Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ μνείαν ἐπιτελεῖσθαι ΠΑΝΤΩΝ τῶν ἀπ' αἰῶνος ΚΟΙΜΗΘΕΝΤΩΝ εὐσεβῶν πατέρων καὶ ἀδελφῶν ἡμῶν, ἐπ’ ἐλπίδι ἀναστάσεως ζωῆς αἰωνίου, οἱ θειότατοι Πατέρες ἐθέσπισαν.

ΕΙΚΟΝΑ
Τοιχογραφία τῆς Ἱ. Μονῆς Δοχειαρίου Ἁγίου Ὄρους.
Ἔργον ΙϚʹ αἰῶνος.

Τῼ Σαββάτῳ τούτῳ ὅπερ προηγεῖται τῆς κατὰ τὴν αὔριον τελουμένης μνήμης τῆς Δευτέρας τοῦ Κυρίου Παρουσίας, οἱ θειότατοι Πατέρες ἐθέσπισαν νὰ ἐπιτελῶμεν μνήμην ὅλων τῶν ἀπ’ αἰῶνος εὐσεβῶς τελευτησάντων ἀνθρώπων, ἀπὸ φιλανθρωπίαν εἰς τοῦτο κινούμενοι. Τοῦτο δὲ ἐθέσπισαν ἐπειδὴ μεταξὺ τῶν πολλῶν καὶ διαφόρων θανάτων, οἵτινες συμβαίνουν εἰς τοὺς ἀνθρώπους, ἴσως πολλοὶ πένητες καὶ ἄποροι δὲν ἠξιώθησαν τῶν ἐκκλησιαστικῶν ψαλμῳδιῶν καὶ μνημοσύνων. Διὰ τοῦτο οἱ θεῖοι Πατέρες διέταξαν, ὅπως ἡ μήτηρ ἡμῶν ἡ μία Ἁγία Καθολικὴ καὶ Ἀποστολικὴ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία κάμνῃ μνημόσυνα κοινὰ δι’ ὅλους, διὰ νὰ περιλαμβάνωνται μέσα εἰς τὰ κοινὰ αὐτὰ μνημόσυνα καὶ ὅσοι κατὰ μέρος δὲν ἔτυχον τῶν συνήθων μνημοσύνων, ἕνεκεν αἰτίας τινός [1].

Ταύτην τὴν περὶ τῶν μνημοσύνων διάταξιν ἔλαβον οἱ θεῖοι Πατέρες, κατὰ παράδοσιν, ἀπὸ τοὺς ἱεροὺς Ἀποστόλους. Ἐδίδασκον δὲ οὗτοι ὅτι τὰ ὑπὲρ τῶν κεκοιμημένων γενόμενα, μεγάλην εἰς αὐτοὺς προξενοῦσιν ὠφέλειαν. Ἐν πρώτοις λοιπόν, ἡ τοῦ Θεοῦ Ἐκκλησία ἐπιτελεῖ σήμερον τὰ κοινὰ μνημόσυνα, κατὰ τὸν τρόπον τοῦτον ὅπου εἴπομεν, κατὰ δεύτερον δέ, ἐπειδὴ κατὰ τὴν αὔριον Κυριακὴν ἐθέσπισαν τὴν ἀνάμνησιν τῆς Δευτέρας τοῦ Χριστοῦ παρουσίας, οὕτως ἁρμοδίως διώρισαν νὰ γίνωνται σήμερον ὅλων τῶν ψυχῶν τὰ μνημόσυνα, οὕτως ὥστε νὰ δεώμεθα καὶ ἡμεῖς καὶ νὰ παρακαλοῦμεν τὸν φοβερὸν καὶ ἀλάνθαστον Κριτὴν νὰ γένῃ ἵλεως πρὸς αὐτούς, δεικνύων πρὸς αὐτοὺς τὴν φυσικήν του συμπάθειαν, καὶ νὰ τοὺς κατατάξῃ, εἰς ἐκείνην τὴν τρυφήν, τὴν ὁποίαν ὁ ἴδιος ὑπέσχετο.

Εἶναι δὲ καὶ ἄλλος λόγος ἀκόμη διὰ τὸν ὁποῖον οἱ Ἅγιοι Πατέρες ἐθέσπισαν τὰ σημερινὰ μνημόσυνα. Ἐπειδὴ δηλαδὴ εἶχον σκοπόν, εἰς τὴν μεθεπομένην Κυριακὴν νὰ βάλουν καὶ τὴν ἐξορίαν τοῦ Ἀδάμ, τρόπον τινὰ προεπινοοῦσιν, ὡς μίαν κατάπαυσιν καὶ τέλος ὅλων τῶν ἀνθρωπίνων μὲ τὴν σημερινὴν κατάπαυσιν, διὰ νὰ ἀρχίσουν ἐκεῖθεν, ἤτοι ἀπὸ τὴν ἐξορίαν τοῦ Ἀδάμ, ὡς ἀπὸ ἀρχήν. Ἐπειδὴ τὸ πλέον τελευταῖον ἀπὸ ὅλα τοῦ κόσμου τούτου εἶναι ἡ ἐξέτασις τῶν ἰδικῶν μας πράξεων, ἥτις μέλλει νὰ γένῃ ἀπὸ τὸν ἀδέκαστον Κριτήν. Ἐν Σαββάτῳ δὲ πάντοτε κοινῶς μνημονεύομεν τῶν ψυχῶν, ἐπειδὴ τὸ Σάββατον, ὅπερ εἶναι ὄνομα Ἑβραϊκόν, ἑρμηνεύεται κατάπαυσις.


Ὑποσημειώσεις

[1] Ἐν τῷ Ὠρολογίῳ γράφεται οὕτω περὶ τοῦ Σαββάτου τούτου τῶν Ψυχῶν: «Ἐξ αὐτῶν τῶν Ἀποστολικῶν Διαταγῶν (Βιβλ. ηʹ 42), ἔλαβεν ἡ τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησία τὴν συνήθειαν τοῦ ἐπιτελεῖν τὰ λεγόμενα Τρίτα καὶ Ἕνατα καὶ Τεσσαρακοστά, καὶ λοιπὰ μνημόσυνα τῶν κεκοιμημένων. Ἐπειδὴ δὲ πολλοὶ κατὰ καιροὺς ἀπέθανον ἄωρα ἢ εἰς ξενιτείαν, ἢ εἰς θάλασσαν, ἢ εἰς ὄρη καὶ κρημνούς, ἴσως δὲ καὶ πένητες ὄντες, οὐκ ἠξιώθησαν τῶν διατεταγμένων μνημοσύνων, διὰ τοῦτο, φιλανθρώπως οἱ θεῖοι Πατέρες κινούμενοι ἐθέσπισαν σήμερον μνημόσυνον κοινὸν πάντων τῶν ἀπ’ αἰῶνος εὐσεβῶς τελευτησάντων ἀνθρώπων, ἵνα καὶ ὅσοι δὲν ἔτυχον τῶν μερικῶν μνημοσύνων, δι’ ὁποιονδήποτε συμβεβηκός, συμπεριλαμβάνωνται καὶ ἐκεῖνοι εἰς τὸ κοινὸν τοῦτο. Πρὸς τούτοις, ἐπειδὴ αὔριον ποιοῦμεν τὴν ἀνάμνησιν τῆς Δευτέρας Παρουσίας τοῦ Χριστοῦ καὶ ἐπειδὴ οἱ κεκοιμημένοι οὐδὲ ἐκρίθησαν, οὐδὲ ἔλαβον ἔτι τὴν τελείαν ἀντάμειψιν (Πράξ. ιζʹ 31, Βʹ Πέτρ. βʹ 9, Ἑβρ. ιαʹ 39-40), εὐκαίρως σήμερον μνημονεύει ἡ Ἐκκλησία τῶν ψυχῶν, καὶ εἰς τὸ ἄπειρον ἔλεος τοῦ Θεοῦ θαρροῦσα δέεται ἵνα ἐλεήσῃ τοὺς ἁμαρτωλούς. Ὅτι δὲ ἁπάντων κοινῶς τῶν τεθνεώτων ἡ μνήμη ἀναμιμνήσκει τὸν κοινὸν θάνατον καὶ εἰς ἡμᾶς ἐν καιρῷ ἁρμοδίῳ καὶ διεγείρει πρὸς μετάνοιαν, τοῦτο εἶναι τρίτον αἴτιον τοῦ παρόντος μνημοσύνου, καὶ τῶν Ἁγίων Πατέρων ἄλλος ἅγιος σκοπός».

Περὶ τῆς σημερινῆς ἡμέρας ὁ Θεοδώρου λέγει τὰ ἑξῆς: «Τὸ Σάββατον πρὸ τῆς Ἀπόκρεω, καθ’ ὃ ἡ Ἐκκλησία ποιεῖται μνείαν «πάντων τῶν ἀπ’ αἰῶνος κοιμηθέντων εὐσεβῶς, ἐπ’ ἐλπίδι ἀναστάσεως ζωῆς αἰωνίου», οὐ μόνον δὲν διαταράσσει τὴν ὀργανικὴν συνοχὴν τοῦ Τριῳδίου, ἀλλ’ ἀντιθέτως συμβάλλεται σπουδαιότατα εἰς τὴν ἐπίτευξιν τῶν σκοπῶν αὐτοῦ, διότι ἔνθεν μέν, ἐξ ἀφορμῆς τῆς ἑπομένης ἡμέρας, ὑπομιμνήσκει τὴν μέλλουσαν κρίσιν καὶ ἑπομένως παροτρύνει πρὸς σύντονον μετάνοιαν, ἑτέρωθεν δὲ ὑποσημαίνει τὸ νόημα τοῦ Πάσχα διὰ τῆς ἐξάρσεως τῆς ἐναντίον τοῦ θανάτου νίκης τοῦ Χριστοῦ, ἥτις εἶναι καὶ ἡμετέρα νίκη, ὁδηγοῦσα εἰς αὐτὴν τὴν «ἀφθαρσίαν τῆς σαρκὸς» καὶ εἰς τὸν ὑφ’ ὁλοκλήρου τοῦ μυστικοῦ σώματος τοῦ Χριστοῦ ἑορτασμὸν τοῦ αἰωνίου Πάσχα ἐν οὐρανοῖς. Ὅθεν ἤδη κατ’ αὐτὴν τὴν ἡμέραν ἠχοῦσι λίαν εὐκρινῶς «οἱ κώδωνες τῆς Ἀναστάσεως» (Μορφ. ἀξία τοῦ ἰσχ. Τριῳδ. σελ. 46).

[2] Περὶ τοῦ Ὁσίου τούτου Πατρὸς ἡμῶν Μακαρίου, βλέπε ἐν τόμῳ Αʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας», τῇ ιθʹ (19ῃ) τοῦ μηνὸς Ἰανουαρίου.

[3] Βλέπε περὶ τοῦ Ἁγίου Καισαρίου ἐν τόμῳ Γʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας», τῇ θʹ (9ῃ) τοῦ μηνὸς Μαρτίου.