Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ μνείαν ἐπιτελεῖσθαι ΠΑΝΤΩΝ τῶν ἀπ' αἰῶνος ΚΟΙΜΗΘΕΝΤΩΝ εὐσεβῶν πατέρων καὶ ἀδελφῶν ἡμῶν, ἐπ’ ἐλπίδι ἀναστάσεως ζωῆς αἰωνίου, οἱ θειότατοι Πατέρες ἐθέσπισαν.

Μετὰ τὸν θεῖον Γρηγόριον καὶ ὁ μέγας Χρυσόστομος ἐν τῇ πρὸς Φιλιππησίους, οὕτω λέγει· «Ἂς ἐπινοήσωμεν διὰ τοὺς κεκοιμημένους ὠφέλειαν· ἂς δώσωμεν εἰς αὐτοὺς τὴν δυνατὴν βοήθειαν, ἐλεημοσύνας, λέγω, καὶ προσφοράς, ὅτι μεγάλην ὠφέλειαν καὶ πολὺ τὸ κέρδος προξενοῦσιν εἰς αὐτοὺς τὰ παρ’ ἡμῶν γινόμενα». Ὅτι οὐχ οὕτως ἁπλῶς καὶ ματαίως αὐτὰ ἐνομοθετήθησαν καὶ εἰς τὴν Ἐκκλησίαν τοῦ Θεοῦ ὑπὸ τῶν ἱερῶν Ἀποστόλων παρεδόθησαν, καὶ ἐπὶ τῶν φρικτῶν Μυστηρίων νὰ μνημονεύῃ ὁ Ἱερεὺς ὑπὲρ τῶν κεκοιμημένων. Καὶ πάλιν ὁ αὐτὸς χρυσοῦς Ἅγιος λέγει· «Εἰς τὴν διαθήκη σου βάλε συγκληρονόμον ὁμοῦ μὲ τὰ τέκνα καὶ τοὺς συγγενεῖς σου καὶ τὸ ὄνομα τοῦ κριτοῦ, ἂς ἔχῃ δὲ μέσα ὁ χάρτης καὶ τὴν ἐνθύμησιν τῶν πτωχῶν, καὶ ἐγὼ σοῦ γίνομαι τούτων ἐγγυητής». Καὶ ὁ μέγας Ἀθανάσιος, λέγει· «κἂν εἰς τὸν ἀέρα ὁ εὐσεβὴς τελειωθεὶς διελύθη, μὴ ἀποφεύγῃς, ἀπὸ τὸ νὰ ἀνάπτῃς εἰς τὸν τάφον του κηρίον καὶ ἔλαιον, παρακαλῶν Χριστὸν τὸν Θεόν· ὅτι δεκτὰ εἶναι ταῦτα ἀπὸ τὸν Θεὸν καὶ πολλὴν προξενοῦσι τὴν ἀντίδοσιν». Ἕως νὰ φθάσῃ λοιπὸν ἡ Δευτέρα Παρουσία τοῦ Χριστοῦ, ὅσα ὑπὲρ τῶν κεκοιμημένων γίνονται, ὠφέλειαν προξενοῦσι κατὰ τοὺς θείους Πατέρας, καὶ μάλιστα εἰς ἐκείνους ὅπου εἶχον πράξει ὀλίγα τινὰ καλά, καὶ ἐν μετανοίᾳ καὶ ἐξομολογήσει ἐξῆλθον ἀπὸ τὴν παροῦσαν ζωήν. Εἰ δὲ γράφονται ὀλίγα τινὰ (καθὼς πρέπει) ἐν τῇ θείᾳ Γραφῇ πρὸς σωφρονισμὸν τῶν πολλῶν, ἀλλ’ ὡς ἐπὶ τὸ πλεῖστον, ἡ φιλανθρωπία τοῦ Θεοῦ νικᾷ.

Πρέπει δὲ νὰ γνωρίζωμεν, ὅτι μετὰ θάνατον οἱ δίκαιοι ὅλοι θέλουν γνωρίσει ἀλλήλους, καὶ ὅσους οὐδέποτε εἶδον, καθὼς λέγει ὁ θεῖος Χρυσόστομος, βεβαιώνων τὸν λόγον του ἀπὸ τὴν παραβολὴν τοῦ πλουσίου καὶ τοῦ Λαζάρου. Ὅμως ὄχι ἀπὸ σωματικὸν σημεῖον, ἐπειδὴ ὅλοι θέλουν ἔχει μίαν ἡλικίαν, τὰ δὲ φυσικὰ γνωρίσματα θέλουσι λείψει· μόνον δὲ μὲ τὸ διορατικὸν χάρισμα τῆς ψυχῆς θέλουν γνωρίζει ὁ εἷς τὸν ἄλλον, καθὼς λέγει καὶ ὁ Θεολόγος Γρηγόριος ἐν τῷ εἰς Καισάριον τὸν ἀδελφόν του ἐπιταφίῳ οὕτω λέγων· «Καισάριον ὄψομαι, φαιδρόν, ἔνδοξον, οἷος μοι κατ’ ὄναρ πολλάκις ἐφάνης, ἀδελφῶν φίλτατε». Λέγει δὲ καὶ ὁ μέγας Ἀθανάσιος ἐν τῷ ὑπὲρ τῶν κεκοιμημένων λόγῳ, ὅτι καὶ πρὶν τῆς κοινῆς Ἀναστάσεως οἱ Ἅγιοι ἔλαβον χάρισμα παρὰ Θεοῦ νὰ γνωρίζουν ἀλλήλους καὶ νὰ συνευφραίνωνται· οἱ δὲ ἁμαρτωλοὶ καὶ τούτου εἶναι ἐστερημένοι.


Ὑποσημειώσεις

[1] Ἐν τῷ Ὠρολογίῳ γράφεται οὕτω περὶ τοῦ Σαββάτου τούτου τῶν Ψυχῶν: «Ἐξ αὐτῶν τῶν Ἀποστολικῶν Διαταγῶν (Βιβλ. ηʹ 42), ἔλαβεν ἡ τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησία τὴν συνήθειαν τοῦ ἐπιτελεῖν τὰ λεγόμενα Τρίτα καὶ Ἕνατα καὶ Τεσσαρακοστά, καὶ λοιπὰ μνημόσυνα τῶν κεκοιμημένων. Ἐπειδὴ δὲ πολλοὶ κατὰ καιροὺς ἀπέθανον ἄωρα ἢ εἰς ξενιτείαν, ἢ εἰς θάλασσαν, ἢ εἰς ὄρη καὶ κρημνούς, ἴσως δὲ καὶ πένητες ὄντες, οὐκ ἠξιώθησαν τῶν διατεταγμένων μνημοσύνων, διὰ τοῦτο, φιλανθρώπως οἱ θεῖοι Πατέρες κινούμενοι ἐθέσπισαν σήμερον μνημόσυνον κοινὸν πάντων τῶν ἀπ’ αἰῶνος εὐσεβῶς τελευτησάντων ἀνθρώπων, ἵνα καὶ ὅσοι δὲν ἔτυχον τῶν μερικῶν μνημοσύνων, δι’ ὁποιονδήποτε συμβεβηκός, συμπεριλαμβάνωνται καὶ ἐκεῖνοι εἰς τὸ κοινὸν τοῦτο. Πρὸς τούτοις, ἐπειδὴ αὔριον ποιοῦμεν τὴν ἀνάμνησιν τῆς Δευτέρας Παρουσίας τοῦ Χριστοῦ καὶ ἐπειδὴ οἱ κεκοιμημένοι οὐδὲ ἐκρίθησαν, οὐδὲ ἔλαβον ἔτι τὴν τελείαν ἀντάμειψιν (Πράξ. ιζʹ 31, Βʹ Πέτρ. βʹ 9, Ἑβρ. ιαʹ 39-40), εὐκαίρως σήμερον μνημονεύει ἡ Ἐκκλησία τῶν ψυχῶν, καὶ εἰς τὸ ἄπειρον ἔλεος τοῦ Θεοῦ θαρροῦσα δέεται ἵνα ἐλεήσῃ τοὺς ἁμαρτωλούς. Ὅτι δὲ ἁπάντων κοινῶς τῶν τεθνεώτων ἡ μνήμη ἀναμιμνήσκει τὸν κοινὸν θάνατον καὶ εἰς ἡμᾶς ἐν καιρῷ ἁρμοδίῳ καὶ διεγείρει πρὸς μετάνοιαν, τοῦτο εἶναι τρίτον αἴτιον τοῦ παρόντος μνημοσύνου, καὶ τῶν Ἁγίων Πατέρων ἄλλος ἅγιος σκοπός».

Περὶ τῆς σημερινῆς ἡμέρας ὁ Θεοδώρου λέγει τὰ ἑξῆς: «Τὸ Σάββατον πρὸ τῆς Ἀπόκρεω, καθ’ ὃ ἡ Ἐκκλησία ποιεῖται μνείαν «πάντων τῶν ἀπ’ αἰῶνος κοιμηθέντων εὐσεβῶς, ἐπ’ ἐλπίδι ἀναστάσεως ζωῆς αἰωνίου», οὐ μόνον δὲν διαταράσσει τὴν ὀργανικὴν συνοχὴν τοῦ Τριῳδίου, ἀλλ’ ἀντιθέτως συμβάλλεται σπουδαιότατα εἰς τὴν ἐπίτευξιν τῶν σκοπῶν αὐτοῦ, διότι ἔνθεν μέν, ἐξ ἀφορμῆς τῆς ἑπομένης ἡμέρας, ὑπομιμνήσκει τὴν μέλλουσαν κρίσιν καὶ ἑπομένως παροτρύνει πρὸς σύντονον μετάνοιαν, ἑτέρωθεν δὲ ὑποσημαίνει τὸ νόημα τοῦ Πάσχα διὰ τῆς ἐξάρσεως τῆς ἐναντίον τοῦ θανάτου νίκης τοῦ Χριστοῦ, ἥτις εἶναι καὶ ἡμετέρα νίκη, ὁδηγοῦσα εἰς αὐτὴν τὴν «ἀφθαρσίαν τῆς σαρκὸς» καὶ εἰς τὸν ὑφ’ ὁλοκλήρου τοῦ μυστικοῦ σώματος τοῦ Χριστοῦ ἑορτασμὸν τοῦ αἰωνίου Πάσχα ἐν οὐρανοῖς. Ὅθεν ἤδη κατ’ αὐτὴν τὴν ἡμέραν ἠχοῦσι λίαν εὐκρινῶς «οἱ κώδωνες τῆς Ἀναστάσεως» (Μορφ. ἀξία τοῦ ἰσχ. Τριῳδ. σελ. 46).

[2] Περὶ τοῦ Ὁσίου τούτου Πατρὸς ἡμῶν Μακαρίου, βλέπε ἐν τόμῳ Αʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας», τῇ ιθʹ (19ῃ) τοῦ μηνὸς Ἰανουαρίου.

[3] Βλέπε περὶ τοῦ Ἁγίου Καισαρίου ἐν τόμῳ Γʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας», τῇ θʹ (9ῃ) τοῦ μηνὸς Μαρτίου.