Ἑρμηνεία εἰς τὰς Πράξεις τῶν Ἀποστόλων τὰς ἀναγινωσκομένας τῇ Κυριακῇ τῆς Πεντηκοστῆς. Τοῦ Νικηφόρου Θεοτόκη, ἐλαφρῶς διεσκευασμένη κατὰ τὴν φράσιν.

φανερὸν εἶναι ὅτι ὡμίλουν καὶ τὴν τῶν Πάρθων καὶ Μήδων καὶ Ἐλαμιτῶν, καὶ τὴν Ἑλληνικήν, καὶ τὴν Αἰγύπτιον, καὶ τὴν Ρωμαϊκήν, καὶ τὴν Ἀραβικήν, καὶ πᾶσαν ἄλλην διάλεκτον ὁμιλουμένην καὶ κατανοουμένην ὑπὸ τῶν τότε ἐκεῖ συναθροισθέντων. Ὄχι δὲ μόνον τότε, ἀλλὰ καὶ μετὰ ταῦτα ὡμίλουν εἰς διαφόρους γλώσσας, ὡς φαίνεται ἐν τῇ πρὸς Κορινθίους πρώτῃ ἐπιστολῇ τοῦ Παύλου. Ὄχι δὲ μόνον οἱ Απόστολοι ἔλαβον τοῦτο τὸ χάρισμα, ἀλλὰ μετ’ αὐτοὺς καὶ ἄλλοι θεοφιλεῖς ἄνδρες ἔλαβον τοῦτο, ὡς μαρτυρεῖ ὁ ἐν Ἁγίοις Εἰρηναῖος, λέγων, ὅτι ἤκουθε πολλοὺς ἀδελφοὺς ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ ἔχοντας προφητικὰ χαρίσματα, καὶ διὰ τοῦ Πνεύματος ὁμιλοῦντας παντὸς εἴδους γλώσσας.

«Ἦσαν δὲ ἐν Ἱερουσαλὴμ κατοικοῦντες Ἰουδαῖοι, ἄνδρες εὐλαβεῖς, ἀπὸ παντὸς ἔθνους τῶν ὑπὸ τὸν οὐρανόν» (Πράξ. β’ 5).

Ὅσοι κατήγοντο ἐκ τοῦ γένους τῶν Ἰουδαίων, ἐκ προγόνων δὲ κατῴκουν εἰς ξενικοὺς τόπους, ἐκεῖνοι ἂν καὶ ἦσαν Ἰουδαῖοι κατὰ τὸ γένος καὶ τὴν θρησκείαν, ἐλάμβανον ὅμως τὴν ὀνομασίαν ἐκ τοῦ τόπου τῆς κατοικίας αὐτῶν. Ὅθεν ἐλέγοντο Πάρθοι, Μῆδοι, Ρωμαῖοι, Ἀλεξανδρεῖς, Ἀντιοχεῖς. Τοὺς τοιούτους λοιπὸν ὁ θεηγόρος Λουκᾶς πρῶτον μὲν ὠνόμασεν Ἰουδαίους ἐκ τοῦ γένους καὶ τῆς θρησκείας, ἔπειτα κατωτέρω Πάρθους καὶ Μήδους καὶ Ἐλαμίτας ἐκ τοῦ τόπου, εἰς τὸν ὁποῖον αὐτοὶ ἐκ προγόνων κατῴκησαν. Ἐκ τούτων δέ τινες, ὅσους δηλαδὴ κατωτέρω ὀνομαστὶ ἀπαριθμεῖ, εὐλαβείᾳ τοῦ Μωσαϊκοῦ Νόμου κινούμενοι, ἐλθόντες κατῴκησαν εἰς τὴν Ἱερουσαλήμ, ἵνα ἐκεῖ ἑορτάζωσι κατὰ τοὺς τρεῖς καιροὺς τοῦ ἔτους τὰς τρεῖς ἑορτὰς τὰς ὑπὸ τοῦ Νόμου διορισθείσας. Τοιοῦτοι λοιπὸν εὐλαβεῖς Ἰουδαῖοι εὑρέθησαν κατοικοῦντες ἐν Ἱερουσαλὴμ κατ’ ἐκείνην τὴν ἡμέραν τῆς Πεντηκοστῆς, κατὰ τὴν ὁποίαν κατῆλθε τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον ἐπὶ τοὺς Ἀποστόλους.

Δυσπαράδεκτον δὲ εἶναι τὸ ὅτι οἱ ἄνθρωποι αὐτοὶ ἦσαν ἀπὸ παντὸς ἔθνους τῶν ὑπὸ τὸν οὐρανόν· διότι ἀσυγκρίτως περισσότερα ἦσαν τότε τὰ ἔθνη ἐκείνων τῶν ἐθνῶν, ὅσα ὁ Λουκᾶς ὀνομαστὶ ἀναφέρει. Μήπως λοιπὸν αὐτὸς ἀνεβίβασε τὸν νοῦν αὐτοῦ ἐπὶ τοὺς ἀρχηγοὺς πάντων τῶν ἐθνῶν, ἤτοι ἐπὶ τοὺς, δέκα καὶ ὀκτὼ ἐγγόνους τοῦ Νῶε, ἰδὼν δὲ τότε ἐν Ἱερουσαλὴμ δέκα καὶ ὀκτὼ ἔθνη, τῶν ὁποίων τὰ ὀνόματα κατωτέρω ἠρίθμησε, διὰ τοῦτο εἶπε τὸ ἀπὸ παντὸς ἔθνους τῶν ὑπὸ τὸν οὐρανόν; Ἢ μήπως ὡμίλησε κατὰ τὸν κοινὸν τρόπον τοῦ λέγειν; Ἡμεῖς πολλάκις ἀντὶ τοῦ πολλὰ πράγματα, λέγομεν πάντα τὰ πράγματα· καὶ ἀντὶ τοῦ πολλοὶ ἄνθρωποι, λέγομεν πάντες οἱ ἄνθρωποι.