Ὁμιλία εἰς τὸ κατὰ Ματθαῖον Εὐαγγέλιον τῆς ΚΥΡΙΑΚΗΣ τῆς ΑΠΟΚΡΕΩ (Ματθ. κε’ 31-46), ἐκ τοῦ «Κυριακοδρομίου» τοῦ Νικηφόρου Θεοτόκη, ἐλαφρῶς διεσκευασμένη κατὰ τὴν φράσιν.

Ἀληθῶς ἡ σήμερον ἀναγνωσθεῖσα Εὐαγγελικὴ περικοπὴ περιγράφει τὴν Δευτέραν τοῦ Κυρίου Παρουσίαν, καὶ τὸ ἀδέκαστον αὐτοῦ κριτήριον καὶ τὴν περὶ τῶν Δικαίων καὶ ἁμαρτωλῶν ἀπόφασιν, ἀλλὰ τοῦτο εἶναι ἓν μόνον μέρος τῆς θείας Γραφῆς· εἶναι δὲ καὶ ἄλλα πολλὰ μέρη αὐτῆς, περὶ τῆς αὐτῆς ὑποθέσεως διαλαμβάνοντα. Πρέπον λοιπὸν εἶναι ἵνα ἀκούσωμεν τὶ καὶ αὐτὰ λέγουσι καὶ οὕτω μάθωμεν ὅλην τοῦ Θεοῦ τὴν βουλὴν καὶ τὴν ἀλήθειαν.

Πρὶν ἢ διηγηθῇ ὁ Θεάνθρωπος ὅσα σήμερον ἀνέγνωμεν, εἶπε πρὸς τοῖς ἄλλοις καὶ ταῦτα· «Εἰσελθὼν δὲ ὁ Βασιλεὺς θεάσασθαι τοὺς ἀνακειμένους, εἶδεν ἐκεῖ ἄνθρωπον οὐκ ἐνδεδυμένον ἔνδυμα γάμου» (Ματθ. κβ’ 11)· καὶ οἱ μὲν φοροῦντες τὸ τοῦ γάμου ἔνδυμα ἀπήλαυσαν πάντες τῆς τοῦ Βασιλέως τραπέζης, τὸν δὲ γυμνὸν τοῦ γαμηλίου ἐνδύματος πρῶτον μὲν ἤλεγξεν ὁ Βασιλεύς, ἔπειτα οἱ ὑπηρέται αὐτοῦ, δήσαντες αὐτοῦ πόδας καὶ χεῖρας, ἐξέβαλον «εἰς τὸ σκότος τὸ ἐξώτερον», ὅπου «ὁ κλαυθμὸς καὶ ὁ βρυγμὸς τῶν ὀδόντων» (Αὐτ. 13). Βλέπε νῦν τὸ παράλληλον τούτων τῶν δύο διηγήσεων εἰς τὸ πρῶτον ὁ Βασιλεὺς εἰσέρχεται, ἵνα θεωρήσῃ, εἰς τὸ δεύτερον ὁ Υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου ἔρχεται ἐν δόξῃ, ἵνα κρίνῃ· εἰς τὸ πρῶτον προσκαλοῦνται πάντες οἱ ἄνθρωποι, εἰς τὸ δεύτερον παρίστανται πάντα τὰ ἔθνη· εἰς ἐκεῖνο ὀνομάζει τοὺς ὑπηρέτας αὐτοῦ διακόνους, εἰς τοῦτο καλεῖ αὐτοὺς ἀγγέλους· εἰς ἐκεῖνο οἱ ἐνδεδυμένοι τὸ ἔνδυμα τοῦ γάμου εἶναι οἱ Δίκαιοι, καὶ οἱ γυμνοὶ τούτου τοῦ ἐνδύματος εἶναι οἱ ἁμαρτωλοί· εἰς τοῦτο τὰ μὲν πρόβατα σημαίνουσι τοὺς Δικαίους, τὰ δὲ ἐρίφια τοὺς ἁμαρτωλούς· εἰς ἐκεῖνο τράπεζα βασιλικὴ διὰ τοὺς Δικαίους, καὶ δεσμὰ καὶ σκότος ἐξώτερον διὰ τοὺς ἁμαρτωλούς· εἰς τοῦτο διὰ τοὺς Δικαίους ζωὴ αἰώνιος, διὰ τοὺς ἁμαρτωλοὺς κόλασις αἰώνιος.

Ἐκ τούτων, φανερὸν εἶναι ὅτι διὰ τῶν δύο τούτων διηγήσεων μίαν καὶ τὴν αὐτὴν ὑπόθεσιν, ἤτοι τὴν ὑπόθεσιν τῆς παγκοσμίου κρίσεως διὰ διαφόρων ὀνομάτων περιέγραψεν ὁ Θεάνθρωπος καὶ εἰς μὲν τὴν πρώτην διήγησιν δοξάζει τοὺς ἐνδεδυμένους τὸ ἔνδυμα τοῦ γάμου καὶ κολάζει τοὺς γυμνοὺς τούτου τοῦ ἐνδύματος, εἰς δὲ τὴν δευτέραν παρέστησε τοὺς μὲν ἐλεήμονας δοξασθέντας, τοὺς δὲ ἀνελεήμονας καταδικασθέντας. Τὸ ἔνδυμα τοῦ γάμου καὶ ἡ ἐλεημοσύνη εἶναι δύο χαρακτῆρες τῶν Δικαίων, πλὴν ὁ μέν, ἤτοι τὸ ἔνδυμα τοῦ γάμου, εἶναι ὁ ὁλομερὴς καὶ ὁλόκληρος χαρακτήρ, καθότι σημαίνει πάσας τὰς ἀρετάς, ὁ δέ, ἤτοι ἡ ἐλεημοσύνη, εἶναι χαρακτὴρ μονομερὴς καὶ μερικός, ἐπειδὴ παρίστησι μόνην τῆς εὐσπλαγχνίας τὴν ἀρετήν.


Ὑποσημειώσεις

[1] Τὴν Δευτέραν τοῦ Κυρίου καὶ Θεοῦ καὶ Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ Παρουσίαν ἡρμήνευσαν διὰ τοῦ χρωστῆρος των διάσημοι ἁγιογράφοι εἰς διαφόρους ἐποχάς. Ὁ Ὅσιος Ἐφραίμ, διὰ τοῦ προκειμένου λόγου του, ἔδωσε τὸ πρῶτον, ἀπ’ αὐτοῦ τοῦ Δʹ ἤδη αἰῶνος, τὸ ἀρχικὸν σχῆμα τῆς ἁπλῆς μορφῆς τῆς Δευτέρας Παρουσίας. Ἡ πλήρης ἐξέλιξις τῆς διὰ χρωμάτων παραστάσεως τῆς Δευτέρας Παρουσίας ἐσημειώθη κατὰ τὸν ΙΑʹ αἰῶνα. Αὕτη ἀπεικονίζεται κυρίως εἰς τοὺς Νάρθηκας τῶν Ναῶν καὶ τὰς Τραπέζας τῶν Μονῶν, διὰ σειρᾶς παραστάσεων εἰλημμένων ἐκ τῆς Ἀποκαλύψεως Ἰωάννου τοῦ Θεολόγου. Πλήρης εἰκονογραφικὸς κύκλος τῆς Δευτέρας Παρουσίας διὰ τοιούτων παραστάσεων ἄριστα διατηρούμενος σῴζεται εἰς τὸν πρόδομον τῆς Τραπέζης τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Διονυσίου τοῦ Ἁγίου Ὄρους. Πρόκειται περὶ θαυμασίου ἔργου τοῦ ΙϚʹ αἰῶνος τῆς περιφήμου Κρητικῆς Σχολῆ τῶν Θεοφάνους, Τζώρτση καὶ τῶν μαθητῶν αὐτῶν. Τινὰς ἐκ τῶν ἀρίστων τούτων παραστάσεων παραθέτομεν ἐν τῷ ἀνὰ χεῖρας τόμῳ (σελ. 83, 99, 113, 123, 143) χάριν τῶν φιλομαθῶν. Τὸ θέμα τῆς παραπλεύρως (σελ. 83) παρατιθεμένης ἐν ἀντιγράφῳ τοιχογραφίας εἶναι εἰλημμένον ἐκ τοῦ Ϛʹ κεφαλαίου τῆς Ἀποκαλύψεως (ἐδάφια 12-17), ἔχοντος οὕτω:

«Καὶ εἶδον ὅτε ἤνοιξε τὴν σφραγῖδα τὴν ἕκτην, καὶ σεισμὸς μέγας ἐγένετο, καὶ ὁ ἥλιος μέλας ἐγένετο ὡς σάκκος τρίχινος, καὶ ἡ σελήνη ὅλη ἐγένετο ὡς αἷμα, καὶ οἱ ἀστέρες τοῦ οὐρανοῦ ἔπεσαν εἰς τὴν γῆν, ὡς συκῆ βάλλουσα τοὺς ὀλύνθους αὐτῆς, ὑπὸ μεγάλου ἀνέμου σειομένη, καὶ ὁ οὐρανὸς ἀπεχωρίσθη ὡς βιβλίον ἑλισσόμενον, καὶ πᾶν ὄρος καὶ νῆσος ἐκ τῶν τόπων αὐτῶν ἐκινήθησαν· καὶ οἱ βασιλεῖς τῆς γῆς, καὶ οἱ μεγιστᾶνες, καὶ οἱ χιλίαρχοι, καὶ οἱ πλούσιοι, καὶ οἱ ἰσχυροί, καὶ πᾶς δοῦλος καὶ ἐλεύθερος ἔκρυψαν ἑαυτοὺς εἰς τὰ σπήλαια καὶ εἰς τὰς πέτρας τῶν ὀρέων, καὶ λέγουσι τοῖς ὄρεσι καὶ ταῖς πέτραις· Πέσατε ἐφ’ ἡμᾶς, καὶ κρύψατε ἡμᾶς ἀπὸ προσώπου τοῦ καθημένου ἐπὶ τοῦ θρόνου, καὶ ἀπὸ τῆς ὀργῆς τοῦ Ἀρνίου, ὅτι ἦλθεν ἡ ἡμέρα ἡ μεγάλη τῆς ὀργῆς αὐτοῦ, καὶ τίς δύναται σταθῆναι;. Ἦλθεν ἡ ἡμέρα τῆς ὀργῆς· καὶ ποῖος ἠμπορεῖ νὰ τὴν ἀντικρύσῃ;»

Ταῦτα πάντα τὰ φοβερὰ ἑρμηνεύονται ἐν τῇ τοιχογραφίᾳ ταύτῃ, ἤτοι ἄνω δεξιά· ὁ ἥλιος μέλας ἐγένετο (μαῦρος) ἀριστερά· ἡ σελήνη ὅλη ὡς αἷμα· εἰς τὸ μέσον· οἱ ἀστέρες πίπτουν εἰς τὴν γῆν, ὅπως «τὰ ἄωρα σῦκα ἀπὸ τὴν συκῆν», ὁ οὐρανὸς διπλώνεται ὡς βιβλίον, ἡ γῆ σείεται καὶ πᾶν ὄρος καὶ νῆσος ἐκ τῶν τόπων αὐτῶν μετακινοῦνται. Κάτω οἱ βασιλεῖς τῆς γῆς καὶ οἱ μεγιστᾶνες καὶ οἱ ἀνώτεροι ἀξιωματοῦχοι καὶ πλούσιοι καὶ ἰσχυροὶ καὶ πᾶς δοῦλος καὶ ἐλεύθερος κρύπτουν ἑαυτοὺς εἰς τὰ σπήλαια καὶ εἰς τὰς πέτρας τῶν ὀρέων, κράζοντες· «Πέσατε ἐφ’ ἡμᾶς καὶ κρύψατε ἡμᾶς…».

[2] Ὁ Ὅσιος Πατὴρ ἡμῶν Ἐφραὶμ ὁ Σύρος, ἐν τοῖς λόγοις αὐτοῦ συνηθίζει νὰ παραθέτῃ τὰ ὑπ’ αὐτοῦ ἀναφερόμενα χωρία τῆς Ἁγίας Γραφῆς ἡρμηνευμένα κατ’ ἐλευθέραν παράφρασιν, ἁπλούστευσιν καὶ ἐπέκτασιν, ἵνα εὐκολώτερον κατανοοῦνται ὑπὸ τῶν ἀκροατῶν αὐτοῦ, ἀποβλέπων κυρίως εἰς τὴν ἀπόδοσιν τῆς ἐννοίας τοῦ μνημονευομένου χωρίου καὶ οὐχὶ τῆς ἀκριβοῦς παραθέσεως αὐτοῦ ὡς ἔχει ἐν τῷ πρωτοτύπῳ. Τοιοῦτον τι συμβαίνει καὶ μὲ τὸ προκείμενον χωρίον καθὼς καὶ μὲ πολλὰ ἄλλα, τὰ ὁποῖα ἀφέθησαν ὡς ἔχουν, ἵνα διατηρηθῇ ἡ γλαφυρότης καὶ ἡ ἁπλότης τῶν λεγομένων.