ΚΟΣΜΑΣ ὁ Μοναχὸς καὶ Ἡγούμενος, ὁ ἀξιωθεὶς νὰ ἴδῃ τὴν παροῦσαν ὀπτασίαν, ἔζη ἐν Κωνσταντινουπόλει κατὰ τὸν δέκατον τρίτον χρόνον τῆς βασιλείας Ρωμανοῦ τοῦ Λεκαπηνοῦ, ἤτοι ἐν ἔτει ϡλβ’ (932). Οὗτος ὑπῆρξε ποτὲ οἰκειότερος τῶν ὑπηρετῶν, τῶν ὑπηρετησάντων εἰς τὸν βασιλικὸν κοιτῶνα τοῦ Ἀλεξάνδρου, τοῦ βασιλεύσαντος ὀλίγον πρὸ τοῦ Ρωμανοῦ, ἤτοι τοῦ υἱοῦ μὲν Βασιλείου τοῦ Μακεδόνος, ἀδελφοῦ δὲ Λέοντος τοῦ Σοφοῦ. Οὗτος λοιπὸν ὁ τοῦ Θεοῦ ἄνθρωπος, ἀφήσας τὸν κόσμον καὶ τὰ ἐν κόσμῳ ἠγάπησε τὴν μοναχικὴν πολιτείαν καὶ μετονομασθεὶς Κοσμᾶς διὰ τοῦ ἀγγελικοῦ Σχήματος, κατεστάθη ὓστερον καὶ Ἡγούμενος τοῦ σεβασμίου Μοναστηρίου τοῦ εὑρισκομένου παρὰ τὸν ποταμὸν Σάγγαριν [1].
Ἀφ’ οὗ παρῆλθον χρόνοι τινές, συνέβη νὰ περιπέσῃ ὁ θεῖος οὗτος Κοσμᾶς εἰς δεινὴν καὶ βαρυτάτην ἀσθένειαν καὶ νὰ παραμείνῃ ἀσθενὴς ἐπὶ καιρὸν πολύν. Ἀφ’ οὗ δὲ παρῆλθον πέντε μῆνες, ἀνέλαβεν ὁ Ὅσιος ὀλίγον ἀπὸ τὴν ἀσθένειαν καὶ ἐγερθεὶς μικρὸν ἀπὸ τὴν κλίνην του ἐκάθισε, βασταζόμενος ἀπὸ τὸ ἓν μέρος καὶ ἀπὸ τὸ ἄλλο παρὰ τῶν ὑπηρετούντων αὐτὸν ἀδελφῶν. Εὐθὺς ὅμως ἐγένετο ἐκτὸς ἑαυτοῦ καὶ ἔμεινεν εἰς τὴν ἔκστασιν ταύτην ἀπὸ τὴν τρίτην ὥραν τῆς ἡμέρας ἕως τὴν ἐνάτην· καὶ τοὺς μὲν ὀφθαλμούς του εἶχεν ἀνεῳγμένους καὶ προσέχοντας εἰς τὴν στέγην τοῦ κελλίου του, τὸ δὲ στόμα του ἐκρυφομίλει λόγους τινάς, πάντῃ ἀνάρθρους καὶ ἀκατανοήτους. Ἐλθὼν δὲ ὀλίγον εἰς ἑαυτόν, ἔλεγεν εἰς τοὺς ἐκεῖ παρόντας· «Δότε μοι τὰς δύο μερίδας τοῦ ἄρτου, τὰς ὁποίας ἔλαβον τώρα πρὸ ὀλίγου ἀπὸ τὸν τίμιον Γέροντα»· λέγων δὲ ταῦτα, ἔβαλεν εἰς τὸν κόλπον του τὰς χεῖράς του, ἐρευνῶν διὰ νὰ εὕρῃ τὰ ζητούμενα. Τινὲς δὲ τῶν ἐκεῖ παρόντων, στοχαζόμενοι ὅτι θεία ἔκστασις συνέβη εἰς τὸν Γέροντα, παρεκάλουν αὐτὸν νὰ φανερώσῃ εἰς αὐτοὺς τὸ μέγα τοῦτο μυστήριον λέγοντες· «Εἰπέ, ὦ Πάτερ, εἰπὲ χωρὶς νὰ φθονήσῃς ἡμᾶς, διὰ τὴν μεγάλην ὠφέλειαν, τὴν ὁποίαν ἔχομεν ἐκ τούτου νὰ λάβωμεν· εἰπὲ καὶ διηγήσου, ποῦ ἤσουν ἐπὶ τόσας ὥρας καὶ εἰς ποίαν θεωρίαν ἀνεβίβαζες τὴν διάνοιάν σου, μὲ ποῖον δὲ συνωμίλεις κινῶν τὰ χείλη σου;». Ὁ δὲ Ὅσιος βλέπων αὐτοὺς θρηνοῦντας πολλὰ καὶ παρακαλοῦντας ἔλεγεν· «Παύσατε, ὦ τέκνα, παύσατε, καὶ ὅταν ὁ Κύριος θελήσῃ καὶ ἔλθω εἰς ἐμαυτόν, τότε βέβαια θέλω ἐκπληρώσει τὴν δέησίν σας».