Ὁμιλία εἰς τὸ κατὰ Ματθαῖον Εὐαγγέλιον τῆς ΚΥΡΙΑΚΗΣ τῆς ΑΠΟΚΡΕΩ (Ματθ. κε’ 31-46), ἐκ τοῦ «Κυριακοδρομίου» τοῦ Νικηφόρου Θεοτόκη, ἐλαφρῶς διεσκευασμένη κατὰ τὴν φράσιν.

ΔΙΑΤΙ ἄρά γε εἱς τὴν περιγραφὴν τῆς φοβερᾶς ἡμέρας τῆς Κρίσεως οὐδὲ ἕνα λόγον εἶπεν ὁ Κριτὴς οὐδὲ περὶ δικαιοσύνης, οὐδὲ περὶ σωφροσύνης, οὐδὲ περὶ ταπεινώσεως, οὐδὲ περὶ ἄλλης τινὸς ἀρετῆς, ἀλλὰ παραστήσας ὅλην τὴν κρίσιν αὐτοῦ γινομένην περὶ ἐλεημοσύνης, τοὺς μὲν ἐλεήμονας εὐλόγησε καὶ ἐδόξασε, τοὺς δὲ ἀνελεήμονας κατηράσατο καὶ ἐπαίδευσε; Λοιπόν, λέγεις, μόνη ἡ ἀρετὴ τῆς ἐλεημοσύνης σῴζει τὸν ἄνθρωπον, κἂν γυμνὸς ὑπάρχῃ τῶν ἄλλων ἀρετῶν, οὐδὲ οἱ ἀσελγεῖς, οὐδὲ οἱ ὑπερήφανοι, ἀλλὰ μόνοι οἱ ἀνελεήμονες κολάζονται; Ὅστις τὸ σημερινὸν Εὐαγγέλιον ἀναγινώσκει, ἐκεῖνος ταῦτα συμπεραίνει. Ναὶ ἀληθῶς ἀλλ’ ἆρά γε συλλογίζεται ὀρθά;

Ἐάν τις εἰσέλθῃ εἰς παράδεισον πλήρη παντοδαπῶν καρποφόρων δένδρων, μὴ ἰδὼν δέ, μηδὲ περιεργασθεὶς πάντα τὰ μέρη αὐτοῦ, ἀλλά, προσηλώσας τὰ ὄμματα εἰς ἓν μόνον μέρος, καὶ ἰδὼν ἐκεῖ μηλέας, συμπεράνῃ ὅτι μῆλα μόνον ἔχει ἐκεῖνος ὁ παράδεισος, ὀρθὸν ἆρά γε εἶναι τὸ συμπέρασμα αὐτοῦ; Ἆρά γε λέγει τὴν ἀλήθειαν, λέγων καὶ ἐπιβεβαιῶν ὅτι μόνον μῆλα εὑρίσκεις εἰς ἐκεῖνον τὸν παράδεισον; Οὐχί· ἐὰν αὐτὸς ἔστρεφε τὰ ὄμματα αὐτοῦ πανταχοῦ, καὶ περιειργάζετο πάντα τὰ μέρη τοῦ παραδείσου καὶ ἔβλεπε πάντα τὰ ἐν αὐτῷ δένδρα, τότε μόνον ἐδύνατο νὰ εἴπῃ τὶ περιέχει ἐκεῖνος ὁ παράδεισος. Τοῦτο αὐτὸ συμβαίνει καὶ εἰς ἐκεῖνον, ὅστις λαβὼν εἰς χεῖρας τὴν Ἁγίαν Γραφήν, καταλιπὼν πάντα τὰ λοιπά, ὅσα εἶναι ἐν αὐτῇ γεγραμμένα, ἀναγινώσκει ἓν μόνον κόμμα, ἐκ τούτου δὲ μόνον συμπεραίνει τί διδάσκει ὅλη ἡ θεία Γραφή· αὐτὸς σφάλλει ἀναμφιβόλως, ἐνίοτε πίπτει καὶ εἰς αἱρέσεις καὶ παραλογισμούς.

Ὅλη ἡ Ἁγία Γραφὴ συγκροτεῖ ἓν καὶ μόνον σῶμα, ἓν δὲ μέρος τοῦ σώματος δὲν εἶναι τὸ ὅλον σῶμα. Ὅθεν, ὅστις κόπτει αὐτὴν καὶ διαιρεῖ, ἔπειτα ἐξ ἑνὸς μόνου κόμματος συμπεραίνει τὶ διαλαμβάνει τὸ ὅλον, οὐδέποτε συλλογίζεται ὀρθῶς. Ἄνθρωπε, ἐὰν θέλῃς νὰ κατανοήσῃς τῆς Ὀρθοδόξου Πίστεως τὰ δόγματα, καὶ τὴν ἀληθινὴν βουλὴν καὶ ἀπόφασιν τοῦ Θεοῦ, ἀνάγνωσε πρῶτον ὅλην τὴν θείαν Γραφήν, ἔπειτα προσήλωσον τὸν νοῦν σου εἰς ἕκαστον μέρος αὐτῆς, συμβίβασον δὲ μετ’ ἀλλήλων πάντα τὰ μέρη, ὅσα διαλαμβάνουσι περὶ τῆς αὐτῆς ὑποθέσεως, καὶ τότε βλέπεις ὅτι τὸ ἓν μέρος ἐξηγεῖ τὸ ἄλλο, τότε δὲ εὑρίσκεις τὸν πολύτιμον τῆς ἀληθείας μαργαρίτην, καὶ νοεῖς ἐννοίας ὀρθάς, καὶ κηρύττεις ἀληθείας σωτηριώδεις.


Ὑποσημειώσεις

[1] Τὴν Δευτέραν τοῦ Κυρίου καὶ Θεοῦ καὶ Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ Παρουσίαν ἡρμήνευσαν διὰ τοῦ χρωστῆρος των διάσημοι ἁγιογράφοι εἰς διαφόρους ἐποχάς. Ὁ Ὅσιος Ἐφραίμ, διὰ τοῦ προκειμένου λόγου του, ἔδωσε τὸ πρῶτον, ἀπ’ αὐτοῦ τοῦ Δʹ ἤδη αἰῶνος, τὸ ἀρχικὸν σχῆμα τῆς ἁπλῆς μορφῆς τῆς Δευτέρας Παρουσίας. Ἡ πλήρης ἐξέλιξις τῆς διὰ χρωμάτων παραστάσεως τῆς Δευτέρας Παρουσίας ἐσημειώθη κατὰ τὸν ΙΑʹ αἰῶνα. Αὕτη ἀπεικονίζεται κυρίως εἰς τοὺς Νάρθηκας τῶν Ναῶν καὶ τὰς Τραπέζας τῶν Μονῶν, διὰ σειρᾶς παραστάσεων εἰλημμένων ἐκ τῆς Ἀποκαλύψεως Ἰωάννου τοῦ Θεολόγου. Πλήρης εἰκονογραφικὸς κύκλος τῆς Δευτέρας Παρουσίας διὰ τοιούτων παραστάσεων ἄριστα διατηρούμενος σῴζεται εἰς τὸν πρόδομον τῆς Τραπέζης τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Διονυσίου τοῦ Ἁγίου Ὄρους. Πρόκειται περὶ θαυμασίου ἔργου τοῦ ΙϚʹ αἰῶνος τῆς περιφήμου Κρητικῆς Σχολῆ τῶν Θεοφάνους, Τζώρτση καὶ τῶν μαθητῶν αὐτῶν. Τινὰς ἐκ τῶν ἀρίστων τούτων παραστάσεων παραθέτομεν ἐν τῷ ἀνὰ χεῖρας τόμῳ (σελ. 83, 99, 113, 123, 143) χάριν τῶν φιλομαθῶν. Τὸ θέμα τῆς παραπλεύρως (σελ. 83) παρατιθεμένης ἐν ἀντιγράφῳ τοιχογραφίας εἶναι εἰλημμένον ἐκ τοῦ Ϛʹ κεφαλαίου τῆς Ἀποκαλύψεως (ἐδάφια 12-17), ἔχοντος οὕτω:

«Καὶ εἶδον ὅτε ἤνοιξε τὴν σφραγῖδα τὴν ἕκτην, καὶ σεισμὸς μέγας ἐγένετο, καὶ ὁ ἥλιος μέλας ἐγένετο ὡς σάκκος τρίχινος, καὶ ἡ σελήνη ὅλη ἐγένετο ὡς αἷμα, καὶ οἱ ἀστέρες τοῦ οὐρανοῦ ἔπεσαν εἰς τὴν γῆν, ὡς συκῆ βάλλουσα τοὺς ὀλύνθους αὐτῆς, ὑπὸ μεγάλου ἀνέμου σειομένη, καὶ ὁ οὐρανὸς ἀπεχωρίσθη ὡς βιβλίον ἑλισσόμενον, καὶ πᾶν ὄρος καὶ νῆσος ἐκ τῶν τόπων αὐτῶν ἐκινήθησαν· καὶ οἱ βασιλεῖς τῆς γῆς, καὶ οἱ μεγιστᾶνες, καὶ οἱ χιλίαρχοι, καὶ οἱ πλούσιοι, καὶ οἱ ἰσχυροί, καὶ πᾶς δοῦλος καὶ ἐλεύθερος ἔκρυψαν ἑαυτοὺς εἰς τὰ σπήλαια καὶ εἰς τὰς πέτρας τῶν ὀρέων, καὶ λέγουσι τοῖς ὄρεσι καὶ ταῖς πέτραις· Πέσατε ἐφ’ ἡμᾶς, καὶ κρύψατε ἡμᾶς ἀπὸ προσώπου τοῦ καθημένου ἐπὶ τοῦ θρόνου, καὶ ἀπὸ τῆς ὀργῆς τοῦ Ἀρνίου, ὅτι ἦλθεν ἡ ἡμέρα ἡ μεγάλη τῆς ὀργῆς αὐτοῦ, καὶ τίς δύναται σταθῆναι;. Ἦλθεν ἡ ἡμέρα τῆς ὀργῆς· καὶ ποῖος ἠμπορεῖ νὰ τὴν ἀντικρύσῃ;»

Ταῦτα πάντα τὰ φοβερὰ ἑρμηνεύονται ἐν τῇ τοιχογραφίᾳ ταύτῃ, ἤτοι ἄνω δεξιά· ὁ ἥλιος μέλας ἐγένετο (μαῦρος) ἀριστερά· ἡ σελήνη ὅλη ὡς αἷμα· εἰς τὸ μέσον· οἱ ἀστέρες πίπτουν εἰς τὴν γῆν, ὅπως «τὰ ἄωρα σῦκα ἀπὸ τὴν συκῆν», ὁ οὐρανὸς διπλώνεται ὡς βιβλίον, ἡ γῆ σείεται καὶ πᾶν ὄρος καὶ νῆσος ἐκ τῶν τόπων αὐτῶν μετακινοῦνται. Κάτω οἱ βασιλεῖς τῆς γῆς καὶ οἱ μεγιστᾶνες καὶ οἱ ἀνώτεροι ἀξιωματοῦχοι καὶ πλούσιοι καὶ ἰσχυροὶ καὶ πᾶς δοῦλος καὶ ἐλεύθερος κρύπτουν ἑαυτοὺς εἰς τὰ σπήλαια καὶ εἰς τὰς πέτρας τῶν ὀρέων, κράζοντες· «Πέσατε ἐφ’ ἡμᾶς καὶ κρύψατε ἡμᾶς…».

[2] Ὁ Ὅσιος Πατὴρ ἡμῶν Ἐφραὶμ ὁ Σύρος, ἐν τοῖς λόγοις αὐτοῦ συνηθίζει νὰ παραθέτῃ τὰ ὑπ’ αὐτοῦ ἀναφερόμενα χωρία τῆς Ἁγίας Γραφῆς ἡρμηνευμένα κατ’ ἐλευθέραν παράφρασιν, ἁπλούστευσιν καὶ ἐπέκτασιν, ἵνα εὐκολώτερον κατανοοῦνται ὑπὸ τῶν ἀκροατῶν αὐτοῦ, ἀποβλέπων κυρίως εἰς τὴν ἀπόδοσιν τῆς ἐννοίας τοῦ μνημονευομένου χωρίου καὶ οὐχὶ τῆς ἀκριβοῦς παραθέσεως αὐτοῦ ὡς ἔχει ἐν τῷ πρωτοτύπῳ. Τοιοῦτον τι συμβαίνει καὶ μὲ τὸ προκείμενον χωρίον καθὼς καὶ μὲ πολλὰ ἄλλα, τὰ ὁποῖα ἀφέθησαν ὡς ἔχουν, ἵνα διατηρηθῇ ἡ γλαφυρότης καὶ ἡ ἁπλότης τῶν λεγομένων.