Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ μνήμη τοῦ ἐν Ἁγίοις πατρὸς ἡμῶν ΑΥΓΟΥΣΤΙΝΟΥ Ἐπισκόπου Ἱππῶνος.

Ἐξ ὅλων ὅμως τῶν θύραθεν, ἤτοι τῶν μὴ ἐκκλησιαστικῶν σπουδῶν, ὁ ἱερὸς Αὐγουστῖνος ἐξαίρει τὴν ἀνάγνωσιν τῶν ποιητῶν, λέγων ὅτι ἐξ αὐτῆς μεγάλως ὠφελήθη· διότι αὕτη ὄχι μόνον τὸ λεκτικὸν αὐτοῦ ἐτελειοποίησεν, ἀλλὰ καὶ τὰς ψυχικὰς δυνάμεις αὐτοῦ ἐνίσχυσε, κυρίως τὸ ἐφευρετικόν, τὸ ἀπαραίτητον τοῦτο προσὸν τῶν δημιουργικῶν νόων· ὅτι προσέτι ἐξ αὐτῆς ἀπέκτησε τὸν πλοῦτον ἐκεῖνον καὶ τὸ ὕψος τῶν συλλογισμῶν καὶ ἐκφράσεων, τὰ ὁποῖα ὑψώνουσι τὴν φύσιν ὑπεράνω ἑαυτῆς, καὶ τὴν εὐκολίαν εἰς τὸ νὰ ἐκφράζεται κομψῶς καὶ καταλλήλως εἰς τὰς περιστάσεις.

Ὡς νὰ μὴ ἤρκει δὲ ἡ ἠθικὴ παραλυσία, ἡ ὁποία κατέλαβε τὴν ἄλλως φύσει εὐγενῆ καὶ εὐθεῖαν ἐκείνην ψυχήν, εἰς ἐπίμετρον τοῦ κακοῦ ὁ ὕστερον θερμὸς οὗτος ὑπέρμαχος τῆς ἀληθοῦς θρησκείας περιέπεσε καὶ εἰς τὴν αἵρεσιν τῶν Μανιχαίων, ἑλκυσθεὶς ὑπὸ τῶν πομπωδῶν αὐτῶν λόγων· ἂν δὲ καὶ οὔτε εἰς τὰ ὀνειροπολήματα τῆς τερατώδους ταύτης αἱρέσεως εὗρε τὴν πνευματικὴν ἀνάπαυσιν, τὴν ὁποίαν ἡ καρδία αὐτοῦ τόσον περιπαθῶς ἐπόθει, οὐχ ἧττον ὅμως ἐπέμεινεν εἰς αὐτὴν ἐπὶ ἐννέα ὅλα ἔτη, μετὰ τὰ ὁποῖα κορεσθεὶς τέλος καὶ ἐξ αὐτῆς καὶ μὴ εὑρίσκων ποῦ νὰ κλίνῃ τὸ ἐξημμένον καὶ ἀνήσυχον πνεῦμα αὐτοῦ, περιέπεσεν ἀπὸ τῆς Σκύλλης εἰς τὴν Χάρυβδιν καὶ ἐνεκολπώθη τὰς πλάνας τῶν ἀκαδημαϊκῶν, διὰ τῶν ὁποίων κατήντησε νὰ ἀμφιβάλλῃ περὶ πάντων.

Τὸ διπλοῦν τοῦτο ναυάγιον τῶν ἠθῶν καὶ τῆς πίστεως τοῦ υἱοῦ μαθοῦσα ἡ εὐσεβὴς καὶ ἐνάρετος μήτηρ κατεθλίβη, καιρίως καὶ μὲ χειμάρρους δακρύων παρεκάλει ἡμέρας καὶ νυκτὸς τὸν Θεὸν νὰ φωτίσῃ τὸν ζοφωθέντα ὑπὸ τῶν παθῶν καὶ τῆς πλάνης νοῦν τοῦ υἱοῦ αὐτῆς· ἀνακούφισιν δέ τινα τῆς βαρείας αὐτῆς λύπης ζητοῦσα, καὶ συγχρόνως θεραπείαν τοῦ κακοῦ ἐλπίζουσα, προσέτρεξε πρὸς εὐσεβῆ τινα Ἐπίσκοπον, ὅπως ἐξομολογηθῇ μὲν πρὸς αὐτὸν τοὺς πόνους αὐτῆς, ἐπικαλεσθῆ δὲ τὴν ἀντίληψιν αὐτοῦ εἰς ἐπανόρθωσιν τῶν ἰδεῶν καὶ τῆς διαγωγῆς τοῦ πεπλανημένου υἱοῦ. Ἀλλ’ ὁ ἐνάρετος Ἐπίσκοπος, ἀφοῦ πατρικῶς αὐτὴν παρηγόρησε διὰ τὴν δυστυχίαν αὐτῆς, συνεβούλευσεν αὐτὴν νὰ ὑπομείνῃ τὸ πάθος μετὰ καρτερίας καὶ νὰ ἀναθέσῃ μετ’ ἐλπίδος τὴν ψυχικὴν ἴασιν τοῦ υἱοῦ της εἰς τὸν Θεόν. «Τὸ μόνον τὸ ὁποῖον δυνάμεθα κατὰ τὸ παρὸν νὰ κάμωμεν περὶ τοῦ νέου εἶναι νὰ παρακαλέσωμεν τὸν Θεὸν ὑπὲρ τῆς σωτηρίας αὐτοῦ· ἡσύχασε ὅμως, καὶ ἔχε τὸ θάρρος σου εἰς τὴν θείαν ἀντίληψιν, διότι ἀδύνατον εἶναι ὁ Πατὴρ τοῦ ἐλέους καὶ τῶν οἰκτιρμῶν νὰ ἀφήσῃ εἰς τὴν ἀπώλειαν υἱὸν διὰ τοσούτων δακρύων θρηνούμενον».


Ὑποσημειώσεις

[1] Ὑπὸ τὸν τίτλον «Μόννικα· Ἡρωῒς Μητέρα» ἐξεδώκαμεν κατὰ τὸ παρελθὸν ἔτος 1961 βιβλίον ἐκ πεντήκοντα σελίδων συγγραφὲν ὑπὸ τοῦ διαπρεποῦς θεολόγου-καθηγητοῦ κ. Διονυσίου Μπατιστάτου. Ἐν αὐτῷ, μὲ ὑπέροχον γλαφυρότητα, περιγράφεται ἐν εἴδει διαλόγων ἡ ὑποδειγματικὴ ζωὴ τῆς μακαρίας Μοννίκης ὡς συζύγου καὶ μητρός.

[2] Τὰ συγγράμματα τοῦ ἱεροῦ τούτου Πατρὸς κατὰ τὴν τῆς Ἀμβέρσης (τῷ 1700 ἕως 1704) ἔκδοσιν καταλαμβάνουσιν ἔνδεκα τόμους, πάντα γεγραμμένα λατινιστί, ὅπερ τῇ ἀληθείᾳ εἶναι πολλῆς λύπης ἄξιον, διότι ἡμεῖς οἱ Ἕλληνες στερούμεθα τοιούτου πλούτου πνευματικοῦ. Ἐκ τῶν συγγραμμάτων τούτων ὀλίγα ἔχουν μεταφρασθῆ εἰς τὴν Ἑλληνικήν, ἐξ ὦν εἶναι τὰ δέκα πέντε βιβλία (ἤτοι λόγοι), τὰ περὶ Τριάδος διαλαμβάνοντα, μεταγλωττισθέντα ὑπὸ Μαξίμου Πλανούδη εἰς ἕνα τόμον περιεχόμενα καὶ σῳζόμενα ἐν τῇ κατὰ τὸν Ἄθω ἱερᾷ καὶ Βασιλικῇ Μονῇ τοῦ Βατοπεδίου, τὸ Κεκραγάριον, αἱ Μελέται, οἱ Μονόλογοι, τὸ Ἐγχειρίδιον περὶ τῆς τοῦ Χριστοῦ θεωρίας καὶ τὸ Περὶ συντριβῆς καρδίας, τὰ ὁποῖα μετεγλωττίσθησαν ὑπὸ Εὐγενίου τοῦ Βουλγάρεως καί τινα νεωστὶ ἐκδοθέντα μεταξὺ τῶν ὁποίων ἐξέχουσαν θέσιν κατέχουσιν αἱ Ἐξομολογήσεις. Αὗται ἀποτελοῦνται ἐκ 13 βιβλίων εἰς τὰ ὁποῖα ὁ ἱερὸς Πατὴρ ἐκθέτει τὰ συμβάντα τῆς ζωῆς του ἀπὸ τῆς παιδικῆς του ἡλικίας μέχρι τοῦ 46ου ἔτους. Ἐν αὐταῖς δὲν περιορίζεται εἰς τὴν ἐξιστόρησιν τῶν ἐξωτερικῶν ἀντικειμενικῶν περιστατικῶν τῆς ζωῆς του, ἀλλὰ παρέχει περιγραφὴν τῶν ἐσωτερικῶν αὐτοῦ ψυχικῶν καταστάσεων καὶ κρίσεων, παρεμβάλλων προσευχὰς καὶ δοξολογίας πρὸς τὸν Θεόν. Ἀναπτύσσει δὲ καὶ φιλοσοφικὰ προβλήματα. Ἀπαράμιλλος εἶναι ἡ ἐν τῷ 12ῳ βιβλίῳ ἀνάλυσις τῆς ἐννοίας καὶ τοῦ βιώματος τοῦ χρόνου. Αἱ Ἐξομολογήσεις ἔχουν ὁπωσδήποτε γραφῆ μετὰ τὸ ἔτος 400. Ἡ εἰς τὴν ἑλληνικὴν μετάφρασις τούτων ἐγένετο ὑπὸ τοῦ Ἀ. Δαλεζίου. Ἡ μετάφρασις αὕτη εἶναι λίαν ἐπιτυχὴς ἀποδίδουσα ἐπακριβῶς τὰ νοήματα τοῦ ἱεροῦ ἀνδρὸς εἰς λίαν γλαφυρὸν ὕφος.

Ἅπαντα τὰ ἔργα τοῦ ἱεροῦ Αὐγουστίνου ἔχουν συμπεριληφθῆ καὶ εἰς τὴν «Λατινικὴν Πατρολογίαν» τοῦ Migne εἰς τοὺς τόμους 32-47. Δικαίως ὅθεν θεωρεῖται οὗτος ὡς ὁ φιλόσοφος ὅστις ἀνοίγει νέαν περίοδον διὰ τὸν Δυτικὸν κόμον. Ἐξ ἴσου ὅμως δίκαιον εἶναι νὰ εἴπωμεν, ὅτι τὸ σύνολον τῶν φιλοσοφικῶν ἰδεῶν, ὑπὸ τῶν ὁποίων διακατέχεται τὸ πνεῦμά του, ἔχει τὴν ρίζαν του εἰς τὰς ἀντιλήψεις τὰς κρατούσας εἰς τὴν Ἑλληνικὴν Χριστιανικὴν Ἀνατολήν. Ἐν πολλοῖς μάλιστα ἡ ὁμοιότης αὕτη εἰναι ἐκπληκτική.

Ἐὰν π.χ. παραβάλωμεν τὸ ἐπιχείρημα, ὅπερ παρουσιάζει ὁ ἱερὸς Αὐγουστῖνος εἰς τὸ βιβλίον του «Περὶ Θεοῦ Πολιτείας», διὰ τοῦ ὁποίου συνάγει τὸ «εἶμαι» ἐκ τοῦ «ἀπατῶμαι», θὰ ἴδωμεν ὅτι τὸ ἐπιχείρημα τοῦτο συμπίπτει σχεδὸν κατὰ λέξιν μὲ τὰς σκέψεις αἵτινες ἀναπτύσσονται εἰς τὸ ἑλληνικὸν σύγγραμμα «Ἐρεσίου φιλοσόφου ἐξήγησις εἰς τὰ μετὰ τὰ φυσικά». Ἡ ὁμοιότης ἐπίσης τῶν ἐπιχειρημάτων καθίσταται ἐκπληκτική, ἂν παραβάλωμεν τμήματά τινα ἐκ τοῦ δεκάτου βιβλίου τοῦ «Περὶ Τριάδος» συγγράμματος τοῦ ἱεροῦ Αὐγουστίνου μὲ τὸ ἑλληνικὸν κείμενον.

Κατὰ τὸν Δοσίθεον τὰ συγγράμματα τοῦ ἱεροῦ Αὐγουστίνου ἐνοθεύθησαν ὑπὸ τῶν αἱρετικῶν, διὰ τοῦτο καὶ οἱ Ὀρθόδοξοι Ἀνατολικοὶ δὲν δέχονται ταῦτα ἁπλῶς καὶ ὡς ἔτυχεν, ἀλλ’ ὅσα συμφωνοῦσι μὲ τὴν κοινὴν δόξαν τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας.

[3] Εἰς τὸν Ἅγιον Αὐγουστῖνον πλήρη καὶ πανηγυρικὴν ἀκολουθίαν ἐποίησεν ὁ Πατὴρ Γεράσιμος Μικραγιαννανίτης.