ΡΩΜΥΛΟΣ ὁ Ὅσιος καὶ θεοφόρος πατὴρ ἡμῶν, ὁ εἰς τοὺς ὑστέρους χρόνους ἀσκήσας καὶ ἁγιάσας, ἐγεννήθη κατὰ τὸ ͵ατ’ (1300) περίπου ἔτος εἰς τὴν παραδουνάβιον πόλιν Βιδίνιον, ἐκ γονέων εὐσεβῶν καὶ φοβουμένων τὸν Θεὸν καὶ ἐν αὐταρκείᾳ ζώντων, τοῦ μὲν πατρὸς Ἕλληνος καὶ ἐξ Ἑλλήνων ἕλκοντος τὸ γένος, τῆς δὲ μητρὸς ἐκ Βουλγάρων ὠνομάσθη δὲ κατὰ τὸ ἅγιον Βάπτισμα Ράϊκος. Παρελθὼν τὴν βρεφικὴν καὶ φθάσας εἰς ἐπιδεκτικὴν μαθήσως ἡλικίαν, ἐδόθη παρὰ τῶν γονέων του εἰς διδάσκαλον εὐσεβῆ πρὸς ἐκμάθησιν τῶν ἱερῶν γραμμάτων, τὰ ὁποῖα ὡς νουνεχὴς καὶ φρόνιμος ἐξέμαθεν εἰς διάστημα ὀλίγου καιροῦ, ὑπερβαλὼν πάντας τοὺς συμμαθητὰς καὶ συνηλικιώτας του, τοὺς ὁποίους καὶ ἐδίδασκε μάλιστα νὰ πολιτεύωνται ἐν παιδείᾳ καὶ νουθεσίᾳ Κυρίου. Διὰ τοῦτο ἐθαυμάζετο καὶ ἐπῃνεῖτο παρὰ πάντων «Παιδαριογέρων» ὀνομαζόμενος καὶ παρ’ αὐτοῦ ἀκόμη τοῦ διδασκάλου του, διὰ τὴν πρόωρον σύνεσιν καὶ ἀνάπτυξιν.
Διελθὼν τὴν παιδικὴν ἡλικίαν ὁ καλὸς Ράϊκος καὶ φθάσας τὴν νεανικήν, ἤρχισε μελετῶν καθ’ ἑαυτὸν, τὴν ἀναχώρησιν ἐκ τοῦ ματαίου τούτου κόσμου καὶ τὴν μετάβασιν εἰς ἱερὰν Μονήν, ἔνθα, ἐξασκῶν τὴν ἀρετήν, νὰ ἀξιωθῇ τῆς ἀπολαύσεως τῶν ἐν οὐρανοῖς διὰ τοὺς Δικαίους ἀποκειμένων ἀγαθῶν· οἱ δὲ γονεῖς αὐτοῦ, καθὸ σωματικώτεροι καὶ μὴ γινώσκοντες τὸν θεοφιλῆ σκοπὸν τοῦ νέου, ἐβούλοντο νὰ νυμφεύσωσιν αὐτόν, τὸν ὁποῖον σκοπόν των καὶ ἀνεκοίνωσαν εἰς αὐτόν. Τοῦτο ἀκούσας ὁ τῶν ἀφθάρτων καὶ αἰωνίων ἀγαθῶν ζηλωτὴς Ράϊκος, ἀναχωρεῖ κρυφίως ἐκ τῶν γονέων καὶ τῆς πατρίδος αὐτοῦ καὶ ἀπέρχεται εἰς μίαν κατὰ τὴν ἐπαρχίαν Τιρνόβου [1] κειμένην Ἱερὰν Μονήν, τῆς Θεοτόκου Ὁδηγητρίας ἐπιλεγομένην, ὅπου βαλὼν μετάνοιαν εἰς τὸν Καθηγούμενον καὶ ἱκανῶς δοκιμασθείς, κείρεται Μοναχὸς καὶ ἀπὸ Ράϊκος μετωνομάσθη Ρωμανὸς καὶ ἐτοποθετήθη εἰς τὴν ὑπηρεσίαν καὶ φιλοκαλίαν τῆς Ἐκκλησίας ὑπὸ τοῦ προεστῶτος τῆς Μονῆς, τὴν ὁποίαν διακονίαν προθύμως, εὐλαβῶς καὶ ἐν φόβῳ Θεοῦ ἐξετέλει ἀνελλιπῶς ἐπὶ τρία κατὰ σειρὰν ἔτη.
Ἐπειδὴ δὲ κατὰ τὴν ἐποχὴν ἐκείνην ἀναχωρήσας ἐξ Ἁγίου Ὄρους εἶχεν ἔλθει εἰς τὰ παρόρια ἐκεῖνα μέρη ὁ Ὅσιος Γρηγόριος ὁ Σιναΐτης [2] κτίσας μάλιστα καὶ Μονὴν κατὰ τὴν ἔρημον ἐκείνην τῶν παρορίων, ἐκ τῆς ὁποίας, ἐκτὸς τῶν προσερχομένων εἰς αὐτόν, καὶ πολλοὺς ἄλλους ἐφώτιζε διὰ τῆς θεοπνεύστου διδασκαλίας καὶ τοῦ θαυμασίου βίου του καὶ παραδείγματος,