὡς παρατίθενται ἐνταῦθα. Σχολιάζων τὸ σημεῖον τοῦτο ὁ ἀείμνηστος Σπυρίδων Λάμπρος ἀποφαίνεται ὅτι ὁ Ἱερὸς Χωνιάτης ἀπήγγειλε ταῦτα ἐκ τοῦ προχείρου καὶ ἀπὸ μνήμης, διὸ καὶ δὲν κατεχωρίσθησαν ὡς ἀκριβῶς ἔχουσι. Τὸ ἀκριβὲς κείμενον τοῦ πρώτου τούτου ἐπιγράμματος ἔχει οὕτω: «Ὦ ξεῖν’ ἀγγέλλειν Λακεδαιμονίοις, ὅτι τῇδε κείμεθα τοῖς κείνων ρήμασι πειθόμενοι.»

[9] Τὸ δεύτερον τοῦτο ἐπίγραμμα ἔχει κατὰ λέξιν οὕτω: «μυριάσι ποτὲ τῇδε τριακοσίαις ἐμάχοντο ἐκ Πελοποννήσου χιλιάδες τέττορες».