Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ μνήμη τοῦ ἐν Ἁγίοις πατρὸς ἡμῶν ΑΥΓΟΥΣΤΙΝΟΥ Ἐπισκόπου Ἱππῶνος.

Καὶ τῷ ὄντι, ἡ ἀπόκρισις, αὕτη τοῦ ὁσίου ἀνδρὸς ἐπηλήθευσεν ὡς θεία τις προφητεία. Καὶ μετ’ ὀλίγον πάντως ἡ Θεία Πρόνοια ἔφερε τὸν ἀσθενῆ εἰς χεῖρας τοῦ μόνου ἰατροῦ, ὅστις ἠδύνατο νὰ θεραπεύσῃ τὸ πάθος του. Ἡ πόλις τῶν Μεδιολάνων, ἀνάγκην λαβοῦσα διδασκάλου τῆς ρητορικῆς, ἔγραψε πρὸς τὸν Ἔπαρχον τῆς Ρώμης Σύμμαχον ζητοῦσα νὰ προμηθεύσῃ τοιοῦτον κατάλληλον. Οὗτος δὲ ἐξελέξατο τὸν Αὐγουστῖνον, ὁ ὁποῖος εἶχεν ἤδη διδάξει ἐν Καρχηδόνι δοκίμως τὴν τέχνην ταύτην καὶ ἀπέστειλεν αὐτὸν ἐκεῖσε. Ἐπίσκοπος τῆς Ἐκκλησίας τῶν Μεδιολάνων ἦτο τότε ὁ θεῖος Ἀμβρόσιος, τοσαύτην δὲ οἱ δύο οὗτοι ἄνδρες συμπάθειαν ᾐσθάνθησαν πρὸς ἀλλήλους ἐκ πρώτης ὄψεως, ὥστε, καί περ ἐναντίων ὄντες φρονημάτων, συνεδέθησαν ἔκτοτε διὰ στενωτάτης φιλίας. Χάριν λοιπὸν τῆς φιλίας ταύτης, ἔτι δὲ καὶ εὐχαριστούμενος ἐκ τῆς εὐγλωττίας τοῦ Ἀμβροσίου, ὁ Αὐγουστῖνος ἐσύχναζεν εἰς τὰς ὁμιλίας αὐτοῦ.

Ὅσον ὅμως πλειότερον ἡδύνετο ἐκ τῆς ρητορικῆς τοῦ ὀρθοδόξου Ἐπισκόπου Ἁγίου Ἀμβροσίου καὶ κατεβάλλετο ἐνδομύχως ἐκ τῶν ἐπιχειρημάτων αὐτοῦ, τοσοῦτον ἰσχυρογνωμόνως ἐπέμενεν εἰς τὰς πεπλανημένας ἰδέας του, πεισματωδῶς (ὡς ὁ ἴδιος λέγει εἰς τὰς Ἐξομολογήσεις του) ζητῶν νὰ εὕρῃ τὴν ἀλήθειαν ἔξω τοῦ μόνου ἁγιαστηρίου, εἰς τὸ ὁποῖον αὕτη ἑδρεύει, τυπτόμενος ὑπὸ τῶν ἐλέγχων τῆς συνειδήσεως, δεδεμένος ὑπὸ τῆς ἕξεως, συρόμενος ὑπὸ τοῦ φόβου, δεδουλωμένος ὑπὸ τοῦ πάθους, συγκινούμενος τὰ σπλάγχνα ὑπὸ τῆς καλλονῆς τῆς ἀρετῆς, ἀλλὰ συγχρόνως καὶ μεμαγευμένος ὑπὸ τῶν θελγήτρων τῆς κακίας, ἀκαταπαύστως παλαίων κατὰ τῶν πλανῶν τῆς αἱρέσεώς του καὶ τῶν θρησκευτικῶν μυστηρίων, ὡς ναυαγήσας ζητῶν ἀπὸ σκοπέλου εἰς σκόπελον ὅπως διασωθῇ εἰς τὴν στερεάν, καὶ κατασχιζόμενος ὑπὸ τῶν ἀποτόμων καὶ τραχέων βράχων, προσκρούων καὶ ὅμως ἀποφεύγων τὸ φῶς, τὸ ὁποῖον ἔτρεχε κατόπιν του, γογγύζων κατὰ τοῦ βάρους τῶν δεσμῶν του καὶ ἐν ταὐτῷ ἀποκρούων τὴν χεῖρα ἡ ὁποία ζητεῖ νὰ τὸν λύσῃ ἀπ’ αὐτῶν.

Μὲ τοιαῦτα ζωηρότατα χρώματα περιγράφει ὁ ἴδιος τὴν ἐσωτερικὴν πάλην τῆς ἀληθείας καὶ τῆς πλάνης, τῆς πίστεως καὶ τῆς τυφλῆς ἰσχυρογνωμοσύνης, ἡ ὁποία συνέβαινεν ἐντὸς τῆς ψυχῆς του, καὶ ἐκράτει αὐτὴν εἰς ἀκατάπαυστον ταραχήν. Ἀλλὰ τέλος ἡμέραν τινὰ καταληφθεὶς ὑπὸ τῶν σφοδροτάτων συγκινήσεων, ἐνῷ συνωμίλει μετά τινων φίλων, ἀφήνει αὐτοὺς καὶ φεύγει εἰς ἄλσος τι μονῆρες τοῦ κήπου του, ὅπως ἐκεῖ εὕρῃ τὴν γαλήνην, ἡ ὁποία ἔλειπε φεῦ! ἀπὸ τὴν καρδίαν του.


Ὑποσημειώσεις

[1] Ὑπὸ τὸν τίτλον «Μόννικα· Ἡρωῒς Μητέρα» ἐξεδώκαμεν κατὰ τὸ παρελθὸν ἔτος 1961 βιβλίον ἐκ πεντήκοντα σελίδων συγγραφὲν ὑπὸ τοῦ διαπρεποῦς θεολόγου-καθηγητοῦ κ. Διονυσίου Μπατιστάτου. Ἐν αὐτῷ, μὲ ὑπέροχον γλαφυρότητα, περιγράφεται ἐν εἴδει διαλόγων ἡ ὑποδειγματικὴ ζωὴ τῆς μακαρίας Μοννίκης ὡς συζύγου καὶ μητρός.

[2] Τὰ συγγράμματα τοῦ ἱεροῦ τούτου Πατρὸς κατὰ τὴν τῆς Ἀμβέρσης (τῷ 1700 ἕως 1704) ἔκδοσιν καταλαμβάνουσιν ἔνδεκα τόμους, πάντα γεγραμμένα λατινιστί, ὅπερ τῇ ἀληθείᾳ εἶναι πολλῆς λύπης ἄξιον, διότι ἡμεῖς οἱ Ἕλληνες στερούμεθα τοιούτου πλούτου πνευματικοῦ. Ἐκ τῶν συγγραμμάτων τούτων ὀλίγα ἔχουν μεταφρασθῆ εἰς τὴν Ἑλληνικήν, ἐξ ὦν εἶναι τὰ δέκα πέντε βιβλία (ἤτοι λόγοι), τὰ περὶ Τριάδος διαλαμβάνοντα, μεταγλωττισθέντα ὑπὸ Μαξίμου Πλανούδη εἰς ἕνα τόμον περιεχόμενα καὶ σῳζόμενα ἐν τῇ κατὰ τὸν Ἄθω ἱερᾷ καὶ Βασιλικῇ Μονῇ τοῦ Βατοπεδίου, τὸ Κεκραγάριον, αἱ Μελέται, οἱ Μονόλογοι, τὸ Ἐγχειρίδιον περὶ τῆς τοῦ Χριστοῦ θεωρίας καὶ τὸ Περὶ συντριβῆς καρδίας, τὰ ὁποῖα μετεγλωττίσθησαν ὑπὸ Εὐγενίου τοῦ Βουλγάρεως καί τινα νεωστὶ ἐκδοθέντα μεταξὺ τῶν ὁποίων ἐξέχουσαν θέσιν κατέχουσιν αἱ Ἐξομολογήσεις. Αὗται ἀποτελοῦνται ἐκ 13 βιβλίων εἰς τὰ ὁποῖα ὁ ἱερὸς Πατὴρ ἐκθέτει τὰ συμβάντα τῆς ζωῆς του ἀπὸ τῆς παιδικῆς του ἡλικίας μέχρι τοῦ 46ου ἔτους. Ἐν αὐταῖς δὲν περιορίζεται εἰς τὴν ἐξιστόρησιν τῶν ἐξωτερικῶν ἀντικειμενικῶν περιστατικῶν τῆς ζωῆς του, ἀλλὰ παρέχει περιγραφὴν τῶν ἐσωτερικῶν αὐτοῦ ψυχικῶν καταστάσεων καὶ κρίσεων, παρεμβάλλων προσευχὰς καὶ δοξολογίας πρὸς τὸν Θεόν. Ἀναπτύσσει δὲ καὶ φιλοσοφικὰ προβλήματα. Ἀπαράμιλλος εἶναι ἡ ἐν τῷ 12ῳ βιβλίῳ ἀνάλυσις τῆς ἐννοίας καὶ τοῦ βιώματος τοῦ χρόνου. Αἱ Ἐξομολογήσεις ἔχουν ὁπωσδήποτε γραφῆ μετὰ τὸ ἔτος 400. Ἡ εἰς τὴν ἑλληνικὴν μετάφρασις τούτων ἐγένετο ὑπὸ τοῦ Ἀ. Δαλεζίου. Ἡ μετάφρασις αὕτη εἶναι λίαν ἐπιτυχὴς ἀποδίδουσα ἐπακριβῶς τὰ νοήματα τοῦ ἱεροῦ ἀνδρὸς εἰς λίαν γλαφυρὸν ὕφος.

Ἅπαντα τὰ ἔργα τοῦ ἱεροῦ Αὐγουστίνου ἔχουν συμπεριληφθῆ καὶ εἰς τὴν «Λατινικὴν Πατρολογίαν» τοῦ Migne εἰς τοὺς τόμους 32-47. Δικαίως ὅθεν θεωρεῖται οὗτος ὡς ὁ φιλόσοφος ὅστις ἀνοίγει νέαν περίοδον διὰ τὸν Δυτικὸν κόμον. Ἐξ ἴσου ὅμως δίκαιον εἶναι νὰ εἴπωμεν, ὅτι τὸ σύνολον τῶν φιλοσοφικῶν ἰδεῶν, ὑπὸ τῶν ὁποίων διακατέχεται τὸ πνεῦμά του, ἔχει τὴν ρίζαν του εἰς τὰς ἀντιλήψεις τὰς κρατούσας εἰς τὴν Ἑλληνικὴν Χριστιανικὴν Ἀνατολήν. Ἐν πολλοῖς μάλιστα ἡ ὁμοιότης αὕτη εἰναι ἐκπληκτική.

Ἐὰν π.χ. παραβάλωμεν τὸ ἐπιχείρημα, ὅπερ παρουσιάζει ὁ ἱερὸς Αὐγουστῖνος εἰς τὸ βιβλίον του «Περὶ Θεοῦ Πολιτείας», διὰ τοῦ ὁποίου συνάγει τὸ «εἶμαι» ἐκ τοῦ «ἀπατῶμαι», θὰ ἴδωμεν ὅτι τὸ ἐπιχείρημα τοῦτο συμπίπτει σχεδὸν κατὰ λέξιν μὲ τὰς σκέψεις αἵτινες ἀναπτύσσονται εἰς τὸ ἑλληνικὸν σύγγραμμα «Ἐρεσίου φιλοσόφου ἐξήγησις εἰς τὰ μετὰ τὰ φυσικά». Ἡ ὁμοιότης ἐπίσης τῶν ἐπιχειρημάτων καθίσταται ἐκπληκτική, ἂν παραβάλωμεν τμήματά τινα ἐκ τοῦ δεκάτου βιβλίου τοῦ «Περὶ Τριάδος» συγγράμματος τοῦ ἱεροῦ Αὐγουστίνου μὲ τὸ ἑλληνικὸν κείμενον.

Κατὰ τὸν Δοσίθεον τὰ συγγράμματα τοῦ ἱεροῦ Αὐγουστίνου ἐνοθεύθησαν ὑπὸ τῶν αἱρετικῶν, διὰ τοῦτο καὶ οἱ Ὀρθόδοξοι Ἀνατολικοὶ δὲν δέχονται ταῦτα ἁπλῶς καὶ ὡς ἔτυχεν, ἀλλ’ ὅσα συμφωνοῦσι μὲ τὴν κοινὴν δόξαν τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας.

[3] Εἰς τὸν Ἅγιον Αὐγουστῖνον πλήρη καὶ πανηγυρικὴν ἀκολουθίαν ἐποίησεν ὁ Πατὴρ Γεράσιμος Μικραγιαννανίτης.