Διδασκαλία προτρεπτικὴ περὶ νηστείας, λεχθεῖσα παρὰ τοῦ ἐν Μοναχοῖς ἐλαχίστου ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΥ τοῦ Ὑποδιακόνου καὶ Στουδίτου τῇ Κυριακῇ ἑσπέρας τῆς Τυροφάγου.

Πρὸ πάντων δὲ καὶ τὴν προσευχὴν ἂς κατορθώσωμεν εἰς τὸν καιρὸν τῆς νηστείας, διότι ὅπως τὸ φαγητὸν χωρὶς ἅλας, οὕτως εἶναι καὶ ἡ νηστεία χωρὶς προσευχῆς. Διότι ἡ προσευχὴ εἶναι ὁ φωτισμὸς τῆς ψυχῆς τοῦ ἀνθρώπου καὶ ἡ ὁδὸς τῆς Βασιλείας τῶν οὐρανῶν. Ὤ καλὴ σύντροφος, ὅπου εἶναι ἡ προσευχὴ καὶ ἡ νηστεία! Δύο σχοινία πλεγμένα μαζὶ εἶναι δυνατώτερα· καὶ δύο σύντροφοι καλοὶ πλουσιώτεροι εἶναι· καὶ δύο μάχαιραι καλαὶ εἶναι εἰς καλυτέραν βοήθειαν τοῦ ἀνθρώπου. Καὶ ὁ σοφὸς Σολομὼν λέγει· «Ἀγαθοὶ οἱ δύο ὑπὲρ τὸν ἕνα» (Ἐκκλ. δ’ 9). Ἀλλὰ καὶ ἡ προσευχὴ μετὰ νηστείας ἀγαθωτέρα καὶ στερεωτέρα εἶναι. Ἡ προσευχὴ μετὰ νηστείας λέγεται καὶ εἶναι ὁμιλία μὲ τὸν Θεὸν καὶ τοῦ κόσμου καταφρόνησις. Ἡ προσευχὴ εἶναι νίκη κατὰ τῶν δαιμόνων καὶ χαρὰ τῆς καρδίας. Ἀλλὰ καὶ ἡ νηστεία εἶναι λύπη τῶν δαιμόνων καὶ χαρὰ τῶν Ἀγγέλων. Ἡ προσευχὴ εἶναι καθαρισμὸς τῆς ψυχῆς καὶ ἁμαρτίας ἐλευθέρωσις· ἀλλὰ καὶ ἡ νηστεία σκορπίζει τοὺς δαίμονας, ὅπως ὁ καπνὸς διώκει τὰς μελίσσας. Ἡ προσευχὴ εἶναι πῦρ, ὅπερ κατακαίει τοὺς δαίμονας καὶ λαμπρύνει τὰς ψυχάς· ἀλλὰ καὶ ἡ νηστεία καταπραΰνει τοὺς κακοὺς λογισμούς, ὅπως τὸ ἔλαιον καθησυχάζει τὴν θάλασσαν.

Ἡ προσευχὴ καὶ ἡ νηστεία εἶναι καλὰ ὅπλα τοῦ εὐσεβοῦς Χριστιανοῦ· ἡ προσευχὴ μὲν εἶναι ὡς ἔνδυμα σιδηροῦν, ἡ δε νηστεία ὡς δίστομον ξίφος. Ὅπως τὸ πῦρ διαλύει τὸν πάγον, οὕτω καὶ αὐτὴ ἀφανίζει τὰς τέχνας καὶ τὰς πανουργίας τῶν δαιμόνων. Ἡ νηστεία εἶναι κλῖμαξ νοητή, ἥτις ἀναβιβάζει τὸν νοῦν τοῦ ἀνθρώπου, ἕως ὅτου μὲν ζῇ πρὸς τὸν οὐρανόν, ὅταν δὲ ἀποθάνῃ, ὑπάγει τὴν ψυχὴν τοῦ ἀνθρώπου πρὸς τὴν Βασιλείαν τῶν οὐρανῶν. Ἡ νηστεία ὁμοιάζει μὲ τὴν ράβδον τοῦ Μωϋσέως· καθὼς ἐκείνη ἡ ράβδος ἔσχισε τὴν Ἐρυθρὰν θάλασσαν, καὶ τοὺς μὲν Ἰσραηλίτας διεπέρασε, τοὺς δὲ Αἰγυπτίους κατεπόντισεν (Ἐξ. ιδ’ 15-30), οὕτω καὶ ἡ νηστεία, τὰς μὲν ἁμαρτίας καὶ τὰς φροντίδας τοῦ κόσμου διασχίζει καὶ διέρχεται ἡ ψυχὴ τοῦ ἀνθρώπου ἀβλαβὴς ἀπὸ τὰς χεῖρας τῶν δαιμόνων, αὐτοὶ δὲ τότε ἀφανίζονται ἀπὸ τὴν ψυχὴν ἐκείνην τοῦ σεσωσμένου ἀνθρώπου.

Ἐπειδὴ λοιπὸν τοιοῦτον μέγα ἀγαθὸν εἶναι ἡ νηστεία καὶ ἡμεῖς ἂς νηστεύσωμεν. Ἂς μὴ σκυθρωπάζωμεν ὅμως ἰουδαϊκῶς, οὔτε νὰ φαινώμεθα ἄγριοι καὶ ἀνήμεροι ἀπὸ τὴν νηστείαν, ἀλλὰ μᾶλλον ἡμερώτεροι καὶ ὡς χορτασμένοι νὰ φαινώμεθα. Μὴ λυπηθῶμεν διὰ τὴν στέρησιν τῶν φαγητῶν, ἀλλ’ ἄς χαίρωμεν μᾶλλον διὰ τὸν χορτασμὸν τῶν ἀρετῶν, ὅπου δίδει ἡ νηστεία.


Ὑποσημειώσεις

[1] Περὶ τοῦ ὑπολογισμοῦ τῶν ἡμερῶν τῆς ἁγίας Τεσσαρακοστῆς βλέπε ἀκριβέστερον ἐκτενὴ ὑποσημείωσιν ἐν σελίδι 156.