Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ μνήμη τοῦ ἐν Ἁγίοις πατρὸς ἡμῶν ΑΥΓΟΥΣΤΙΝΟΥ Ἐπισκόπου Ἱππῶνος.

Ἐκεῖ δὲ προσπεσὼν εἰς τὸ ἔδαφος, συστρεφόμενος καὶ ὀλολύζων ἐκ τοῦ ψυχικοῦ πόνου, καὶ ποτίζων τὴν γῆν διὰ πικρῶν καὶ ἀφθόνων δακρύων, παρεκάλει τὸν Θεὸν νὰ τὸν λυπηθῇ καὶ νὰ τὸν ἐλεήσῃ ἐρχόμενος εἰς βοήθειάν του.

Ἐνῷ δὲ εὑρίσκετο εἰς τὴν ὀδυνηρὰν ταύτην θέσιν, ἐξαίφνης (διηγεῖται ὁ ἴδιος) ἀκούει γλυκεῖαν φωνὴν ὡς ἀπὸ γειτονικῆς τινος οἰκίας ἐξελθοῦσαν καὶ εἰποῦσαν πρὸς αὐτόν. «Λάβε καὶ ἀνάγνωθι». Οὐδέποτε συγκίνησις παρομοία εἶχε καταλάβει τὴν ψυχήν του. Ἐκπεπληγμένος, ἐκτὸς ἑαυτοῦ, ἀναλογιζόμενος καὶ μὴ δυνάμενος νὰ ἐνθυμηθῇ πόθεν ἡ φωνὴ ἐκείνη εἶχεν ἐξέλθει, σκεπτόμενος καὶ μὴ δυνάμενος νὰ ἐννοήσῃ ὁποία ἦτο ἡ παραγγελθεῖσα εἰς αὐτὸν ἀνάγνωσις, ἐγείρεται, καὶ ὑπὸ ἀοράτου τινὸς δυνάμεως φερόμενος, τρέχει ὅπως εὕρῃ τὸν φίλον του Ἀλύπιον, εἰς τὸ μέρος ὅπου τὸν εἶχεν ἀφήσει, ἐκεῖ δὲ βλέπει βιβλίον ἐπάνω τραπέζης κείμενον. Ἁρπάζει αὐτὸ ἐν ταραχῇ ψυχῆς, τὸ ἀνοίγει (περιεῖχε δὲ τὸ βιβλίον τοῦτο τὰς ἐπιστολὰς τοῦ Παύλου), καὶ αἱ πρῶται λέξεις ἐπὶ τῶν ὁποίων τὸ βλέμμα του πίπτει ἦσαν αἱ ἑξῆς πρὸς Ρωμαίους παραινέσεις τοῦ Ἀποστόλου· «… ὥρα ἡμᾶς ἤδη ἐξ ὕπνου ἐγερθῆναι· … ἡ νὺξ προέκοψεν, ἡ δὲ ἡμέρα ἤγγικεν· ἀποθώμεθα οὖν τὰ ἔργα τοῦ σκότους καὶ ἐνδυσώμεθα τὰ ὅπλα τοῦ φωτός. Ὡς ἐν ἡμέρᾳ εὐσχημόνως περιπατήσωμεν, μὴ κώμοις καὶ μέθαις, μὴ κοίταις καὶ ἀσελγείαις, μὴ ἔριδι καὶ ζήλῳ· ἀλλ’ ἐνδύσασθε τὸν Κύριον Ἰησοῦν Χριστόν, καὶ τῆς σαρκὸς πρόνοιαν μὴ ποιεῖσθε εἰς ἐπιθυμίας» (κεφ. ιγ’ 11-14).

Μόλις ὁ Αὐγουστῖνος ἀνέγνωσε τὴν περικοπὴν ταύτην, ἀκτὶς φωτὸς εἰσέδυσεν εἰς τὴν ψυχήν του καὶ διέλυσε παραχρῆμα τὸ πυκνὸν σκότος, τὸ ὁποῖον τὴν περιέβαλλεν, οὐδ’ ἐχρειάσθη νὰ ἀναγνώσῃ τι πλειότερον. Ἅπαν τὸ πνεῦμα τοῦ Ἀποστόλου τοῦ ὁμοίως πρότερον μὲν δεινοῦ διώκτου τοῦ Ἰησοῦ, εἶτα δὲ δι’ οὐρανίου ἐλλάμψεως φωτισθέντος καὶ διαπρυσίου κήρυκος τῆς ἀληθείας γενομένου, εἰσῆλθε διὰ τῶν ὀλίγων τούτων λέξεων ἐν τῇ ψυχῇ τοῦ νέου τούτου προσηλύτου, καὶ διέχυσεν ἐν αὐτῇ τὴν πίστιν καὶ τὴν συνοδεύουσαν ταύτην οὐράνιον γαλήνην. Οὕτως εὑρὼν διὰ μιᾶς ἐν τῇ εἰς Χριστὸν πίστει πᾶν ὅ,τι πρὸ πολλοῦ ἐζήτει ἀλλαχοῦ καὶ ἐναγκαλισθεὶς πάντα τὰ δόγματα τοῦ Χριστιανισμοῦ ἔσπευσε νὰ ἀποπλύνῃ τὸν ρύπον τῶν προτέρων ἁμαρτημάτων του διὰ τοῦ λουτροῦ τῆς παλιγγενεσίας, βαπτισθεὶς τὴν παραμονὴν τοῦ Πάσχα ὑπὸ τοῦ θείου Ἀμβροσίου αὐτός τε καὶ ὁ νόθος υἱὸς Ἀδεοδᾶτος, τὸν ὁποῖον εἶχε γεννήσει ἐκ παλλακίδος τινός. Ἦτο δὲ ὁ Αὐγουστῖνος τότε ὀγδοήκοντα δύο ἐτῶν τὴν ἡλικίαν.


Ὑποσημειώσεις

[1] Ὑπὸ τὸν τίτλον «Μόννικα· Ἡρωῒς Μητέρα» ἐξεδώκαμεν κατὰ τὸ παρελθὸν ἔτος 1961 βιβλίον ἐκ πεντήκοντα σελίδων συγγραφὲν ὑπὸ τοῦ διαπρεποῦς θεολόγου-καθηγητοῦ κ. Διονυσίου Μπατιστάτου. Ἐν αὐτῷ, μὲ ὑπέροχον γλαφυρότητα, περιγράφεται ἐν εἴδει διαλόγων ἡ ὑποδειγματικὴ ζωὴ τῆς μακαρίας Μοννίκης ὡς συζύγου καὶ μητρός.

[2] Τὰ συγγράμματα τοῦ ἱεροῦ τούτου Πατρὸς κατὰ τὴν τῆς Ἀμβέρσης (τῷ 1700 ἕως 1704) ἔκδοσιν καταλαμβάνουσιν ἔνδεκα τόμους, πάντα γεγραμμένα λατινιστί, ὅπερ τῇ ἀληθείᾳ εἶναι πολλῆς λύπης ἄξιον, διότι ἡμεῖς οἱ Ἕλληνες στερούμεθα τοιούτου πλούτου πνευματικοῦ. Ἐκ τῶν συγγραμμάτων τούτων ὀλίγα ἔχουν μεταφρασθῆ εἰς τὴν Ἑλληνικήν, ἐξ ὦν εἶναι τὰ δέκα πέντε βιβλία (ἤτοι λόγοι), τὰ περὶ Τριάδος διαλαμβάνοντα, μεταγλωττισθέντα ὑπὸ Μαξίμου Πλανούδη εἰς ἕνα τόμον περιεχόμενα καὶ σῳζόμενα ἐν τῇ κατὰ τὸν Ἄθω ἱερᾷ καὶ Βασιλικῇ Μονῇ τοῦ Βατοπεδίου, τὸ Κεκραγάριον, αἱ Μελέται, οἱ Μονόλογοι, τὸ Ἐγχειρίδιον περὶ τῆς τοῦ Χριστοῦ θεωρίας καὶ τὸ Περὶ συντριβῆς καρδίας, τὰ ὁποῖα μετεγλωττίσθησαν ὑπὸ Εὐγενίου τοῦ Βουλγάρεως καί τινα νεωστὶ ἐκδοθέντα μεταξὺ τῶν ὁποίων ἐξέχουσαν θέσιν κατέχουσιν αἱ Ἐξομολογήσεις. Αὗται ἀποτελοῦνται ἐκ 13 βιβλίων εἰς τὰ ὁποῖα ὁ ἱερὸς Πατὴρ ἐκθέτει τὰ συμβάντα τῆς ζωῆς του ἀπὸ τῆς παιδικῆς του ἡλικίας μέχρι τοῦ 46ου ἔτους. Ἐν αὐταῖς δὲν περιορίζεται εἰς τὴν ἐξιστόρησιν τῶν ἐξωτερικῶν ἀντικειμενικῶν περιστατικῶν τῆς ζωῆς του, ἀλλὰ παρέχει περιγραφὴν τῶν ἐσωτερικῶν αὐτοῦ ψυχικῶν καταστάσεων καὶ κρίσεων, παρεμβάλλων προσευχὰς καὶ δοξολογίας πρὸς τὸν Θεόν. Ἀναπτύσσει δὲ καὶ φιλοσοφικὰ προβλήματα. Ἀπαράμιλλος εἶναι ἡ ἐν τῷ 12ῳ βιβλίῳ ἀνάλυσις τῆς ἐννοίας καὶ τοῦ βιώματος τοῦ χρόνου. Αἱ Ἐξομολογήσεις ἔχουν ὁπωσδήποτε γραφῆ μετὰ τὸ ἔτος 400. Ἡ εἰς τὴν ἑλληνικὴν μετάφρασις τούτων ἐγένετο ὑπὸ τοῦ Ἀ. Δαλεζίου. Ἡ μετάφρασις αὕτη εἶναι λίαν ἐπιτυχὴς ἀποδίδουσα ἐπακριβῶς τὰ νοήματα τοῦ ἱεροῦ ἀνδρὸς εἰς λίαν γλαφυρὸν ὕφος.

Ἅπαντα τὰ ἔργα τοῦ ἱεροῦ Αὐγουστίνου ἔχουν συμπεριληφθῆ καὶ εἰς τὴν «Λατινικὴν Πατρολογίαν» τοῦ Migne εἰς τοὺς τόμους 32-47. Δικαίως ὅθεν θεωρεῖται οὗτος ὡς ὁ φιλόσοφος ὅστις ἀνοίγει νέαν περίοδον διὰ τὸν Δυτικὸν κόμον. Ἐξ ἴσου ὅμως δίκαιον εἶναι νὰ εἴπωμεν, ὅτι τὸ σύνολον τῶν φιλοσοφικῶν ἰδεῶν, ὑπὸ τῶν ὁποίων διακατέχεται τὸ πνεῦμά του, ἔχει τὴν ρίζαν του εἰς τὰς ἀντιλήψεις τὰς κρατούσας εἰς τὴν Ἑλληνικὴν Χριστιανικὴν Ἀνατολήν. Ἐν πολλοῖς μάλιστα ἡ ὁμοιότης αὕτη εἰναι ἐκπληκτική.

Ἐὰν π.χ. παραβάλωμεν τὸ ἐπιχείρημα, ὅπερ παρουσιάζει ὁ ἱερὸς Αὐγουστῖνος εἰς τὸ βιβλίον του «Περὶ Θεοῦ Πολιτείας», διὰ τοῦ ὁποίου συνάγει τὸ «εἶμαι» ἐκ τοῦ «ἀπατῶμαι», θὰ ἴδωμεν ὅτι τὸ ἐπιχείρημα τοῦτο συμπίπτει σχεδὸν κατὰ λέξιν μὲ τὰς σκέψεις αἵτινες ἀναπτύσσονται εἰς τὸ ἑλληνικὸν σύγγραμμα «Ἐρεσίου φιλοσόφου ἐξήγησις εἰς τὰ μετὰ τὰ φυσικά». Ἡ ὁμοιότης ἐπίσης τῶν ἐπιχειρημάτων καθίσταται ἐκπληκτική, ἂν παραβάλωμεν τμήματά τινα ἐκ τοῦ δεκάτου βιβλίου τοῦ «Περὶ Τριάδος» συγγράμματος τοῦ ἱεροῦ Αὐγουστίνου μὲ τὸ ἑλληνικὸν κείμενον.

Κατὰ τὸν Δοσίθεον τὰ συγγράμματα τοῦ ἱεροῦ Αὐγουστίνου ἐνοθεύθησαν ὑπὸ τῶν αἱρετικῶν, διὰ τοῦτο καὶ οἱ Ὀρθόδοξοι Ἀνατολικοὶ δὲν δέχονται ταῦτα ἁπλῶς καὶ ὡς ἔτυχεν, ἀλλ’ ὅσα συμφωνοῦσι μὲ τὴν κοινὴν δόξαν τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας.

[3] Εἰς τὸν Ἅγιον Αὐγουστῖνον πλήρη καὶ πανηγυρικὴν ἀκολουθίαν ἐποίησεν ὁ Πατὴρ Γεράσιμος Μικραγιαννανίτης.