Τῇ ΚΓ’ (23ῃ) τοῦ αὐτοῦ μηνὸς μνήμη τοῦ ἐν Ἁγίοις πατρὸς ἡμῶν ΑΜΦΙΛΟΧΙΟΥ Ἐπισκόπου Ἰκονίου.

Ὁ δὲ Ἅγιος τοῦ λέγει· «Κακῶς ἐννοεῖς τὶ σημαίνει τὸ τῆς ἀρχῆς ὄνομα διὰ τοῦτο τὸν λόγον σου κακῶς συνεπέρανας. Διότι, ἐὰν ἦτο Θεὸς ὁ Λόγος καὶ πρὸς τὸν Θεὸν ἦτο ὁ Λόγος καὶ δι’ αὐτοῦ τὰ πάντα ἐγένοντο, ἓν ἀπὸ τὰ γενόμενα εἶναι καὶ ὁ χρόνος. Λοιπόν, ἐπειδὴ διὰ τοῦ Υἱοῦ, καθὼς λέγει ὁ Ἀπόστολος, τοὺς αἰῶνας ἐποίησεν, ἄρα καὶ ὁ Υἱὸς ὑπέρχρονος εἶναι. Διότι πῶς εἶναι δυνατὸν νὰ εἶναι ἓν πρᾶγμα, ὅπερ ἔγινε, πρωτύτερον ἀπ’ ἐκεῖνον ὅστις τὸ ἔκαμε; Λοιπὸν ἄχρονος εἶναι καὶ ὁ Υἱὸς κατὰ τὴν τοῦ Θεολόγου φωνὴν ἀληθέστατα καὶ τοῦ Πατρὸς ὁμοούσιος. Ἀλλ’ ὑμεῖς ἐξηγεῖτε τὰς ρήσεις τῆς Γραφῆς κακὰ καὶ διεστραμμένα· δι’ αὐτὸ σμικρύνεις τὸν ὁμοούσιον, ἄσοφε· καὶ κἂν αὐτὸν τὸν λόγον τοῦ Λόγου δὲν ἐνθυμεῖσαι, ὅστις λέγει: «Ἐγὼ ἐν τῷ Πατρὶ καὶ ὁ Πατὴρ ἐν ἐμοί»· καὶ εἰς πολλοὺς ἄλλους τόπους θέλεις ἴδει, ὅτι ὁ Υἱὸς εἷναι ὁμοούσιος τοῦ Πατρός. Ἀλλὰ σεῖς διαστρέφετε τὰς ρήσεις ὡς θέλετε καὶ περιπίπτετε εἰς πολλὰς βλασφημίας, ταλαίπωροι».

Αὐτὰ καὶ ἄλλα πολλὰ (τὰ ὁποῖα ἀφῆκα διὰ συντομίαν καὶ διότι εἶναι κίνδυνος νὰ παραστήσῃ τις τὰ περὶ Θεοῦ δύσληπτα εἰς ἁπλῆν φράσιν) λέγων ὁ πάνσοφος Ἀμφιλόχιος, ἔμεινεν ὁ Εὐνόμιος ἄλαλος, μὴ ἔχων τὶ νὰ ἀπαντήσῃ κατὰ τῆς ἀληθείας ὁ ἀνόητος. Μόνον εἶπεν ὅτι «αὔριον ἔμπροσθεν τοῦ βασιλέως θέλω σοὶ ἀποδείξει, ὅτι αὐτὰ ὅπου εἶπες εἶναι φλυαρήματα». Ὁ δὲ Ἅγιος τοῦ λέγει· «Αὔριον δὲν θὰ φθάσῃς νὰ ἔλθῃς εἰς τὴν διάλεξιν»· καὶ οὕτως ἐγένετο. Διότι φθάνων εἰς τὸν οἶκόν του ὁ Εὐνόμιος, τοῦ ἦλθε κακοήθης πυρετὸς καὶ ἔκειτο ἀναίσθητος. Ὁ δὲ Ἅγιος τοῦ Θεοῦ ἐδέετο ὅλην τὴν νύκτα νὰ τοῦ δώσῃ σοφίαν καὶ φώτισιν, νὰ βεβαιώσῃ τὸ ὀρθόδοξον τῆς πίστεως. Πρωΐας δὲ γενομένης ἐκάλεσε τὸν Ἀρχιδιάκονον λέγων· «Σήμερον, τέκνον, εὑρισκόμεθα εἰς κίνδυνον ἢ νὰ ζήσωμεν ἢ ν’ ἀποθάνωμεν. Πλὴν εἴ τι σοι λέγω ποίησον καὶ ὁ Θεὸς μᾶς δίδει βοήθειαν». Συνήθεια ἦτο πάλαι, ὅταν εἰσήρχετο πρὸς τὸν βασιλέα Ἐπίσκοπός τις, νὰ φωνάζῃ ὁ Διάκονος τὸ «Ὀρθοὶ πάντες». «Τοῦτο λοιπὸν ποίησον καὶ σὺ ὅταν εἰσέλθωμεν εἰς τὸ παλάτιον». Ὁ δὲ Θεόδουλος τοῦ λέγει· «Φοβοῦμαι, Δέσποτα, μὴ μὲ φονεύσῃ ὁ βασιλεύς». Λέγει ὁ Ἅγιος· «Ὁ Κύριος εἶπε, νὰ μὴ φοβούμεθα ἐκείνους οἵτινες μόνον τὸ σῶμα φονεύουσιν, ἀλλὰ τὴν ψυχὴν δὲν δύνανται νὰ βλάψωσι· μόνον εἰς ἐκεῖνον νὰ ὑπακούωμεν, ὅστις δύναται νὰ κολάσῃ σῶμα καὶ ψυχὴν εἰς τὴν γέενναν». Λέγει ὁ Θεόδουλος· «Ἂς γίνῃ τοῦ Κυρίου τὸ θέλημα».

Ὅταν λοιπὸν ἔφθασεν ὁ Ἅγιος εἰς τὸ παλάτιον, ἐνεδύθη τὴν ἀρχιερατικὴν στολήν, λέγων πρὸς τὸν Διάκονον· «Δός μοι τὴν παρακαταθήκην, τὴν ὁποίαν σοῦ ἔδωκα, ὅταν ἐβγαίναμεν ἀπὸ τὴν Μητρόπολιν».


Ὑποσημειώσεις

[1] Σημείωσαι, ὅτι ὁ μὲν Θεοδώρητος εἰς βιβλίον εʹ κεφ. ιϛʹ τῆς «Ἐκκλησιαστικῆς Ἱστορίας» λέγει, ὅτι ὁ θεῖος Ἀμφιλόχιος δὲν ἐχαιρέτησε τὸν Ἀρκάδιον, ὁ δὲ Σῳζόμενος εἰς βιβλίον ζʹ κεφ. ϛʹ τῆς «Ἐκκλησιαστικῆς Ἱστορίας», λέγει, ὅτι εἶπε ταῦτα εἰς τὸν Ἀρκάδιον, ὡς εἰς νήπιον· «Χαῖρε, τέκνον, τῷ δακτύλῳ σαίνων». Πρὸς τοῦτον τὸν μέγαν Ἀμφιλόχιον, ἐρωτήσαντα, ἀπέστειλεν ὁ Μέγας Βασίλειος τὰ εἰκοσιεπτὰ κεφάλαια τὰ περὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Γράφει δὲ ὁ θεῖος Ἱερώνυμος εἰς τὸν «Κατάλογον τῶν Ἐκκλησιαστικῶν Συγγραφέων», ὅτι ὁ Ἅγιος οὗτος Ἀμφιλόχιος ἔφθασεν εἰς τόσην ἁγιότητα καὶ παιδείαν ἐξωτερικὴν καὶ ἐσωτερικήν, ὥστε συγκρίνεται μὲ τὸν Μέγαν Βασίλειον καὶ Γρηγόριον τὸν Θεολόγον, μετὰ τῶν ὁποίων ἐπῆγε καὶ εἰς τὴν ἐρημικὴν διαγωγήν, φίλος ὑπάρχων αὐτῶν. Περὶ τῶν βιβλίων τοῦ Ἁγίου τούτου, τὰ ὁποῖα ἦσαν πλήρη φιλοσοφικῶν ἀποφθεγμάτων, εἶπε τοὺς λόγους τούτους ὁ ρηθεὶς Ἱερώνυμος· «Οὐκ οἶδας τί πρῶτον ἐν αὐτοῖς ὀφείλεις θαυμάσαι· τὴν παιδείαν τοῦ αἰῶνος τούτου ἢ τὴν ἐπιστήμην τῶν θείων Γραφῶν» (παρὰ τῷ αʹ τόμῳ τοῦ Μελετίου σελ. 418).

[2] Εἶναι δὲ αὐτοῦ ἡ ἀρχή· «Ἀγαπητοὶ οὐκ ἠν ἀπεικός». Σῴζεται ἐν τῇ Μεγίστῃ Λαύρᾳ καὶ ἐν τῇ τῶν Ἰβήρων. Τύποις ἐξεδόθη ὑπὸ τοῦ Migne.