Μεγάλην συμβολὴν εἰς τὰ Συναξαριστικὰ μνημεῖα προσήνεγκεν ὁ Ὅσιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης ὁ ἐκ Νάξου (1749-1809). Οὗτος πλὴν τῶν ἄλλων βιβλίων πνευματικῆς οἰκοδομῆς, τὰ ὁποῖα συνέγραψε, συνέλεξεν ἐπιμελῶς καὶ ἅπαντα τὰ Μαρτύρια τῶν ἐπὶ Τουρκοκρατίας μαρτυρησάντων διὰ τὴν πίστιν τοῦ Χριστοῦ τὴν Ἁγίαν. Ἐπεξεργασθεὶς δὲ αὐτὰ καὶ καλλωπίσας διὰ δυνάμεως λόγου, ἐξέδωσεν εἰς βιβλίον ὅπερ ἐτιτλοφόρησε «Νέον Μαρτυρολόγιον» ἐκδοθὲν ἐν Βενετίᾳ τῷ 1799. Εἶτα συνέταξε τὸ «Νέον Ἐκλόγιον» ἐκδοθὲν ἐν Βενετίᾳ τῷ 1803, ἐν ᾧ περιὲλαβε τοὺς ὡραιοτέρους Βίους κατ’ ἐκλογήν. Βλέποντες τὸ ὑπέροχον ἔργον τοῦ Ὁσίου Νικοδήμου οἱ ἐν Ἁγίῳ Ὄρει Πατέρες καὶ μάλιστα ὁ διατελῶν τότε ἐκεῖ ἐξόριστος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Γρηγόριος ὁ Εʹ, ἔπεισαν αὐτὸν ἵνα προβῇ εἰς νέαν ἐπιμεμελημένην μετάφρασιν καὶ διόρθωσιν τοῦ Συναξαριστοῦ τοῦ Μαυρικίου.
Τὸ ἔργον τοῦτο ἐπεχείρησεν ὁ Ὅσιος Νικόδημος μικρὸν πρὸ τοῦ θανάτου του. Ἐπ’ αὐτοῦ εἰργάσθη μετὰ πλείστης ἐπιμελείας, ὅσον εἴπερ τις καὶ ἄλλος μεταφράσας τὸν «Συναξαριστὴν» ἀμέσως ἐκ τοῦ Ἑλληνικοῦ χειρογράφου. Ὁ Ὅσιος Νικόδημος μάλιστα δὲν περιωρίσθη εἰς ἁπλῆν μετάφρασιν, ἀλλὰ τὰ μὲν ἐπείσακτα ἀπεμάκρυνε, τὰ λελανθασμένα διώρθωσε, τὰ συνεπτυγμένα ἐπλάτυνε, τὰ ἐλλείποντα ἀνεπλήρωσε καὶ τὰ ἀσαφῆ ἐσαφήνισε, περαιτέρω δὲ κατεπλούτισεν αὐτὸν διὰ πλήθους ἐπεξηγηματικῶν ὑποσημειώσεων ἀγαγὼν οὕτως εἰς φῶς νέον, ἄρτιον κατὰ πάντα, Συναξαριστήν, διὰ τὸν ὁποῖον δικαίως ἀγήρως ἔσται ἡ μνήμη αὐτοῦ. Ὁ Νέος Συναξαριστὴς τοῦ Ὁσίου Νικοδήμου ἐξεδόθη τὸ πρῶτον ἐν Βενετίᾳ τῷ 1819, ἠκολούθησαν δὲ ἔκτοτε καὶ ἄλλαι ἐκδόσεις αὐτοῦ.
Μετὰ τὸν Ὅσιον Νικόδημον, ὁ προσκυνητὴς Κωνσταντῖνος Δουκάκης καὶ μετέπειτα Μοναχὸς Κύριλλος διεπλάτυνε τὸν Συναξαριστὴν τοῦ Ὁσίου Νικοδήμου ἀντικαταστήσας τὰ περιληπτικὰ Συναξάρια τῶν Μεγάλων Ἁγίων, παραθεὶς τὰς κατὰ πλάτος Βιογραφίας αὐτῶν, περισυλλέξας αὐτὰς ἔκ τε τοῦ Μεταφραστοῦ Συμεῶνος, τοῦ Ἀγαπίου καὶ ἄλλων καὶ προέβη εἰς τὴν ἔκδοσιν τοῦ μεγάλου Συναξαριστοῦ, ἀπαρτισθέντος ἐκ τόμων δέκα τεσσάρων, ἐξ ὧν οἱ μὲν δώδεκα περιέχουσι τὰ Συναξάρια τῶν δώδεκα μηνῶν, οἱ δὲ ὑπόλοιποι δύο τὰ Συναξάρια τῶν ἑορτῶν τοῦ Τριῳδίου καὶ τοῦ Πεντηκοσταρίου.