Ὁμιλία εἰς τὸ κατὰ Ματθαῖον Εὐαγγέλιον τῆς ΚΥΡΙΑΚΗΣ τῆς ΑΠΟΚΡΕΩ (Ματθ. κε’ 31-46), ἐκ τοῦ «Κυριακοδρομίου» τοῦ Νικηφόρου Θεοτόκη, ἐλαφρῶς διεσκευασμένη κατὰ τὴν φράσιν.

Ὅστις διὰ παντὸς τρόπου περιποιεῖται καὶ εὐργετεῖ τοὺς ἔχοντας ἀνάγκην, ἐκεῖνος ἔχει ἀναμφιβόλως εἰς τὴν καρδίαν αὐτοῦ τὴν ἀρετὴν τῆς πρὸς τὸν πλησίον ἀγάπης· ὅστις δὲ ἐλεεῖ τὸν πτωχόν, πιστεύων ὅτι εὐεργετῶν τὸν πτωχόν, εὐεργετεῖ τὸν Ἰησοῦν Χριστόν, φανερὸν εἶναι, ὅτι αὐτὸς ἀγαπᾷ καὶ τὸν Ἰησοῦν Χριστόν, ὅπερ σημαίνει ὅτι ἔχει εἰς τὴν καρδίαν αὐτοῦ καὶ τὴν εἰς Θεὸν ἀγάπην. Ἡμεῖς δέ, ὑπὸ τοῦ Κυρίου διδαχθέντες, πιστεύομεν καὶ ὁμολογοῦμεν ὅτι «ἐν ταύταις ταῖς δυσὶν ἐντολαῖς», ἤτοι εἰς τὴν πρὸς τὸν Θεὸν καὶ τὸν πλησίον ἀγάπην «ὅλος ὁ νόμος καὶ οἱ Προφῆται κρέμανται» (Ματθ. κβ’ 40). Ὁ ἐλεήμων ἄνθρωπος λοιπὸν ἔχει εἰς τὴν καρδίαν τὰς δύο πηγὰς τῆς σωτηρίας, αἱ ὁποῖαι πηγάζουσιν εἰς αὐτὸν τὰ γλυκύτατα νάματα πασῶν τῶν ἀρετῶν· αὐτὸς εἶναι «τὸ ξύλον τὸ πεφυτευμένον παρὰ τὰς διεξόδους τῶν ὑδάτων, ὃ τὸν καρπὸν αὐτοῦ δώσει ἐν καιρῷ αὐτοῦ καὶ τὸ φύλλον αὐτοῦ οὐκ ἀπορρυήσεται, καὶ πάντα, ὅσα ἂν ποιῇ κατευοδωθήσεται» (Ψαλμ. α’ 3)· ἑπομένως ὁ ἀνελεήμων, μὴ ἔχων ταύτας τὰς δύο πηγὰς τῶν καλῶν ἔργων, ἐστερημένος τυγχάνει πάσης ἀρετῆς· ὅθεν αὐτὸ εἶναι τὸ δένδρον τὸ μὴ ποιοῦν καρπὸν καλόν, τὸ ὁποῖον «ἐκκόπτεται καὶ εἰς πῦρ βάλλεται» (Ματθ. ζ’ 19).

Εὔκολα δὲ κατανοοῦμεν ὅτι ὅλος ὁ νόμος καὶ οἱ Προφῆται ἐκ τῆς ἀγάπης κρέμανται, ἐὰν στοχασθῶμεν τὰς δέκα ἐντολάς, αἵτινες εἶναι ἡ περίληψις πάντων τῶν θείων νόμων καὶ τῆς ἠθικῆς τῶν Προφητῶν διδασκαλίας. Ἐκ τῶν δέκα ἐντολῶν τέσσαρες μὲν παραγγέλλουσι τὰ περὶ τοῦ Θεοῦ, ἓξ δὲ τὰ περὶ τοῦ πλησίον. Ὅστις ἀγαπᾷ τὸν Θεὸν ἐξ ὅλης ψυχῆς καὶ καρδίας καὶ ἰσχύος καὶ διανοίας, ἐκεῖνος λατρεύει αὐτὸν νύκτα τε καὶ ἡμέραν, φεύγει τὴν λατρείαν παντὸς κτίσματος, ἀπέχει ἀπὸ τῆς ὁρκωμοσίας, κατ’ ἐξοχὴν δοξολογεῖ αὐτὸν κατὰ τὰς ἡμέρας τῶν ἑορτῶν. Ὅστις ἀγαπᾷ τὸν πλησίον αὐτοῦ ὡς ἑαυτόν, ἐκεῖνος ἀναμφιβόλως προσφέρει πᾶσαν τιμὴν καὶ περιποίησιν εἰς τοὺς γονεῖς αὐτοῦ, ἐκεῖνος φεύγει τὴν μοιχείαν, τὴν κλοπήν, τὸν φόνον, τὴν ψευδομαρτυρίαν, ἐκεῖνος οὐδέποτε ἐπιθυμεῖ τὸ ξένον πρᾶγμα, ἐπειδὴ τὰ ἔργα ταῦτα εἶναι μῖσος καὶ οὐχὶ ἀγάπη τοῦ πλησίον. Βλέπετε πῶς ἐκ τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ καὶ τοῦ πλησίον πηγάζουσι πᾶσαι αἱ ἀρεταί; Ἐπειδὴ δὲ τῶν ἐναντίων πραγμάτων ἐναντίος εἶναι ὁ λόγος, φανερὸν εἶναι ὅτι, ὅστις ἐστερημένος εἶναι τῆς ἀγάπης, ἐκεῖνος παραβαίνει ὅλον τὸν νόμον καὶ τοὺς Προφήτας, ἐκεῖνος καταφρονεῖ τὰς δέκα ἐντολὰς καὶ πράττει πᾶν εἶδος ἁμαρτίας.


Ὑποσημειώσεις

[1] Τὴν Δευτέραν τοῦ Κυρίου καὶ Θεοῦ καὶ Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ Παρουσίαν ἡρμήνευσαν διὰ τοῦ χρωστῆρος των διάσημοι ἁγιογράφοι εἰς διαφόρους ἐποχάς. Ὁ Ὅσιος Ἐφραίμ, διὰ τοῦ προκειμένου λόγου του, ἔδωσε τὸ πρῶτον, ἀπ’ αὐτοῦ τοῦ Δʹ ἤδη αἰῶνος, τὸ ἀρχικὸν σχῆμα τῆς ἁπλῆς μορφῆς τῆς Δευτέρας Παρουσίας. Ἡ πλήρης ἐξέλιξις τῆς διὰ χρωμάτων παραστάσεως τῆς Δευτέρας Παρουσίας ἐσημειώθη κατὰ τὸν ΙΑʹ αἰῶνα. Αὕτη ἀπεικονίζεται κυρίως εἰς τοὺς Νάρθηκας τῶν Ναῶν καὶ τὰς Τραπέζας τῶν Μονῶν, διὰ σειρᾶς παραστάσεων εἰλημμένων ἐκ τῆς Ἀποκαλύψεως Ἰωάννου τοῦ Θεολόγου. Πλήρης εἰκονογραφικὸς κύκλος τῆς Δευτέρας Παρουσίας διὰ τοιούτων παραστάσεων ἄριστα διατηρούμενος σῴζεται εἰς τὸν πρόδομον τῆς Τραπέζης τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Διονυσίου τοῦ Ἁγίου Ὄρους. Πρόκειται περὶ θαυμασίου ἔργου τοῦ ΙϚʹ αἰῶνος τῆς περιφήμου Κρητικῆς Σχολῆ τῶν Θεοφάνους, Τζώρτση καὶ τῶν μαθητῶν αὐτῶν. Τινὰς ἐκ τῶν ἀρίστων τούτων παραστάσεων παραθέτομεν ἐν τῷ ἀνὰ χεῖρας τόμῳ (σελ. 83, 99, 113, 123, 143) χάριν τῶν φιλομαθῶν. Τὸ θέμα τῆς παραπλεύρως (σελ. 83) παρατιθεμένης ἐν ἀντιγράφῳ τοιχογραφίας εἶναι εἰλημμένον ἐκ τοῦ Ϛʹ κεφαλαίου τῆς Ἀποκαλύψεως (ἐδάφια 12-17), ἔχοντος οὕτω:

«Καὶ εἶδον ὅτε ἤνοιξε τὴν σφραγῖδα τὴν ἕκτην, καὶ σεισμὸς μέγας ἐγένετο, καὶ ὁ ἥλιος μέλας ἐγένετο ὡς σάκκος τρίχινος, καὶ ἡ σελήνη ὅλη ἐγένετο ὡς αἷμα, καὶ οἱ ἀστέρες τοῦ οὐρανοῦ ἔπεσαν εἰς τὴν γῆν, ὡς συκῆ βάλλουσα τοὺς ὀλύνθους αὐτῆς, ὑπὸ μεγάλου ἀνέμου σειομένη, καὶ ὁ οὐρανὸς ἀπεχωρίσθη ὡς βιβλίον ἑλισσόμενον, καὶ πᾶν ὄρος καὶ νῆσος ἐκ τῶν τόπων αὐτῶν ἐκινήθησαν· καὶ οἱ βασιλεῖς τῆς γῆς, καὶ οἱ μεγιστᾶνες, καὶ οἱ χιλίαρχοι, καὶ οἱ πλούσιοι, καὶ οἱ ἰσχυροί, καὶ πᾶς δοῦλος καὶ ἐλεύθερος ἔκρυψαν ἑαυτοὺς εἰς τὰ σπήλαια καὶ εἰς τὰς πέτρας τῶν ὀρέων, καὶ λέγουσι τοῖς ὄρεσι καὶ ταῖς πέτραις· Πέσατε ἐφ’ ἡμᾶς, καὶ κρύψατε ἡμᾶς ἀπὸ προσώπου τοῦ καθημένου ἐπὶ τοῦ θρόνου, καὶ ἀπὸ τῆς ὀργῆς τοῦ Ἀρνίου, ὅτι ἦλθεν ἡ ἡμέρα ἡ μεγάλη τῆς ὀργῆς αὐτοῦ, καὶ τίς δύναται σταθῆναι;. Ἦλθεν ἡ ἡμέρα τῆς ὀργῆς· καὶ ποῖος ἠμπορεῖ νὰ τὴν ἀντικρύσῃ;»

Ταῦτα πάντα τὰ φοβερὰ ἑρμηνεύονται ἐν τῇ τοιχογραφίᾳ ταύτῃ, ἤτοι ἄνω δεξιά· ὁ ἥλιος μέλας ἐγένετο (μαῦρος) ἀριστερά· ἡ σελήνη ὅλη ὡς αἷμα· εἰς τὸ μέσον· οἱ ἀστέρες πίπτουν εἰς τὴν γῆν, ὅπως «τὰ ἄωρα σῦκα ἀπὸ τὴν συκῆν», ὁ οὐρανὸς διπλώνεται ὡς βιβλίον, ἡ γῆ σείεται καὶ πᾶν ὄρος καὶ νῆσος ἐκ τῶν τόπων αὐτῶν μετακινοῦνται. Κάτω οἱ βασιλεῖς τῆς γῆς καὶ οἱ μεγιστᾶνες καὶ οἱ ἀνώτεροι ἀξιωματοῦχοι καὶ πλούσιοι καὶ ἰσχυροὶ καὶ πᾶς δοῦλος καὶ ἐλεύθερος κρύπτουν ἑαυτοὺς εἰς τὰ σπήλαια καὶ εἰς τὰς πέτρας τῶν ὀρέων, κράζοντες· «Πέσατε ἐφ’ ἡμᾶς καὶ κρύψατε ἡμᾶς…».

[2] Ὁ Ὅσιος Πατὴρ ἡμῶν Ἐφραὶμ ὁ Σύρος, ἐν τοῖς λόγοις αὐτοῦ συνηθίζει νὰ παραθέτῃ τὰ ὑπ’ αὐτοῦ ἀναφερόμενα χωρία τῆς Ἁγίας Γραφῆς ἡρμηνευμένα κατ’ ἐλευθέραν παράφρασιν, ἁπλούστευσιν καὶ ἐπέκτασιν, ἵνα εὐκολώτερον κατανοοῦνται ὑπὸ τῶν ἀκροατῶν αὐτοῦ, ἀποβλέπων κυρίως εἰς τὴν ἀπόδοσιν τῆς ἐννοίας τοῦ μνημονευομένου χωρίου καὶ οὐχὶ τῆς ἀκριβοῦς παραθέσεως αὐτοῦ ὡς ἔχει ἐν τῷ πρωτοτύπῳ. Τοιοῦτον τι συμβαίνει καὶ μὲ τὸ προκείμενον χωρίον καθὼς καὶ μὲ πολλὰ ἄλλα, τὰ ὁποῖα ἀφέθησαν ὡς ἔχουν, ἵνα διατηρηθῇ ἡ γλαφυρότης καὶ ἡ ἁπλότης τῶν λεγομένων.