Λόγος περὶ τῶν Ἁγίων Νηστειῶν, τοῦ Ὁσίου Πατρὸς ἡμῶν Ἀββᾶ Δωροθέου.

ΕΙΣ τὸν Μωσαϊκὸν Νόμον προσέταξεν ὁ Θεὸς τοὺς υἱοὺς Ἰσραήλ, καθ’ ἕκαστον ἔτος νὰ προσφέρωσιν εἰς τὸν Θεὸν τὸ δέκατον ἐξ ὅλων τῶν εἰσοδημάτων των, ἐκτελοῦντες δὲ τὴν ἐντολὴν ταύτην ηὐλογοῦντο εἰς ὅλα τὰ ἔργα των. Τοῦτο γνωρίζοντες καλῶς οἱ Ἅγιοι Ἀπόστολοι ἐσκέφθησαν, πρὸς βοήθειαν καὶ εὐεργεσίαν τῶν ψυχῶν μας, νὰ παραδώσουν εἰς ἡμᾶς ἐντολὴν μεγαλυτέραν καὶ σπουδαιοτέραν, νὰ ἀφαιροῦμεν τὸ ἓν δέκατον τῶν ἡμερῶν τῆς ζωῆς μας, καὶ τρόπον τινὰ νὰ τὰς ἀφιερώνωμεν εἰς τὸν Θεόν, ὥστε δι’ αὐτῶν νὰ λαμβάνωμεν συγχώρησιν διὰ τὰς ἁμαρτίας μας ὅλου τοῦ ἔτους. Λαβόντες λοιπὸν τὴν ἀπόφασιν αὐτὴν ὥρισαν ὡς ἁγίας ἀπὸ τὰς τριακοσίας ἑξήκοντα πέντε ἡμέρας ὅλου τοῦ ἔτους αὐτὰς τὰς ἑπτὰ ἑβδομάδας τῶν νηστειῶν· οὕτω δηλαδὴ ἐχώρισαν ἑπτὰ ἑβδομάδας.

Σὺν τῷ χρόνῳ ὅμως οἱ Πατέρες ἡμῶν ἔκριναν, ὅτι ἔπρεπε νὰ προστεθῇ εἰς αὐτὰς μία ἀκόμη ἑβδομάς, ἀφ’ ἑνὸς μὲν διὰ νὰ προγυμνάζωνται καὶ τρόπον τινὰ διὰ νὰ συνηθίζουν σιγὰ-σιγὰ ἐκεῖνοι οἱ ὁποῖοι πρόκειται νὰ εἰσέλθουν εἰς τὸν κόπον τῶν νηστειῶν, ἀφ’ ἑτέρου δὲ διὰ νὰ τιμήσουν τὰς νηστείας μὲ τὸν ἁριθμὸν τῆς ἁγίας Τεσσαρακοστῆς (τῶν τεσσαράκοντα ἡμερῶν), τὴν ὁποίαν ἐνήστευσεν ὁ Κύριος ἡμῶν. Αἱ ὀκτὼ δηλαδὴ ἑβδομάδες, ὅταν δὲν συνυπολογίσωμεν εἰς αὐτὰς τὰ Σάββατα καὶ τὰς Κυριακάς, ἔχουν τεσσαράκοντα νηστησίμους ἡμέρας. Προστίθεται δὲ εἰς αὐτὰς καὶ ἡ ἰδιαιτέρως τιμωμένη νηστεία τοῦ Μεγάλου Σαββάτου, διότι ἡ κατ’ αὐτὸ τηρουμένη νηστεία εἶναι ἡ ἱερωτάτη καὶ ἡ μοναδικὴ νηστεία ἐν ἡμέρᾳ Σαββάτῳ ἐξ ὅλων τῶν Σαββάτων τοῦ ἔτους [1].

Αἱ δὲ ἑπτὰ ἑβδομάδες χωρὶς τὰ Σάββατα καὶ τὰς Κυριακὰς περιέχουν τριάκοντα πέντε ἡμέρας νηστείας ἂν εἰς ταύτας προστεθῇ καὶ τὸ Μέγα Σάββατον καὶ τὸ ἥμισυ τῆς λαμπρᾶς καὶ φωτοποιοῦ νυκτὸς τῆς Ἀναστάσεως, γίνονται τριάκοντα ἓξ καὶ ἡμίσεια ἡμέραι, αἱ ὁποῖαι ἀποτελοῦν ἀκριβῶς τὸ ἓν δέκατον τῶν τριακοσίων ἑξήκοντα πέντε ἡμερῶν ὅλου τοῦ ἔτους. Διότι τὸ ἓν δέκατον τῶν τριακοσίων εἰναι τριάκοντα καὶ τῶν ἑξήκοντα τὸ ἓν δέκατον εἶναι ἓξ καὶ τῶν πέντε, τὸ ἥμισυ τῆς ἡμέρας. Ἰδοὺ αἱ τριάκοντα ἓξ καὶ ἡμίσεια ἡμέραι, καθὼς εἴπομεν· αὕτη εἶναι ἡ δεκάτη, ἠμποροῦμεν νὰ εἴπωμεν, ὁλοκλήρου τοῦ ἔτους, τὴν ὁποίαν ὥρισαν πρὸς μετάνοιαν οἱ Ἅγιοι Ἀπόστολοι, ἡ ὁποία μᾶς καθαρίζει ἀπὸ τὰς ἁμαρτίας ὅλου τοῦ ἔτους, ὡς εἶπον.


Ὑποσημειώσεις

[1] Πρὸς πληρεστέραν κατανόησιν τῶν ἐνταῦθα περὶ τοῦ ἀριθμοῦ τῶν ἡμερῶν νηστείας παρατιθεμένων ὑπολογισμῶν, σκόπιμον θεωροῦμεν, ὅπως παράσχωμεν καὶ τὴν ἀκόλουθον ἐπεξήγησιν. Νηστεία κατ’ ἀρχὴν εἶναι τὸ νὰ μὴ τρώγῃ τις ἀπολύτως τίποτε, οὔτε καὶ ὕδωρ νὰ πίνῃ. Ἐκκλησιαστικῶς νηστεία θεωρεῖται καὶ τὸ νὰ τρώγῃ τις ἅπαξ μόνον τῆς ἡμέρας, τὴν ἐνάτην ὥραν (3 μ.μ.), ἐσθίων ἄρτον μόνον καὶ ὕδωρ. Λύσις τῆς νηστείας ἐκκλησιαστικῶς εἶναι τὸ νὰ φάγῃ τις πρὸ τῆς ἐνάτης ὥρας πλὴν τοῦ ἄρτου καὶ τοῦ ὕδατος καὶ ἄλλα τινὰ εἴδη λιτὰ καὶ εὐτελῆ, ὅπως ἐπὶ παραδείγματι ὄσπρια, λαχανικά, ὀστρακόδερμα, ἔλαιον, οἶνον καὶ τὰ τοιαῦτα. Κατάλυσις δὲ τῆς νηστείας εἶναι τὸ νὰ τρώγῃ τις ἀπὸ ὅλα τὰ φαγώσιμα, ἤτοι κρέας, ψάρια, γάλα, τυρόν, ᾠὰ κ.λ.π. Κατὰ ταῦτα καὶ ἐπειδὴ κατὰ τὴν περίοδον τῶν νηστειῶν, συνῳδὰ τοῖς θείοις καὶ Ἱεροῖς Κανόσι (ξδʹ τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων διακελεύοντι· «Εἴ τις Κληρικὸς εὑρεθῇ τὴν Κυριακὴν ἡμέραν νηστεύων, ἢ τὸ Σάββατον, πλὴν τοῦ ἑνὸς μόνον (τοῦ Μεγάλου), καθαιρείσθω. Εἰ δὲ λαϊκὸς ἀφορίζεσθω», ξθʹ τῶν αὐτῶν Ἁγίων Ἀποστόλων διακελεύοντι: «Εἴ τις Ἐπίσκοπος ἢ Πρεσβύτερος… τὴν ἁγίαν Τεσσαρακοστὴν οὐ νηστεύει, ἢ Τετράδα, ἢ Παρασκευὴν καθαιρείσθω… Ἐὰν δὲ λαϊκὸς ᾖ ἀφοριζέσθω» καὶ τοῖς συναφέσι τούτων Συνοδικοῖς καὶ Πατρικοῖς Κανόσι), κατὰ τὰ Σάββατα καὶ τὰς Κυριακὰς τῆς ἁγίας Τεσσαρακοστῆς ἐπιτρέπεται λύσις τῆς νηστείας, διὰ τοῦτο αἱ ἡμέραι αὗται δὲν πρέπει νὰ ὑπολογίζωνται ὡς ἡμέραι νηστείας. Τούτου ἕνεκεν καὶ ὁ Ὅσιος Δωρόθεος παραθέτει τοὺς ἀνωτέρω ὑπολογισμοὺς εἰς οὓς καὶ ὁ μέγας νομοκάνων Βλάσταρις συμφωνεῖ καὶ ὁ Ὅσιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης καὶ ὅλοι οἱ ἐπὶ τούτῳ ἀσχοληθέντες (βλέπε «Πηδάλιον» ξδʹ καὶ ξθʹ Κανόνες τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων, νεʹ καὶ νϛʹ τῆς Ἁγίας Ϛʹ Οἰκουμενικῆς Συνόδου, ιηʹ τῆς ἐν Γάγγρᾳ, κθʹ τῆς ἐν Λαοδικείᾳ, ιεʹ Πέτρου Ἀλεξανδρείας, αʹ Θεοφίλου Ἀλεξανδρείας καὶ ἑξῆς).