Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ μνήμη τῶν Ὁσίων Πατέρων ἡμῶν ΒΑΡΣΑΝΟΥΦΙΟΥ τοῦ μεγάλου Γέροντος καὶ ΙΩΑΝΝΟΥ τοῦ ἐπιλεγομένου Προφήτου, μαθητοῦ τοῦ Ἁγίου Βαρσανουφίου, τῶν παρὰ τῷ ἐν Γάζῃ τῆς Παλαιστίνης Κοινοβίῳ τοῦ Ἀββᾶ Σερίδου ἀκμασάντων καὶ ἐν εἰρήνῃ τελειωθέντων.

ΒΑΡΣΑΝΟΥΦΙΟΣ καὶ ΙΩΑΝΝΗΣ οἱ διαυγέστατοι φωστῆρες οἱ ἐν τῇ ἐρήμῳ διαλάμψαντες, οἱ τῆς ἀσκήσεως κανόνες καὶ τῆς ἡσυχίας οἱ ἐπιστήμονες, οἱ λύχνοι τῆς διακρίσεως καὶ τῆς προοράσεως οἱ ἀκοίμητοι ὀφθαλμοί, ἀνῆλθον εἰς τὸ τῆς ἀρετῆς δυσθεώρητον ὕψος ἀγωνιζόμενοι εἰς ἐρημικὰ κελλία πλησίον τοῦ ὀνομαστοῦ Κοινοβίου τοῦ Ἀββᾶ Σερίδου, κειμένου εἰς τὰ περίχωρα τῆς πόλεως Γάζης [1] τῆς Παλαιστίνης. Οὗτοι ἤκμασαν κατὰ τὸ πρῶτον ἥμισυ τοῦ Ϛ’ αἰῶνος καὶ ὁ μὲν Ὅσιος Βαρσανούφιος κατήγετο ἀπὸ τὴν Αἴγυπτον καὶ ἦτο πολὺ πεπαιδευμένος, ὡς δεικνύουν αἱ ἀποκρίσεις τὰς ὁποίας ἔδιδεν εἰς τοὺς ἐρωτῶντας αὐτὸν ἐπὶ διαφόρων ὑποθέσεων, αἵτινες ἀποκρίσεις ὁμοῦ μὲ τὰς τοῦ συνεορταζομένου, σήμερον Ὁσίου Ἰωάννου σῴζονται εἰς ἰδιαιτέραν βίβλον [2], τοῦ δὲ Ὁσίου Ἰωάννου δὲν εἶναι γνωστὴ ἡ πατρίς, διότι οὐδέποτε ἠθέλησε νὰ ὁμιλήσῃ περὶ αὐτῆς.

Ἀναχωρήσας λοιπὸν ὁ θεῖος Βαρσανούφιος ἀπὸ τὴν πατρίδα του Αἴγυπτον μετέβη εἰς τοὺς Ἁγίους Τόπους, ἀφοῦ δὲ προσεκύνησε τὸν Τάφον τοῦ Κυρίου καὶ τὰ ἄλλα ἱερὰ προσκυνήματα, ὑπετάγη εἰς εὐσεβῆ τινα Γέροντα ὀνόματι Μάρκελλον καὶ γενόμενος Μοναχὸς συνεμόνασε μετ’ αὐτοῦ ἐπί τινα καιρόν. Ἀποθανόντος δὲ τοῦ Γέροντος περιήρχετο ὁ Ὅσιος ἀπὸ τόπου εἰς τόπον διδάσκων τοὺς εὐσεβεῖς, ἀνεχώρει δὲ καὶ εἰς κελλία ἀναχωρητικὰ καὶ ἡσύχαζε, τόσον δὲ προέκοψεν εἰς τὴν ἀρετήν, ὥστε πολλοὶ ἤρχοντο πρὸς αὐτὸν χάριν νουθεσίας καὶ ἐξομολογήσεως, ἂν καὶ δὲν ἦτο Ἱερεύς. Ἤρχοντο δὲ καὶ πολλοὶ Μοναχοὶ καὶ Ἡγούμενοι Μοναστηρίων, τοὺς ὁποίους ὅλους ἐνουθέτει καὶ εἰρήνευεν. Ἀφοῦ δὲ ἐκαθάρισε τὴν καρδίαν του ἀπὸ τὰ πάθη καὶ ἠξιώθη νὰ γίνῃ ναὸς καὶ κατοικητήριον τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, τίς δύναται νὰ παραστήσῃ τὰ χαρίσματα, τὰ ὁποῖα ἠξιώθη νὰ λάβῃ;

Ἐκ τῆς τοιαύτης καθαρότητος ἐπλουτίσθη ὁ Ὅσιος μὲ τὴν ὑψοποιὸν καὶ ἀληθινὴν καὶ τελείαν ταπείνωσιν· δηλαδή, ὄχι μὲ τὴν ταπείνωσιν ἐκείνην, ἥτις συνίσταται ἀπὸ τὰ ἐξωτερικὰ ταπεινὰ σχήματα καὶ τὰ ταπεινὰ λόγια, ἀλλὰ μὲ τὴν ταπείνωσιν ἐκείνην, τὴν ὁποίαν κτίζει τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον εἰς τὰς καρδίας τῶν πιστῶν. Διὰ τοῦτο πολλοὶ Ἡγούμενοι τὸν ἐζήτουν νὰ τὸν ἔχουν εἰς τὰς Μονάς των διὰ νὰ στηρίζῃ τοὺς Μοναχοὺς μὲ τὰς θαυμασίας παραινέσεις καὶ διδασκαλίας του. Ἀφοῦ δὲ παρῆλθε καιρὸς ἀρκετὸς ἀπεφάσισε νὰ ὑπάγῃ εἰς τὴν Μονὴν τοῦ Ἀββᾶ Σερίδου, ἂν καὶ ὁ Σέριδος δὲν τὸν εἶχε ζητήσει, καθὼς τοῦτο ὁ ἴδιος γράφει εἰς τὰς ἐρωταποκρίσεις του λέγων· «Πόσοι ἤθελον ἡμᾶς τοὺς Γέροντας καὶ ἔτρεχον καὶ οὐκ ἐδόθη αὐτοῖς!


Ὑποσημειώσεις

[1] Ἡ Γάζα, ἄνευ οὐδεμιᾶς ἀμφιβολίας, εἶναι μία ἐκ τῶν ἀρχαιοτάτων πόλεων τοῦ κόσμου. Εὑρίσκεται ἐν Παλαιστίνῃ ἐπὶ λόφου περὶ τὰ 5 χ.λ.μ. ἀπὸ τῆς Μεσογείου θαλάσσης. Ταύτης πρῶτος Ἐπίσκοπος ἐχειροτονήθη ὁ Ἀπόστολος Φιλήμων.

[2] Τὰς Ἐρωταποκρίσεις τῶν Ὁσίων τούτων Πατέρων Βαρσανουφίου καὶ Ἰωάννου περισυνέλεξεν ὁ Ὅσιος Δωρόθεος, ὅστις ἦτο τότε Μοναχὸς τῆς Μονῆς τοῦ Ἀββᾶ Σερίδου, μετὰ δὲ τὴν τελευτὴν τοῦ Ὁσίου Ἰωάννου συνέστησεν ἴδιον Μοναστήριον. Ἐσῴζοντο δὲ αὕται μόνον ἐν ἐλαχίστοις χειρογράφοις ὑπὸ τὸν τίτλον «Βίβλος ψυχωφελεστάτη κ.τ.λ.», μέχρι τῶν ἀρχῶν τοῦ ΙΘ’ αἰῶνος, ὅτε ἐπιληφθεὶς αὐτῶν ὁ Ὅσιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης διώρθωσεν ἐπιμελῶς, οὕτω δὲ διωρθωμέναι ἐξεδόθησαν τύποις τὸ πρῶτον ἐν Βενετίᾳ ἐν ἔτει 1816, «διὰ δαπάνης τῶν πανοσιωτάτων καὶ κατὰ πνεῦμα ἀδελφῶν Ἁγιορειτῶν, τοῦ τε Κυρίου Ἀνανίου Μοναχοῦ καὶ Κυρίου Κυπριανοῦ καὶ Εὐθυμίου τῶν Πρεβυτέρων εἰς κοινὴν ἁπάντων τῶν Ὀρθοδόξων ὠφελειαν». Τὸ δεύτερον ἐξεδόθησαν ὑπὸ Σωτηρίου Ν. Σχοινᾶ ἐν Βόλῳ τῷ 1960. Ἐξεδόθησαν ἐπίσης μεταφρασμέναι εἰς τὴν Ρωσικὴν καὶ τμῆμα αὐτῶν καὶ εἰς ἄλλας γλώσσας. Ἡ πλήρης συλλογὴ περιλαμβάνει 840 Ἐρωταποκρίσεις, ἐξ ὧν 396 εἶναι τοῦ Βαρσανουφίου «τοῦ μεγάλου Γέροντος» καὶ 444 τοῦ Ἰωάννου «τοῦ ἄλλου Γέροντος».

[3] Ἐκ τῆς αἰτίας ταύτης πολλοί, ἀρεσκόμενοι εἰς τὰ σκάνδαλα, ἠθέλησαν νὰ κατηγορήσωσι τὸν Ἅγιον ὡς Μονοφυσίτην, ἀλλὰ τὴν κατηγορίαν ταύτην ἀπέκρουσαν πολλοὶ Πατέρες, μεταξὺ τῶν ὁποίων ὁ Ὅσιος Θεόδωρος ὁ Στουδίτης, ὅστις εἰς τὴν «Διαθήκην» του λέγει, ὅτι εἰς τὴν Βίβλον τοῦ Ὁσίου Βαρσανουφίου οὐδὲν ἀπᾷδον καὶ ἄτοπον εὗρεν, ὁμοίως ὁ Ἅγιος Ταράσιος, ὁ Ὅσιος Συμεὼν ὁ Νέος Θεολόγος, ὁ Ὅσιος Πέτρος ὁ Δαμασκηνός, ὁ Ὅσιος Νίκων ὁ ἐν τῷ μέλανι ὄρει τῆς Ἀντιοχείας ἀσκήσας καὶ ἄλλοι πολλοί.