Διήγησις εἰς τὸν Θρῆνον τοῦ Προφήτου ΙΕΡΕΜΙΟΥ περὶ τῆς Ἱερουσαλὴμ καὶ εἰς τὴν ἅλωσιν ταύτης καὶ περὶ τῆς ἐκστάσεως ΑΒΙΜΕΛΕΧ.

Τῷ πρωῒ δὲ λέγει ὁ Ἱερεμίας εἰς τὸν Ἀβιμέλεχ· «Λάβε τὸ κοφίνιον, τέκνον, καὶ ὕπαγε εἰς τὴν ἄμπελον τοῦ Ἀγρίππα διὰ τῆς ὁδοῦ τοῦ ὄρους, καὶ φέρε σῦκα διὰ νὰ φάγωσιν οἱ ἀσθενεῖς τοῦ λαοῦ, ὅτι εἰς σὲ ἀπόκειται νὰ εὐφρανθῶσι καὶ ἀπὸ σοῦ κρέμαται ἡ δόξα των». Καὶ εὐθὺς ἐπορεύθη εἰς τὴν ἄμπελον· ὅταν δὲ ἐκεῖνος ἐπῆγεν, ὁ ἥλιος ἐβασίλευσεν. Ἰδοὺ δὲ ἦλθον τὰ στρατεύματα τῶν Χαλδαίων καὶ περιεκύκλωσαν τὴν Ἱερουσαλήμ, ἐσάλπισε δὲ ὁ μέγας Ἄγγελος λέγων· «Εἴσελθε ἐν τῇ πόλει ὅλη ἡ δύναμις τῶν Χαλδαίων, διότι ἰδοὺ ἠνοίχθη εἰς σᾶς ἡ πύλη». Τότε ὁ Ἱερεμίας, λαβὼν τὰς κλεῖδας τοῦ Ναοῦ ἐξῆλθε τῆς πόλεως καὶ ἔρριψεν αὐτὰς πρὸ τοῦ ἡλίου λέγων· «Λάβε ταύτας καὶ φύλαξον μέχρις ἐκείνης τῆς ἡμέρας, κατὰ τὴν ὁποίαν ὁ Κύριος θέλει σὲ ἐξετάσει δι’ αὐτάς ἐπειδὴ ἡμεῖς δὲν εὑρέθημεν ἄξιοι νὰ τὰς φυλάξωμεν». Ὁ δὲ Ἀβιμέλεχ, λαβὼν τὰ σῦκα ἐν τῷ καύματι, εὗρε δένδρον καὶ ἐκάθησεν ὑπὸ τὴν σκιάν του διὰ νὰ ἀναπαυθῇ ὀλίγον· καὶ κλίνας τὴν κεφαλὴν ὑπὸ τὸ κοφίνιον, ὤ τοῦ θαύματος! ἐκοιμήθη ἐκεῖ ἔτη ἑβδομήκοντα. Τοῦτο δὲ ἔγινε κατὰ προσταγὴν τοῦ Θεοῦ, διὰ τὸν λόγον, τὸν ὁποῖον εἶπεν εἰς τὸν Προφήτην Ἱερεμίαν, ὅτι ἐγὼ θέλω σκεπάσει αὐτόν.

Παρελθόντων δὲ τῶν ἑβδομήκοντα ἐτῶν ἐξύπνησεν ὁ Ἀβιμέλεχ καὶ εἶπεν· «Ἡδέως ἐκοιμήθην, πλὴν ὀλίγον καὶ διὰ τοῦτο ἡ κεφαλή μου εἶναι βεβαρημένη, ἐπειδὴ δὲν ἐχόρτασα ὕπνον». Ἀνοίξας δὲ τὸ κοφίνιον, εὗρε τὰ σῦκα ἀκόμη στάζοντα γάλα, ὡς νὰ ἐκόπησαν πρὸ ὀλίγης ὥρας καὶ εἶπεν· «Ἐπεθύμουν ἔτι νὰ κοιμηθῶ, ἀλλὰ ἐπειδὴ κατεσπευσμένως μὲ ἔστειλεν ὁ Ἱερεμίας, ἐὰν κοιμηθῶ θέλω ἀργοπορήσει, καὶ ἐκ τούτου ὁ Ἱερεμίας θὰ λυπηθῇ· ὅθεν ἂς ὑπάγω τάχιον, ἵνα χαροποιήσω αὐτόν, καὶ ἐκεῖ κοιμῶμαι». Λαβὼν λοιπὸν τὰ σῦκα, μετέβη εἰς Ἱερουσαλήμ, καὶ δὲν ἐγνώρισεν οὔτε τὸν οἶκον του, οὔτε κανένα συγγενῆ του ἢ φίλον, εἶπε δέ· «Εὐλογητὸς Κύριος, ἔκστασις ἐγένετο εἰς ἐμὲ σήμερον· δὲν εἶναι ἡ πόλις αὕτη ἡ Ἱερουσαλήμ; ἐπλανήθη ὁ νοῦς μου, διότι δὲν ἐχόρτασα ὕπνον». Ἐξῆλθε δὲ τῆς πόλεως καὶ ἀναπολῶν τὰ σημεῖα ἔλεγεν· «Αὕτη ἀληθῶς εἶναι ἡ πόλις, δὲν ἐπλανήθην». Πάλιν εἰσῆλθεν εἰς τὴν πόλιν, καὶ ζητήσας οὐδένα εὗρε τῶν συγγενῶν του, καὶ εἶπεν· «Εὐλογητὸς Κύριος, μεγάλη ἔκστασις μὲ κατέλαβεν». Ὅθεν ἐξῆλθε πάλιν τῆς πόλεως καὶ ἔμεινε λυπούμενος, ἀπορῶν τί νὰ πράξῃ κατέθεσε δὲ τὸ κοφίνιον καὶ εἶπεν. «Ἐδῶ θέλω καθήσει, ἕως οὗ ὁ Κύριος διασκεδάσῃ τὴν ἔκστασίν μου».


Ὑποσημειώσεις

[1] Σημειοῦμεν ἐνταῦθα ὅτι εἰς τὸν χειρόγραφον Συναξαριστὴν γράφονται καὶ ταῦτα· «Σὺ δέ, Ἱερεμία, ἄπελθε μετὰ τοῦ λαοῦ εἰς Βαβυλῶνα, καὶ μεῖνον μετ᾽ αὐτοῦ εὐαγγελιζόμενος». Τὰ λόγια ὅμως ταῦτα δὲν ἀναφέρονται εἰς τὴν Ἁγίαν Γραφήν, ἀλλ’ ἄλλος τις ἔγραψε ταῦτα ἀπεριέργως καὶ τολμηρῶς, ὡς ἔδοξεν εἰς αὐτόν, μὴ βασανίσας ἀκριβῶς τὰ εἰς τὴν βίβλον τοῦ Προφήτου Ἱερεμίου περιεχόμενα. Διότι εἰς αὐτὴν ἀναγινώσκομεν, ὅτι ὁ Ἱερεμίας δὲν ἐπῆγεν εἰς τὴν Βαβυλῶνα, ἀλλὰ μετὰ τὴν ἅλωσιν τῆς Ἱερουσαλὴμ κατέβη εἰς τὴν Αἴγυπτον ἐν Τάφναις (αἱ ὁποῖαι Ἑλληνιστὶ λένονται Δάφναι) καὶ ἐκεῖ προεφήτευσεν, ὡς σαφῶς βεβαιοῦται τοῦτο, ἀπὸ τὸ νʹ (50) κεφάλαιον τοῦ Ἱερεμίου, ὅπου ὁ ἴδιος λέγει «Καὶ εἰσῆλθον εἰς τὴν Αἴγυπτον... καὶ εἰσῆλθον εἰς Τάφνας καὶ ἐγένετο λόγος Κυρίου πρὸς Ἱερεμίαν ἐν Τάφναις λέγων» (Ἱερ. νʹ 7-8) καὶ τὰ λοιπά δείκνυται δὲ καὶ ἀπὸ τὸ κηʹ (28) κεφάλαιον τοῦ αὐτοῦ, ἔνθα εἶπεν εἰς τὸν Σαραίαν ὁ Ἱερεμίας ταῦτα· «Καὶ εἶπεν Ἱερεμίας πρὸς Σαραίαν, ὅταν ἔλθῃς εἰς τὴν Βαβυλῶνα καὶ ὄψει καὶ ἀναγνώσῃ πάντας τοὺς λόγους τούτους... καὶ ἔσται ὅταν παύσῃ τοῦ ἀναγινώσκειν τὸ βιβλίον τοῦτο, καὶ ἐπιδήσεις ἐπ’ αὐτὸ λίθον, καὶ ρίψεις αὐτὸ εἰς μέσον τοῦ Εὐφράτου» (Ἱερ. κηʹ 61-63). Τούτους δὲ τοὺς λόγους δὲν ἤθελεν εἴπει ὁ Ἱερεμίας, ἂν αὐτὸς εἶχεν ὑπάγει εἰς τὴν Βαβυλῶνα.

Ὅτι ὁ Προφήτης Ἱερεμίας δὲν ἐπῆγεν εἰς Βαβυλῶνα, βεβαιοῦται ἐπίσης ἀπὸ τὸν σοφὸν Θεοδώρητον. Οὗτος λέγει ἐν τῇ ἐπιγραφῇ τοῦ ρλϛʹ (136) ψαλμοῦ· «Τινὲς θρασὺ πρᾶγμα τετολμηκότες ἐπέγραψαν τῷ Ψαλμῷ τούτῳ· Διὰ «Ἱερεμίου»· Ἱερεμίας δὲ οὐκ ἀπήχθη εἰς Βαβυλῶνα μετὰ τῶν δορυαλώτων, ἀλλ’ ὀλίγον ἐν Ἱερουσαλὴμ διαγαγὼν χρόνον, ὑπὸ τῶν παρανόμων βιασθεὶς Ἰουδαίων, τῆς εἰς Αἴγυπτον ὁδοῦ αὐτοῖς κεκοινώνηκε. Πῶς λοιπὸν ἁρμόττει αὐτῷ λέγειν; Ἐπὶ τῶν ποταμῶν Βαβυλῶνος ἐκεῖ ἐκαθήσαμεν καὶ ἐκλαύσαμεν;». Σχεδὸν τὰ αὐτὰ λέγει ὁ αὐτὸς Θεοδώρητος καὶ εἰς τὴν ἐπιγραφὴν τοῦ ξδʹ (61) ψαλμοῦ τὴν λέγουσαν «Ὠδὴ Ἱερεμίου καὶ Ἰεζεκιὴλ» καὶ τὰ λοιπά. Τοῦτο βεβαιοῦται καὶ ἀπὸ τὸν ἱερὸν Θεοφύλακτον Βουλγαρίας, ὅστις ἐν τῇ ὑποθέσει τῆς εἰς τὸν Ἰωνᾶν ἑρμηνείας λέγει· «Τὸν θεσπέσιον Ἱερεμίαν τοσαύτης ἠξίωσε τιμῆς τῶν Βαβυλωνίων ὁ βασιλεὺς (Ναβουχοδονόσορ) ὡς αἵρεσιν αὐτῷ τῆς οἰκήσεως δοῦναι· καὶ τοὺς μὲν ἄλλους πάντας βασιλέας καὶ ἄρχοντας αἰχμαλώτους ἀπήγαγε, τούτῳ δὲ μόνῳ δέδωκεν ἐξουσίαν διάγειν ὅπου βούλεται».

Σημειοῦμεν δὲ καὶ τοῦτο, ὅτι παρὰ τῇ ἐν Λειψίᾳ Ἑλληνολατινικῇ ἐκδόσει τῶν συγγραμμάτων τοῦ Ἱεροῦ Θεοδωρήτου καὶ τοῦτο ἀναφέρεται εἰς τὰς ὑποσημειώσεις τῆς ἐπιγραφῆς τοῦ ξδʹ (64) ψαλμοῦ, ὅτι ὁ Ἱερεμίας πύργον ὑψηλὸν οἶκον δομήσας καὶ ἐναποκλείσας εἰς τοῦτον ἑαυτόν, συνέγραψε τοὺς «Θρήνους», ὁλοφυρόμενος ποτὲ μὲν τὴν Ἱερουσαλήμ, ποτὲ δὲ τὸν ἐξανδραποδισμὸν τοῦ λαοῦ. Φαίνεται δέ, ὅτι ἀφοῦ συνέγραψε τοὺς «Θρήνους» ἐν τῆ γῇ τῆς Ἱερουσαλήμ, τότε κατέβη εἰς Αἴγυπτον.

Ἀλλὰ καὶ ὁ Βαροὺχ δὲν ἔμεινεν εἰς τὴν Ἱερουσαλήμ, ὡς γράφεται εἰς τὸν χειρόγραφον Συναξαριστήν, ἀλλὰ κατέβη πρῶτον εἰς τὴν Αἴγυπτον μετὰ τοῦ Ἱερεμίου, ὡς τοῦτο δείκνυται ἀπὸ τὸ προρρηθὲν νʹ (50) κεφάλαιον τοῦ Ἱερεμίου. Ἔπειτα ἐπῆγεν εἰς τὴν Βαβυλῶνα καὶ μετὰ πέντε ἔτη ἀπὸ τῆς ἁλώσεως τῆς Ἱερουσαλὴμ ἀνέγνωσε τὸ βιβλίον του εἰς τὸν λαόν, καθὼς τοῦτο δηλοῦται ἐκ τοῦ πρώτου κεφαλαίου αὐτοῦ, εἰς τὸ ὁποῖον λέγει οὗτος· «Ἐν τῷ ἔτει τῷ πέμπτῳ, ἐν ἑβδόμῃ τοῦ μηνός, ἐν τῷ καιρῷ ᾧ ἔλαβον οἱ Χαλδαῖοι τὴν Ἱερουσαλήμ, καὶ ἐνέπρησαν αὐτὴν ἐν πυρὶ καὶ ἀνέγνω Βαροὺχ τοὺς λόγους τοῦ βιβλίου τούτου ἐν ὠσὶν Ἰεχονίου... καὶ ἐν ὠσὶ... πάντων τῶν κατοικούντων ἐν Βαβυλῶνι ἐπὶ τοῦ ποταμοῦ Σούδ». (Βαρ. αʹ 2-4). Ὁ δὲ Ὅσιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης, ὁ μεταφράσας τὰ Συναξάρια ἀπὸ τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς εἰς τὴν ἁπλῆν, ὑποσημειοῖ ἐνταῦθα καὶ τὰ ἑξῆς αὐτολεξεί· «Διὰ τοῦτο δὲν μετεφράσαμεν, ὅτι ὁ Βαροὺχ καὶ ὁ Ἀβιμέλεχ ἔστειλαν ἐπιστολὴν εἰς τὴν Βαβυλῶνα πρὸς τὸν Ἱερεμίαν διὰ τοῦ ἀετοῦ καὶ ὅτι ἐκεῖνος ἐκάθησεν ἐπὶ νεκροῦ καὶ ἀνέστη καὶ ὅτι ἐπέστρεψεν ὁ Ἱερεμίας εἰς τὴν Ἱερουσαλὴμ μετὰ τοῦ λαοῦ καὶ τὰ ὅμοια· ἐπειδὴ αὐτὰ δὲν εἰναι ἀληθῆ, ὡς ἐναντία εἰς τὴν Γραφήν. Ἀλλὰ καὶ τοῦτο ἐποίησα, ἀφ’ οὗ πρῶτον συνεβουλεύθην καὶ ἄλλους διδασκάλους καὶ διακριτικούς, καὶ μάλιστα τὸν Παναγιώτατον καὶ σοφώτατον πρῴην Κων/πόλεως κύριον Γρηγόριον (πρόκειται περὶ τοῦ Γρηγορίου τοῦ Εʹ ὅστις ἦτο τότε ἐξόριστος εἰς Ἅγιον Ὄρος), οἵτινες ἐγνωμοδότησαν νὰ τὰ ἀφήσω ἀμετάφραστα».

Ὅτι δὲ ὁ Ἱερεμίας δὲν ἐπορεύθη εἰς τὴν Βαβυλῶνα, ἀλλὰ ἐπῆγεν εἰς Δάφνας καὶ ἐκεῖ ἐλιθοβολήθη, τοῦτο μαρτυρεῖται καὶ ἀπὸ τὸ Συναξάριον τοῦ Ἱερεμίου (βλέπε εἰς τὴν πρώτην Μαΐου, εἰς Τόμον Εʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας»). Ταῦτα βεβαιοῖ καὶ ὁ Ἀλέξανδρος Μαυροκορδᾶτος εἰς τὰ «Ἰουδαϊκά». Ἀλλὰ καὶ ἐκ τῆς ἐπιστολῆς, τὴν ὁποίαν ἔστειλεν ὁ Ἱερεμίας εἰς τοὺς μέλλοντας νὰ αἰχμαλωτισθῶσιν εἰς Βαβυλῶνα καὶ ἐξ ὅσων λέγει εἰς αὐτούς, ἵνα μὴ προσκυνήσωσι τοὺς ἐν Βαβυλῶνι θεοὺς καὶ εἴδωλα, καὶ ἐξ αὐτῆς, λέγω, εἶναι πασιφανές, ὅτι ὁ Ἱερεμίας δὲν ἐπῆγεν εἰς Βαβυλῶνα. Ἐπειδὴ ἂν ἐπῆγε, εἰς τὶ ἐχρειάζετο ἐπιστολή; Βλέπε δὲ τὴν ἐπιστολὴν ταύτην μετὰ τὸ βιβλίον τοῦ Βαρούχ.

[2] Ποῦ δὲ ἐφύλαξε ταῦτα ὁ Ἱερεμίας; Βλέπε ἀκριβέστερον εἰς τὴν ὑποσημείωσιν τοῦ Συναξαρίου τοῦ Ἱερεμίου, κατὰ τὴν πρώτην Μαΐου, εἰς Τόμον Εʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας».