Λόγος εἰς τὸν ΔΕΙΠΝΟΝ τὸν ΜΥΣΤΙΚΟΝ καὶ περὶ τοῦ ΝΙΠΤΗΡΟΣ καὶ τῆς τοῦ Χριστοῦ ΠΡΟΔΟΣΙΑΣ, διασκευὴ ἐκ τῶν Λόγων τοῦ ἐν Ἁγίοις Πατρὸς ἡμῶν Ἰωάννου Ἀρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως τοῦ Χρυσοστόμου.

ΑΝΑΓΚΗ εἶναι, ἀδελφοί μου ἀγαπητοί, νὰ ἐπαναφέρωμεν εἰς ἐνθύμησιν τὴν ἀρχὴν τῆς ἐξηγήσεως τῶν ἁγίων καὶ φρικτῶν Μυστηρίων τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, διὰ νὰ δοξάσωμεν τὸν μόνον μακρόθυμον. Ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός, μέλλων νὰ σταυρωθῇ ἑκουσίως καὶ νὰ ἀποθάνῃ κατὰ τὸ ἀνθρώπινον, ἠθέλησε νὰ παραδώσῃ τὸ μυστήριον τῆς θείας Αὐτοῦ Κοινωνίας πρὸς τοὺς Ἱεροὺς Μαθητάς Του καὶ πρὸς πάντας ἡμᾶς, οἵτινες ἐμέλλομεν νὰ τὸν πιστεύσωμεν Θεὸν ἀληθινόν.

Τὸ ἑσπέρας λοιπὸν τῆς μεγάλης Πέμπτης λέγει πρὸς τοὺς Μαθητάς Του· «Μάθετε, ὅτι μετὰ δύο ἡμέρας γίνεται τὸ Πάσχα καὶ ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου (ἐννοῶν ἑαυτὸν) παραδίδεται εἰς τὸ νὰ σταυρωθῇ» (Ματθ. κϛ’ 2). Τοῦ λέγουν οἱ μαθηταί· «Ποῦ θέλεις, Κύριε, νὰ Σοῦ ἑτοιμάσωμεν νὰ φάγῃς τὸ Πάσχα;» (αὐτ. 17). Εἰς τίνος φίλου Σου οἰκίαν; Ὁ δὲ Χριστὸς ἀπέστειλε δύο ἀπὸ τοὺς Μαθητάς του, τὸν Πέτρον καὶ τὸν Ἰωάννην, εἰπὼν πρὸς αὐτούς· «Ὑπάγετε εἰς τὸ ἀπέναντι χωρίον καὶ ἐκεῖ θέλετε εὕρει ἄνθρωπον βαστάζοντα κεράμιον (στάμναν) μὲ ὕδωρ· ἀκολουθήσατέ τον ἕως εἰς τὴν οἰκίαν του, εἰς τὴν ὁποίαν ὑπάγει καὶ εἴπατέ του, ὁ διδάσκαλος λέγει, ὅτι μετὰ σοῦ θέλω κάμει τὸ Πάσχα μετὰ τῶν Μαθητῶν μου· ἐκεῖνος τότε θέλει σᾶς δείξει ἀνώγαιον ἐστρωμένον καὶ ἑτοιμάσατε ἐκεῖ» (Ματθ. κϛ’ 18, Μάρκ. ιδ’ 12-25, Λουκ. κβ’ 7-12). Ποῖος ἦτο ὁ ἄνθρωπος, ὁ βαστάζων τὴν στάμναν; Ἦτο ὁ Ζεβεδαῖος ὁ πατὴρ τοῦ Ἰωάννου. Τίνος ἕνεκεν ὅμως δὲν λέγει τὸ ὄνομά του, ἀλλὰ τοὺς στέλλει νὰ ὑπάγουν, χωρὶς νὰ γνωρίζουν τὸ ὄνομά του; Πρῶτον μέν, διότι ὡς Θεὸς βλέπει καὶ προγνωρίζει τὰ μέλλοντα. Ὅθεν δὲν λέγει τὸν τόπον, οὐδὲ τὸν ἄνθρωπον μὲ τὸ ὄνομά του, ἕνεκεν τοῦ Ἰούδα, ἵνα μὴ ἀκούων τοῦτο εἰδοποιήσῃ τοὺς Ἑβραίους καὶ ἔλθουν ἐκεῖνοι καὶ τὸν συλλάβουν πρὸς τιμωρίαν κατὰ τὸ μῖσος των, πρὸ τοῦ κάμῃ τὸν Δεῖπνον καὶ παραδώσῃ τὰ πνευματικὰ καὶ ἄχραντα Αὐτοῦ Μυστήρια· δεύτερον δέ, διὰ νὰ μὴ γνωρίζῃ τις ποῦ πηγαίνει, ὥστε νὰ μὴ ὑπάγουν ἐκεῖ ξένοι ἄνθρωποι, ἐκτὸς ἀπὸ τοὺς Μαθητάς του, διὰ τοῦτο δὲν εἶπε τὸ ὄνομα τοῦ ἀνθρώπου.

Ἐπῆγαν λοιπὸν οἱ Μαθηταὶ καὶ εὗρον τὸν ἄνθρωπον, καθὼς τοὺς εἶπεν ὁ Κύριος καὶ ἡτοίμασαν τὸ Πάσχα. Ὅταν δὲ ἐβασίλευσεν ὁ ἥλιος (Πέμπτη ἑσπέρας) ἦλθε καὶ ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστὸς εἰς ἐκείνην τὴν οἰκίαν, τὴν ἀνώγαιον, ὅπου ἦτο ἑτοίμη ἡ τράπεζα καὶ ἔφαγε μαζὶ μὲ τοὺς Μαθητάς Του. Ἦτο δὲ καὶ ὁ Ἰούδας ἐκεῖ μετ’ αὐτῶν. Ἐκάθισε δὲ ὁ Χριστὸς μὲ τοὺς δώδεκα Μαθητὰς Αὐτοῦ εἰς τὸν Δεῖπνον, καθὼς λέγει ὁ θεῖος Εὐαγγελιστὴς Λουκᾶς, διὰ νὰ φάγουν, κατὰ τὸ διάστημα δὲ τοῦτο νὰ τοὺς παραδώσῃ τὸ ἰδικόν Του μέγα καὶ φρικτὸν Μυστήριον.