Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ μνείαν ἐπιτελεῖσθαι ΠΑΝΤΩΝ τῶν ἀπ' αἰῶνος ΚΟΙΜΗΘΕΝΤΩΝ εὐσεβῶν πατέρων καὶ ἀδελφῶν ἡμῶν, ἐπ’ ἐλπίδι ἀναστάσεως ζωῆς αἰωνίου, οἱ θειότατοι Πατέρες ἐθέσπισαν.

Σελίδα 2 από 5

Καὶ λοιπόν, ἐπειδὴ καὶ οἱ ἀποθαμμένοι ἔπαυσαν ἀπὸ τὰ βιοτικά, καὶ ἀπὸ ὅλα τὰ ἄλλα, ἤτοι φροντίδας καὶ περισπασμούς, διὰ τοῦτο καὶ κατὰ τὴν ἡμέραν, ἥτις σημαίνει κατάπαυσιν, ποιοῦμεν ὑπὲρ αὐτῶν τὰς δεήσεις, καὶ τοῦτο ἐπεκράτησε νὰ γίνηται, ὡς εἴπομεν, καθ’ ἕκαστον Σάββατον. Ἀλλ’ εἰς τὸ σημερινὸν τοῦτο κοινῶς κυρίως μνημονεύομεν δεόμενοι τοῦ Θεοῦ δι’ ὅλους τοὺς εὐσεβεῖς. Διότι, μὲ τὸ νὰ γνωρίζουν καλῶς οἱ θεῖοι Πατέρες, ὅτι τὰ γινόμενα ὑπὲρ τῶν κεκοιμημένων, μνημόσυνα, δηλαδή, καὶ ἐλεημοσύναι, καὶ λειτουργίαι, μεγάλην ὠφέλειαν προξενοῦσιν εἰς αὐτούς, διὰ τοῦτο παρακινοῦσι καὶ διδάσκουσι, καὶ μερικῶς ἕκαστος νὰ τὰ κάμνῃ διὰ τοὺς ἰδικούς του, καὶ κοινῶς ἡ Ἐκκλησία γενικῶς, καθὼς ἐκ τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων αὐτὴν τὴν πρᾶξιν παρέλαβον, ὡς προείπομεν, καὶ ὁ μέγας Διονύσιος ὁ Ἀρεοπαγίτης αὐτὸ τοῦτο παραδίδωσιν.

Ὅτι δὲ ὠφελοῦσι τὰς ψυχὰς τὰ ὑπὲρ αὐτῶν ὑπὸ τῆς Ἐκκλησίας γινόμενα, καὶ ἀπὸ ἄλλα μὲν πολλὰ τοῦτο δεικνύεται, μάλιστα δὲ καὶ ἐκ τῆς ἱστορίας τοῦ Ὁσίου Πατρὸς ἡμῶν Μακαρίου [2], ὅτι αὐτὸς ὁ εὐλογημένος Πατὴρ εὑρών ποτε ξηρὸν κρανίον ἀνδρὸς ἀσεβοῦς Ἕλληνος, ἐκεῖ ὅπου ἐβάδιζεν εἰς τὴν ὁδόν του, ἠρώτησεν αὐτό, ἐὰν εἰς τὸν ᾅδην αἰσθάνωνται ποτὲ καμμίαν παραμυθίαν. Καὶ ἀπεκρίθη τὸ κρανίον λέγον· «Ναί, τίμιε Πάτερ, πολλὴν ἄνεσιν λαμβάνομεν, ὅταν ὑπὲρ τῶν κεκοιμημένων παρακαλῇς τὸν Θεόν». Διότι ἔκαμνε τοῦτο ὁ μέγας Μακάριος, καὶ παρεκάλει τὸν Θεὸν νὰ τοῦ ἀποκαλύψῃ, ἀνίσως ἐκ τῶν προσευχῶν αὐτοῦ ἐλάμβανον οἱ προκεκοιμημένοι καμμίαν ὠφέλειαν. Ἀλλὰ καὶ Γρηγόριος ὁ Διάλογος, διὰ προσευχῆς τὸν βασιλέα Τραϊανὸν ἔσωσεν, ὅμως ἤκουσεν ἀπὸ τὸν Θεόν, δεύτερον νὰ μὴ παρακαλέσῃ ὑπὲρ ἀσεβοῦς. Πρὸς τούτοις ἔχομεν ἀπὸ τὴν Ἐκκλησιαστικὴν Ἱστορίαν, ὅτι καὶ Θεοδώρα ἡ βασίλισσα ἐξήρπασε τῶν βασάνων τὸν εἰκονομάχον Θεόφιλον τὸν ἄνδρα της, μὲ τὰς ἐκτενεῖς προσευχὰς καὶ δεήσεις τῆς Ἐκκλησίας, καὶ τῶν Ἁγίων καὶ Ὁμολογητῶν ἀνδρῶν. Βεβαιώνουσι δὲ πολλοὶ μεγάλοι Πατέρες καὶ διδάσκαλοι τῆς Ἐκκλησίας ὡς καλὰς καὶ ὠφελίμους τὰς ὑπὲρ τῶν κεκοιμημένων γινομένας ἐλεημοσύνας, ἀπὸ τοὺς ὁποίους εἶναι εἷς καὶ ὁ Θεολόγος Γρηγόριος, εἰς τὸν ἐπιτάφιον ὅπου κάμνει εἰς τὸν ἀδελφόν του τὸν Καισάριον [3].

Ὑποσημειώσεις

[1] Ἐν τῷ Ὠρολογίῳ γράφεται οὕτω περὶ τοῦ Σαββάτου τούτου τῶν Ψυχῶν: «Ἐξ αὐτῶν τῶν Ἀποστολικῶν Διαταγῶν (Βιβλ. ηʹ 42), ἔλαβεν ἡ τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησία τὴν συνήθειαν τοῦ ἐπιτελεῖν τὰ λεγόμενα Τρίτα καὶ Ἕνατα καὶ Τεσσαρακοστά, καὶ λοιπὰ μνημόσυνα τῶν κεκοιμημένων. Ἐπειδὴ δὲ πολλοὶ κατὰ καιροὺς ἀπέθανον ἄωρα ἢ εἰς ξενιτείαν, ἢ εἰς θάλασσαν, ἢ εἰς ὄρη καὶ κρημνούς, ἴσως δὲ καὶ πένητες ὄντες, οὐκ ἠξιώθησαν τῶν διατεταγμένων μνημοσύνων, διὰ τοῦτο, φιλανθρώπως οἱ θεῖοι Πατέρες κινούμενοι ἐθέσπισαν σήμερον μνημόσυνον κοινὸν πάντων τῶν ἀπ’ αἰῶνος εὐσεβῶς τελευτησάντων ἀνθρώπων, ἵνα καὶ ὅσοι δὲν ἔτυχον τῶν μερικῶν μνημοσύνων, δι’ ὁποιονδήποτε συμβεβηκός, συμπεριλαμβάνωνται καὶ ἐκεῖνοι εἰς τὸ κοινὸν τοῦτο. Πρὸς τούτοις, ἐπειδὴ αὔριον ποιοῦμεν τὴν ἀνάμνησιν τῆς Δευτέρας Παρουσίας τοῦ Χριστοῦ καὶ ἐπειδὴ οἱ κεκοιμημένοι οὐδὲ ἐκρίθησαν, οὐδὲ ἔλαβον ἔτι τὴν τελείαν ἀντάμειψιν (Πράξ. ιζʹ 31, Βʹ Πέτρ. βʹ 9, Ἑβρ. ιαʹ 39-40), εὐκαίρως σήμερον μνημονεύει ἡ Ἐκκλησία τῶν ψυχῶν, καὶ εἰς τὸ ἄπειρον ἔλεος τοῦ Θεοῦ θαρροῦσα δέεται ἵνα ἐλεήσῃ τοὺς ἁμαρτωλούς. Ὅτι δὲ ἁπάντων κοινῶς τῶν τεθνεώτων ἡ μνήμη ἀναμιμνήσκει τὸν κοινὸν θάνατον καὶ εἰς ἡμᾶς ἐν καιρῷ ἁρμοδίῳ καὶ διεγείρει πρὸς μετάνοιαν, τοῦτο εἶναι τρίτον αἴτιον τοῦ παρόντος μνημοσύνου, καὶ τῶν Ἁγίων Πατέρων ἄλλος ἅγιος σκοπός».

Περὶ τῆς σημερινῆς ἡμέρας ὁ Θεοδώρου λέγει τὰ ἑξῆς: «Τὸ Σάββατον πρὸ τῆς Ἀπόκρεω, καθ’ ὃ ἡ Ἐκκλησία ποιεῖται μνείαν «πάντων τῶν ἀπ’ αἰῶνος κοιμηθέντων εὐσεβῶς, ἐπ’ ἐλπίδι ἀναστάσεως ζωῆς αἰωνίου», οὐ μόνον δὲν διαταράσσει τὴν ὀργανικὴν συνοχὴν τοῦ Τριῳδίου, ἀλλ’ ἀντιθέτως συμβάλλεται σπουδαιότατα εἰς τὴν ἐπίτευξιν τῶν σκοπῶν αὐτοῦ, διότι ἔνθεν μέν, ἐξ ἀφορμῆς τῆς ἑπομένης ἡμέρας, ὑπομιμνήσκει τὴν μέλλουσαν κρίσιν καὶ ἑπομένως παροτρύνει πρὸς σύντονον μετάνοιαν, ἑτέρωθεν δὲ ὑποσημαίνει τὸ νόημα τοῦ Πάσχα διὰ τῆς ἐξάρσεως τῆς ἐναντίον τοῦ θανάτου νίκης τοῦ Χριστοῦ, ἥτις εἶναι καὶ ἡμετέρα νίκη, ὁδηγοῦσα εἰς αὐτὴν τὴν «ἀφθαρσίαν τῆς σαρκὸς» καὶ εἰς τὸν ὑφ’ ὁλοκλήρου τοῦ μυστικοῦ σώματος τοῦ Χριστοῦ ἑορτασμὸν τοῦ αἰωνίου Πάσχα ἐν οὐρανοῖς. Ὅθεν ἤδη κατ’ αὐτὴν τὴν ἡμέραν ἠχοῦσι λίαν εὐκρινῶς «οἱ κώδωνες τῆς Ἀναστάσεως» (Μορφ. ἀξία τοῦ ἰσχ. Τριῳδ. σελ. 46).

[2] Περὶ τοῦ Ὁσίου τούτου Πατρὸς ἡμῶν Μακαρίου, βλέπε ἐν τόμῳ Αʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας», τῇ ιθʹ (19ῃ) τοῦ μηνὸς Ἰανουαρίου.

[3] Βλέπε περὶ τοῦ Ἁγίου Καισαρίου ἐν τόμῳ Γʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας», τῇ θʹ (9ῃ) τοῦ μηνὸς Μαρτίου.

✥ Ο ΜΕΓΑΣ ΣΥΝΑΞΑΡΙΣΤΗΣ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ