Διήγησις εἰς τὸν Θρῆνον τοῦ Προφήτου ΙΕΡΕΜΙΟΥ περὶ τῆς Ἱερουσαλὴμ καὶ εἰς τὴν ἅλωσιν ταύτης καὶ περὶ τῆς ἐκστάσεως ΑΒΙΜΕΛΕΧ.

ΙΕΡΕΜΙΑΣ, ὁ μέγας Προφήτης, κατήγετο ἐκ κώμης ὀνομαζομένης Ἀναθώθ. Πολλὰ δὲ ἐπροφήτευσε περὶ τῆς Ἱερουσαλὴμ καὶ Βαβυλῶνος, ὁμοίως καὶ περὶ τῆς ἐνσάρκου οἰκονομίας τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ, εἰς τὴν ὁποίαν φαίνεται ὅλη ἡ δύναμις καὶ τὸ κράτος τῆς προφητείας. Τοῦτον ποτὲ τὸν Προφήτην ἔδειρε δυνατὰ Πασχὼρ ὁ υἱὸς τοῦ Ἐμμήρ, ὁ προεστὼς τοῦ οἴκου Κυρίου· καὶ εἰς τὸν καταρράκτην αὐτὸν ἔβαλε, διότι ἐπένθει καὶ ἐλυπεῖτο διὰ τὴν τότε μέλλουσαν ἅλωσιν τῆς Ἱερουσαλήμ. Ἐπειδὴ δὲ ἡ τοῦ Θεοῦ πρόνοια ἐλύτρωσε τὸν Προφήτην ἀπὸ τὸν καταρράκτην, αὐτὸς λυτρωθεὶς ἐπροφήτευσε καὶ εἶπεν εἰς τὸν Πασχώρ· «Τὸ ὄνομά σου θέλει γίνει μέτοικον καὶ ξένον ἀπὸ τὴν γῆν ταύτην τῆς Ἱερουσαλήμ, καὶ ἐν ταὐτῷ θέλει σὲ ἐλέγξει ἡ ἀποστασία σου. Διότι ἐπικατάρατος εἶναι ἐκεῖνος, ὅστις ἀμελῶς ποιεῖ τὸ ἔργον τοῦ Κυρίου· «Ἐπικατάρατος ὁ ποιῶν τὰ ἔργα Κυρίου ἀμελῶς». (Ἱερ. λα’ 10).

Κατὰ δὲ τὰς ἡμέρας τοῦ βασιλέως Ἰωακεὶμ ἐθρήνει ὁ Ἱερεμίας τὴν Ἱερουσαλήμ οἱ δε ψευδοπροφῆται παρεκίνουν τοὺς ἱερεῖς νὰ θανατώσωσιν αὐτόν, τοῦτο ὅμως ἠμπόδιζεν ὁ Ἀχεικὰμ υἱὸς Σαφάν, ὅστις ἦτο μετὰ τοῦ Ἱερεμίου (Ἱερ. λγ’ 24). Τότε εἶπεν ὁ Κύριος πρὸς Ἱερεμίαν· «Ποίησον δεσμὰ ξύλινα καὶ βάλε αὐτὰ εἰς τὸν λαιμόν σου καὶ θέλω σὲ ἀποστείλει εἰς τὸν βασιλέα Μωὰβ καὶ Ἰδουμαίας καὶ Σιδῶνος» (Ἱερ. λδ’ 2-3). Ταῦτα ποιήσας ὁ Προφήτης ἔβαλεν εἰς τὸν λαιμόν του. Τότε Ἀνανίας, ὁ υἱὸς Ἀζώρ, ὁ ψευδοπροφήτης, ἠγέρθη καὶ λαβὼν τὰ δεσμὰ ἀπὸ τὸν λαιμὸν τοῦ Ἱερεμίου, συνέτριψεν αὐτὰ πρὸ τῶν ὀφθαλμῶν τοῦ λαοῦ, λέγων· «Οὕτως εἶπεν ὁ Κύριος πρός με· «Θέλω συντρίψει τὸν ζυγὸν βασιλέως Βαβυλῶνος ἀπὸ τὸν λαιμὸν ὅλων τῶν ἐθνῶν». Τότε εἶπεν ὁ Ἱερεμίας πρὸς τὸν ψευδοπροφήτην· «Δόλια εἶναι τὰ χείλη σου καὶ ἡ καρδία σου ἐρεύγεται δηλητήριον, διότι τάδε λέγει ἡ ἀλήθεια καὶ ὁ Θεός δεσμὰ ξύλινα ἔθλασας; ἀντὶ τούτων δεσμὰ σιδηρᾶ θέλω κατασκευάσει, λέγει Κύριος Παντοκράτωρ καὶ θέλω βάλει αὐτὰ εἰς τὸν τράχηλον τῶν ἐθνῶν, Σὺ δέ, Ἀνανία, ὅσον οὔπω θέλεις ἀπολέσει τὴν ψυχήν σου». Καί, ὤ τοῦ θαύματος! τὸ ἔργον ἠκολούθει εἰς τὸν λόγον τοῦ Προφήτου, διότι μετὰ ἑπτὰ μῆνας ἐκεῖνος ἀπέθανε. Κατὰ δὲ τὸ δέκατον ὄγδοον ἔτος τῆς βασιλείας τοῦ Σεδεκίου, βασιλέως Ἰούδα, ἐπένθει ὁ Ἱερεμίας διὰ τὴν Ἱερουσαλήμ· ὅθεν διὰ τὴν αἰτίαν ταύτην ἐρρίφθη εἰς τὴν φυλακήν, ὅταν σχεδὸν ἐπλησίασαν οἱ Χαλδαῖοι καὶ οἱ Βαβυλώνιοι εἰς Ἱερουσαλήμ. Ἀλλὰ δὲν ἠξεύρω πῶς ἐξῆλθεν ὁ Προφήτης τῆς φυλακῆς καὶ μετέβη εἰς τὴν γῆν Βενιαμὶν δι’ ἀναγκαίαν ὑπόθεσίν του· ἔνθα συλληφθεὶς ἀπὸ τὸν λαὸν τῶν Χαλδαίων καὶ δαρεὶς ὑπ’ αὐτῶν ἐρρίφθη εἰς τὴν φυλακήν.


Ὑποσημειώσεις

[1] Σημειοῦμεν ἐνταῦθα ὅτι εἰς τὸν χειρόγραφον Συναξαριστὴν γράφονται καὶ ταῦτα· «Σὺ δέ, Ἱερεμία, ἄπελθε μετὰ τοῦ λαοῦ εἰς Βαβυλῶνα, καὶ μεῖνον μετ᾽ αὐτοῦ εὐαγγελιζόμενος». Τὰ λόγια ὅμως ταῦτα δὲν ἀναφέρονται εἰς τὴν Ἁγίαν Γραφήν, ἀλλ’ ἄλλος τις ἔγραψε ταῦτα ἀπεριέργως καὶ τολμηρῶς, ὡς ἔδοξεν εἰς αὐτόν, μὴ βασανίσας ἀκριβῶς τὰ εἰς τὴν βίβλον τοῦ Προφήτου Ἱερεμίου περιεχόμενα. Διότι εἰς αὐτὴν ἀναγινώσκομεν, ὅτι ὁ Ἱερεμίας δὲν ἐπῆγεν εἰς τὴν Βαβυλῶνα, ἀλλὰ μετὰ τὴν ἅλωσιν τῆς Ἱερουσαλὴμ κατέβη εἰς τὴν Αἴγυπτον ἐν Τάφναις (αἱ ὁποῖαι Ἑλληνιστὶ λένονται Δάφναι) καὶ ἐκεῖ προεφήτευσεν, ὡς σαφῶς βεβαιοῦται τοῦτο, ἀπὸ τὸ νʹ (50) κεφάλαιον τοῦ Ἱερεμίου, ὅπου ὁ ἴδιος λέγει «Καὶ εἰσῆλθον εἰς τὴν Αἴγυπτον... καὶ εἰσῆλθον εἰς Τάφνας καὶ ἐγένετο λόγος Κυρίου πρὸς Ἱερεμίαν ἐν Τάφναις λέγων» (Ἱερ. νʹ 7-8) καὶ τὰ λοιπά δείκνυται δὲ καὶ ἀπὸ τὸ κηʹ (28) κεφάλαιον τοῦ αὐτοῦ, ἔνθα εἶπεν εἰς τὸν Σαραίαν ὁ Ἱερεμίας ταῦτα· «Καὶ εἶπεν Ἱερεμίας πρὸς Σαραίαν, ὅταν ἔλθῃς εἰς τὴν Βαβυλῶνα καὶ ὄψει καὶ ἀναγνώσῃ πάντας τοὺς λόγους τούτους... καὶ ἔσται ὅταν παύσῃ τοῦ ἀναγινώσκειν τὸ βιβλίον τοῦτο, καὶ ἐπιδήσεις ἐπ’ αὐτὸ λίθον, καὶ ρίψεις αὐτὸ εἰς μέσον τοῦ Εὐφράτου» (Ἱερ. κηʹ 61-63). Τούτους δὲ τοὺς λόγους δὲν ἤθελεν εἴπει ὁ Ἱερεμίας, ἂν αὐτὸς εἶχεν ὑπάγει εἰς τὴν Βαβυλῶνα.

Ὅτι ὁ Προφήτης Ἱερεμίας δὲν ἐπῆγεν εἰς Βαβυλῶνα, βεβαιοῦται ἐπίσης ἀπὸ τὸν σοφὸν Θεοδώρητον. Οὗτος λέγει ἐν τῇ ἐπιγραφῇ τοῦ ρλϛʹ (136) ψαλμοῦ· «Τινὲς θρασὺ πρᾶγμα τετολμηκότες ἐπέγραψαν τῷ Ψαλμῷ τούτῳ· Διὰ «Ἱερεμίου»· Ἱερεμίας δὲ οὐκ ἀπήχθη εἰς Βαβυλῶνα μετὰ τῶν δορυαλώτων, ἀλλ’ ὀλίγον ἐν Ἱερουσαλὴμ διαγαγὼν χρόνον, ὑπὸ τῶν παρανόμων βιασθεὶς Ἰουδαίων, τῆς εἰς Αἴγυπτον ὁδοῦ αὐτοῖς κεκοινώνηκε. Πῶς λοιπὸν ἁρμόττει αὐτῷ λέγειν; Ἐπὶ τῶν ποταμῶν Βαβυλῶνος ἐκεῖ ἐκαθήσαμεν καὶ ἐκλαύσαμεν;». Σχεδὸν τὰ αὐτὰ λέγει ὁ αὐτὸς Θεοδώρητος καὶ εἰς τὴν ἐπιγραφὴν τοῦ ξδʹ (61) ψαλμοῦ τὴν λέγουσαν «Ὠδὴ Ἱερεμίου καὶ Ἰεζεκιὴλ» καὶ τὰ λοιπά. Τοῦτο βεβαιοῦται καὶ ἀπὸ τὸν ἱερὸν Θεοφύλακτον Βουλγαρίας, ὅστις ἐν τῇ ὑποθέσει τῆς εἰς τὸν Ἰωνᾶν ἑρμηνείας λέγει· «Τὸν θεσπέσιον Ἱερεμίαν τοσαύτης ἠξίωσε τιμῆς τῶν Βαβυλωνίων ὁ βασιλεὺς (Ναβουχοδονόσορ) ὡς αἵρεσιν αὐτῷ τῆς οἰκήσεως δοῦναι· καὶ τοὺς μὲν ἄλλους πάντας βασιλέας καὶ ἄρχοντας αἰχμαλώτους ἀπήγαγε, τούτῳ δὲ μόνῳ δέδωκεν ἐξουσίαν διάγειν ὅπου βούλεται».

Σημειοῦμεν δὲ καὶ τοῦτο, ὅτι παρὰ τῇ ἐν Λειψίᾳ Ἑλληνολατινικῇ ἐκδόσει τῶν συγγραμμάτων τοῦ Ἱεροῦ Θεοδωρήτου καὶ τοῦτο ἀναφέρεται εἰς τὰς ὑποσημειώσεις τῆς ἐπιγραφῆς τοῦ ξδʹ (64) ψαλμοῦ, ὅτι ὁ Ἱερεμίας πύργον ὑψηλὸν οἶκον δομήσας καὶ ἐναποκλείσας εἰς τοῦτον ἑαυτόν, συνέγραψε τοὺς «Θρήνους», ὁλοφυρόμενος ποτὲ μὲν τὴν Ἱερουσαλήμ, ποτὲ δὲ τὸν ἐξανδραποδισμὸν τοῦ λαοῦ. Φαίνεται δέ, ὅτι ἀφοῦ συνέγραψε τοὺς «Θρήνους» ἐν τῆ γῇ τῆς Ἱερουσαλήμ, τότε κατέβη εἰς Αἴγυπτον.

Ἀλλὰ καὶ ὁ Βαροὺχ δὲν ἔμεινεν εἰς τὴν Ἱερουσαλήμ, ὡς γράφεται εἰς τὸν χειρόγραφον Συναξαριστήν, ἀλλὰ κατέβη πρῶτον εἰς τὴν Αἴγυπτον μετὰ τοῦ Ἱερεμίου, ὡς τοῦτο δείκνυται ἀπὸ τὸ προρρηθὲν νʹ (50) κεφάλαιον τοῦ Ἱερεμίου. Ἔπειτα ἐπῆγεν εἰς τὴν Βαβυλῶνα καὶ μετὰ πέντε ἔτη ἀπὸ τῆς ἁλώσεως τῆς Ἱερουσαλὴμ ἀνέγνωσε τὸ βιβλίον του εἰς τὸν λαόν, καθὼς τοῦτο δηλοῦται ἐκ τοῦ πρώτου κεφαλαίου αὐτοῦ, εἰς τὸ ὁποῖον λέγει οὗτος· «Ἐν τῷ ἔτει τῷ πέμπτῳ, ἐν ἑβδόμῃ τοῦ μηνός, ἐν τῷ καιρῷ ᾧ ἔλαβον οἱ Χαλδαῖοι τὴν Ἱερουσαλήμ, καὶ ἐνέπρησαν αὐτὴν ἐν πυρὶ καὶ ἀνέγνω Βαροὺχ τοὺς λόγους τοῦ βιβλίου τούτου ἐν ὠσὶν Ἰεχονίου... καὶ ἐν ὠσὶ... πάντων τῶν κατοικούντων ἐν Βαβυλῶνι ἐπὶ τοῦ ποταμοῦ Σούδ». (Βαρ. αʹ 2-4). Ὁ δὲ Ὅσιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης, ὁ μεταφράσας τὰ Συναξάρια ἀπὸ τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς εἰς τὴν ἁπλῆν, ὑποσημειοῖ ἐνταῦθα καὶ τὰ ἑξῆς αὐτολεξεί· «Διὰ τοῦτο δὲν μετεφράσαμεν, ὅτι ὁ Βαροὺχ καὶ ὁ Ἀβιμέλεχ ἔστειλαν ἐπιστολὴν εἰς τὴν Βαβυλῶνα πρὸς τὸν Ἱερεμίαν διὰ τοῦ ἀετοῦ καὶ ὅτι ἐκεῖνος ἐκάθησεν ἐπὶ νεκροῦ καὶ ἀνέστη καὶ ὅτι ἐπέστρεψεν ὁ Ἱερεμίας εἰς τὴν Ἱερουσαλὴμ μετὰ τοῦ λαοῦ καὶ τὰ ὅμοια· ἐπειδὴ αὐτὰ δὲν εἰναι ἀληθῆ, ὡς ἐναντία εἰς τὴν Γραφήν. Ἀλλὰ καὶ τοῦτο ἐποίησα, ἀφ’ οὗ πρῶτον συνεβουλεύθην καὶ ἄλλους διδασκάλους καὶ διακριτικούς, καὶ μάλιστα τὸν Παναγιώτατον καὶ σοφώτατον πρῴην Κων/πόλεως κύριον Γρηγόριον (πρόκειται περὶ τοῦ Γρηγορίου τοῦ Εʹ ὅστις ἦτο τότε ἐξόριστος εἰς Ἅγιον Ὄρος), οἵτινες ἐγνωμοδότησαν νὰ τὰ ἀφήσω ἀμετάφραστα».

Ὅτι δὲ ὁ Ἱερεμίας δὲν ἐπορεύθη εἰς τὴν Βαβυλῶνα, ἀλλὰ ἐπῆγεν εἰς Δάφνας καὶ ἐκεῖ ἐλιθοβολήθη, τοῦτο μαρτυρεῖται καὶ ἀπὸ τὸ Συναξάριον τοῦ Ἱερεμίου (βλέπε εἰς τὴν πρώτην Μαΐου, εἰς Τόμον Εʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας»). Ταῦτα βεβαιοῖ καὶ ὁ Ἀλέξανδρος Μαυροκορδᾶτος εἰς τὰ «Ἰουδαϊκά». Ἀλλὰ καὶ ἐκ τῆς ἐπιστολῆς, τὴν ὁποίαν ἔστειλεν ὁ Ἱερεμίας εἰς τοὺς μέλλοντας νὰ αἰχμαλωτισθῶσιν εἰς Βαβυλῶνα καὶ ἐξ ὅσων λέγει εἰς αὐτούς, ἵνα μὴ προσκυνήσωσι τοὺς ἐν Βαβυλῶνι θεοὺς καὶ εἴδωλα, καὶ ἐξ αὐτῆς, λέγω, εἶναι πασιφανές, ὅτι ὁ Ἱερεμίας δὲν ἐπῆγεν εἰς Βαβυλῶνα. Ἐπειδὴ ἂν ἐπῆγε, εἰς τὶ ἐχρειάζετο ἐπιστολή; Βλέπε δὲ τὴν ἐπιστολὴν ταύτην μετὰ τὸ βιβλίον τοῦ Βαρούχ.

[2] Ποῦ δὲ ἐφύλαξε ταῦτα ὁ Ἱερεμίας; Βλέπε ἀκριβέστερον εἰς τὴν ὑποσημείωσιν τοῦ Συναξαρίου τοῦ Ἱερεμίου, κατὰ τὴν πρώτην Μαΐου, εἰς Τόμον Εʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας».