Ὁμιλία εἰς τὸ κατὰ Ματθαῖον Εὐαγγέλιον τῆς ΚΥΡΙΑΚΗΣ τῆς ΑΠΟΚΡΕΩ (Ματθ. κε’ 31-46), ἐκ τοῦ «Κυριακοδρομίου» τοῦ Νικηφόρου Θεοτόκη, ἐλαφρῶς διεσκευασμένη κατὰ τὴν φράσιν.

Ὅθεν πρῶτον ὁ Θεάνθρωπος διὰ τῆς πρώτης αὐτοῦ διηγήσεως ἐφανέρωσεν ὅτι ὁ ὁλομερὴς χαρακτὴρ τῶν σῳζομένων εἶναι τὸ ἔνδυμα τοῦ γάμου, τῶν δὲ κολαζομένων ἡ γύμνωσις τούτου τοῦ ἐνδύματος· ἔπειτα διὰ τῆς δευτέρας διηγήσεως, περιγράψας λεπτομερέστερον ἓν μόνον μέρος τοῦ ὁλοκλήρου χαρακτῆρος, τὸ ἀναγκαιότερον καὶ ὠφελιμώτερον, ἤτοι τὴν ἐλεημοσύνην, τοὺς μὲν ἐλεήμονας ἐδόξασε, τοὺς δὲ ἀνελεήμονας κατέκρινεν.

Ὅτι δὲ τὸ ἔνδυμα τοῦ γάμου δηλοποιεῖ πάσας τὰς ἀρετάς, μαρτυρεῖ ὁ θεηγόρος Παῦλος, λέγων ὅτι τὸ ἔνδυμα τῶν σῳζομένων εἶναι ὁ Χριστός. «Ὅσοι», λέγει, «εἰς Χριστὸν ἐβαπτίσθητε, Χριστὸν ἐνεδύσασθε» (Γαλάτ. γ’ 27)· καὶ ἀλλαχοῦ· «ἐνδύσασθε τὸν Κύριον Ἰησοῦν Χριστὸν καὶ τῆς σαρκὸς πρόνοιαν μὴ ποιεῖσθε εἰς ἐπιθυμίας» (Ρωμ. ιγ’ 14). Κατὰ τινα δὲ ἄλλον τρόπον ἐνδυόμεθα τὸν Ἰησοῦν Χριστόν, εἰμὴ ζῶντες καὶ πολιτευόμενοι ὡς αὐτὸς ὁ Χριστός, τὸ ὁποῖον σημαίνει, πράττοντες πάσας τὰς ἀρετάς; Ἰδοὺ δὲ πῶς αἱ περὶ τῆς αὐτῆς ὑποθέσεως δύο διηγήσεις, παραβαλλόμεναι καὶ συμβιβαζόμεναι, φανεροῦσιν ὅλον τὸν σκοπὸν καὶ τὴν βουλὴν τοῦ Θεοῦ. Ἐὰν ἐρευνήσῃς καὶ ἄλλους ὁμοίους τοῦ Εὐαγγελίου τόπους, βλέπεις τὸν ὀφειλέτην τῶν μυρίων ταλάντων καταδικαζόμενον εἰς τὴν ἡμέραν τῆς κρίσεως (Ματθ. ιη’ 23)· φανερὸν δὲ εἶναι ὅτι τῶν μυρίων ταλάντων τὸ χρέος σημαίνει ὄχι μόνην τὴν ἀσπλαγχνίαν, ἀλλὰ τὸ πολὺ πλῆθος τῶν ἁμαρτημάτων. Βλέπεις δοξαζόμενον τὸν κερδήσαντα τὰ πέντε, ὡσαύτως καὶ τὸν κερδήσαντα τὰ δύο τάλαντα, καταδικαζόμενον δὲ τὸν κρύψαντα τὸ ἓν τάλαντον καὶ μηδὲν κερδήσαντα. Τί δὲ ἄλλο δηλοῦσι τὰ δύο καὶ τὰ πέντε τάλαντα, ἅπερ ἐκέρδησαν, εἰμὴ τὰ διάφορα τῶν ἀρετῶν κατορθώματα; Τί ἄλλο σημαίνει ἡ ἀκαρπία τοῦ ἑνὸς ταλάντου, εἰμὴ τὴν τελείαν στέρησιν πάσης ἀρετῆς;

Θέλεις καὶ ἄλλην ἐξήγησιν τῶν σήμερον ἀναγνωσθέντων εὐαγγελικῶν λόγων; Ἀνάγνωθι τὰ ἀποστολικὰ λόγια. Εἰς τὸν ἐπιστήθιον Ἰωάννην βλέπεις τοὺς παρθένους διὰ τὴν ἀρετὴν τῆς παρθενίας ἐνδόξως παρισταμένους ἐνώπιον τοῦ θρόνου τῆς μεγαλωσύνης καὶ ὡς ἀπαρχὴν τοῦ γένους τῶν ἀνθρώπων ὑπερυψουμένους· «οὗτοί εἰσιν, οἳ μετὰ γυναικῶν οὐκ ἐμολύνθησαν· παρθένοι γάρ εἰσιν· οὗτοί εἰσιν οἱ ἀκολουθοῦντες τῷ ἀρνίῳ ὅπου ἂν ὑπάγῃ· οὗτοι ἠγοράσθησαν ἀπὸ τῶν ἀνθρώπων ἀπαρχὴ τῷ Θεῷ καὶ τῷ ἀρνίῳ καὶ οὐχ εὑρέθη ψεῦδος ἐν τῷ στόματι αὐτῶν· ἄμωμοι γάρ εἰσιν» (Ἀποκάλ. ιδ’ 4-5).


Ὑποσημειώσεις

[1] Τὴν Δευτέραν τοῦ Κυρίου καὶ Θεοῦ καὶ Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ Παρουσίαν ἡρμήνευσαν διὰ τοῦ χρωστῆρος των διάσημοι ἁγιογράφοι εἰς διαφόρους ἐποχάς. Ὁ Ὅσιος Ἐφραίμ, διὰ τοῦ προκειμένου λόγου του, ἔδωσε τὸ πρῶτον, ἀπ’ αὐτοῦ τοῦ Δʹ ἤδη αἰῶνος, τὸ ἀρχικὸν σχῆμα τῆς ἁπλῆς μορφῆς τῆς Δευτέρας Παρουσίας. Ἡ πλήρης ἐξέλιξις τῆς διὰ χρωμάτων παραστάσεως τῆς Δευτέρας Παρουσίας ἐσημειώθη κατὰ τὸν ΙΑʹ αἰῶνα. Αὕτη ἀπεικονίζεται κυρίως εἰς τοὺς Νάρθηκας τῶν Ναῶν καὶ τὰς Τραπέζας τῶν Μονῶν, διὰ σειρᾶς παραστάσεων εἰλημμένων ἐκ τῆς Ἀποκαλύψεως Ἰωάννου τοῦ Θεολόγου. Πλήρης εἰκονογραφικὸς κύκλος τῆς Δευτέρας Παρουσίας διὰ τοιούτων παραστάσεων ἄριστα διατηρούμενος σῴζεται εἰς τὸν πρόδομον τῆς Τραπέζης τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Διονυσίου τοῦ Ἁγίου Ὄρους. Πρόκειται περὶ θαυμασίου ἔργου τοῦ ΙϚʹ αἰῶνος τῆς περιφήμου Κρητικῆς Σχολῆ τῶν Θεοφάνους, Τζώρτση καὶ τῶν μαθητῶν αὐτῶν. Τινὰς ἐκ τῶν ἀρίστων τούτων παραστάσεων παραθέτομεν ἐν τῷ ἀνὰ χεῖρας τόμῳ (σελ. 83, 99, 113, 123, 143) χάριν τῶν φιλομαθῶν. Τὸ θέμα τῆς παραπλεύρως (σελ. 83) παρατιθεμένης ἐν ἀντιγράφῳ τοιχογραφίας εἶναι εἰλημμένον ἐκ τοῦ Ϛʹ κεφαλαίου τῆς Ἀποκαλύψεως (ἐδάφια 12-17), ἔχοντος οὕτω:

«Καὶ εἶδον ὅτε ἤνοιξε τὴν σφραγῖδα τὴν ἕκτην, καὶ σεισμὸς μέγας ἐγένετο, καὶ ὁ ἥλιος μέλας ἐγένετο ὡς σάκκος τρίχινος, καὶ ἡ σελήνη ὅλη ἐγένετο ὡς αἷμα, καὶ οἱ ἀστέρες τοῦ οὐρανοῦ ἔπεσαν εἰς τὴν γῆν, ὡς συκῆ βάλλουσα τοὺς ὀλύνθους αὐτῆς, ὑπὸ μεγάλου ἀνέμου σειομένη, καὶ ὁ οὐρανὸς ἀπεχωρίσθη ὡς βιβλίον ἑλισσόμενον, καὶ πᾶν ὄρος καὶ νῆσος ἐκ τῶν τόπων αὐτῶν ἐκινήθησαν· καὶ οἱ βασιλεῖς τῆς γῆς, καὶ οἱ μεγιστᾶνες, καὶ οἱ χιλίαρχοι, καὶ οἱ πλούσιοι, καὶ οἱ ἰσχυροί, καὶ πᾶς δοῦλος καὶ ἐλεύθερος ἔκρυψαν ἑαυτοὺς εἰς τὰ σπήλαια καὶ εἰς τὰς πέτρας τῶν ὀρέων, καὶ λέγουσι τοῖς ὄρεσι καὶ ταῖς πέτραις· Πέσατε ἐφ’ ἡμᾶς, καὶ κρύψατε ἡμᾶς ἀπὸ προσώπου τοῦ καθημένου ἐπὶ τοῦ θρόνου, καὶ ἀπὸ τῆς ὀργῆς τοῦ Ἀρνίου, ὅτι ἦλθεν ἡ ἡμέρα ἡ μεγάλη τῆς ὀργῆς αὐτοῦ, καὶ τίς δύναται σταθῆναι;. Ἦλθεν ἡ ἡμέρα τῆς ὀργῆς· καὶ ποῖος ἠμπορεῖ νὰ τὴν ἀντικρύσῃ;»

Ταῦτα πάντα τὰ φοβερὰ ἑρμηνεύονται ἐν τῇ τοιχογραφίᾳ ταύτῃ, ἤτοι ἄνω δεξιά· ὁ ἥλιος μέλας ἐγένετο (μαῦρος) ἀριστερά· ἡ σελήνη ὅλη ὡς αἷμα· εἰς τὸ μέσον· οἱ ἀστέρες πίπτουν εἰς τὴν γῆν, ὅπως «τὰ ἄωρα σῦκα ἀπὸ τὴν συκῆν», ὁ οὐρανὸς διπλώνεται ὡς βιβλίον, ἡ γῆ σείεται καὶ πᾶν ὄρος καὶ νῆσος ἐκ τῶν τόπων αὐτῶν μετακινοῦνται. Κάτω οἱ βασιλεῖς τῆς γῆς καὶ οἱ μεγιστᾶνες καὶ οἱ ἀνώτεροι ἀξιωματοῦχοι καὶ πλούσιοι καὶ ἰσχυροὶ καὶ πᾶς δοῦλος καὶ ἐλεύθερος κρύπτουν ἑαυτοὺς εἰς τὰ σπήλαια καὶ εἰς τὰς πέτρας τῶν ὀρέων, κράζοντες· «Πέσατε ἐφ’ ἡμᾶς καὶ κρύψατε ἡμᾶς…».

[2] Ὁ Ὅσιος Πατὴρ ἡμῶν Ἐφραὶμ ὁ Σύρος, ἐν τοῖς λόγοις αὐτοῦ συνηθίζει νὰ παραθέτῃ τὰ ὑπ’ αὐτοῦ ἀναφερόμενα χωρία τῆς Ἁγίας Γραφῆς ἡρμηνευμένα κατ’ ἐλευθέραν παράφρασιν, ἁπλούστευσιν καὶ ἐπέκτασιν, ἵνα εὐκολώτερον κατανοοῦνται ὑπὸ τῶν ἀκροατῶν αὐτοῦ, ἀποβλέπων κυρίως εἰς τὴν ἀπόδοσιν τῆς ἐννοίας τοῦ μνημονευομένου χωρίου καὶ οὐχὶ τῆς ἀκριβοῦς παραθέσεως αὐτοῦ ὡς ἔχει ἐν τῷ πρωτοτύπῳ. Τοιοῦτον τι συμβαίνει καὶ μὲ τὸ προκείμενον χωρίον καθὼς καὶ μὲ πολλὰ ἄλλα, τὰ ὁποῖα ἀφέθησαν ὡς ἔχουν, ἵνα διατηρηθῇ ἡ γλαφυρότης καὶ ἡ ἁπλότης τῶν λεγομένων.