Οἱ Φαρισαῖοι, πονηροὶ ὄντες καὶ ὑποκριταί, ἔκρυπτον μὲν τὰς ἁμαρτίας των, ἐδημοσίευον δὲ πᾶσαν ὑποκριτικὴν ἀρετὴν αὐτῶν, πάντα τὰ ἔργα αὐτῶν ποιοῦντες «πρὸς τὸ θεαθῆναι τοῖς ἀνθρώποις» (Ματθ. κγ’ 5)· ὅθεν πάντες ἐνόμιζον αὐτοὺς ἐναρέτους καὶ δικαίους. Ἐπειδὴ δὲ οἱ τελῶναι ἦσαν ἐκεῖνοι, οἵτινες, συλλέγοντες τοὺς βασιλικοὺς φόρους, ἐποίουν πολλὰς ἀδικίας καὶ ἁρπαγὰς καὶ καταδυναστείας, διὰ τοῦτο πάντες ἐσυλλογίζοντο αὐτοὺς ἁμαρτωλοὺς καὶ ἀδίκους.
Κατὰ τὴν τότε λοιπὸν κοινὴν γνώμην λαμβάνει ὁ Κύριος τὸν μὲν Φαρισαῖον σημαίνοντα τὸν ἐνάρετον καὶ δίκαιον ἄνθρωπον, τὸν δὲ Τελώνην δηλοῦντα τὸν ἁμαρτωλὸν καὶ ἄδικον. «Δύο ἄνθρωποι», λέγει, «ἀνέβησαν εἰς τὸ ἱερόν», ἵνα ἐκεῖ προσευχηθῶσι· τούτων ὁ μὲν εἷς ἦτο «Φαρισαῖος» ἤτοι δίκαιος, ὁ δὲ ἄλλος «Τελώνης» ἤτοι ἁμαρτωλός.
«Ὁ Φαρισαῖος σταθεὶς πρὸς ἑαυτὸν ταῦτα προσηύχετο· ὁ Θεός, εὐχαριστῶ σοι, ὅτι οὔκ εἰμι ὥσπερ οἱ λοιποὶ τῶν ἀνθρώπων, ἅρπαγες, ἄδικοι, μοιχοί, ἢ καὶ ὡς οὗτος ὁ Τελώνης».
Τρία εἶναι τῆς προσευχῆς τὰ εἴδη· δοξολογία, δι’ ἧς δοξολογοῦμεν τὸν Θεὸν διὰ τὰ θαυμάσια καὶ ἐξαίσια αὐτοῦ ἔργα· εὐχαριστία, δι’ ἧς εὐχαριστοῦμεν αὐτὸν διὰ τὰς πρὸς ἡμᾶς εὐεργεσίας αὐτοῦ· δέησις, δι’ ἧς παρακαλοῦμεν αὐτὸν καὶ ζητοῦμεν τὰ πρὸς σωτηρίαν.
Εὐχαριστία λοιπὸν φαίνεται ἡ προσευχὴ τοῦ Φαρισαίου καὶ καλῶς μὲν ἤρχισεν αὐτός ἐστάθη εἰς τὰ ἱερὸν καὶ «πρὸς ἑαυτὸν» (ὅρα Μάρκ. θ’ 10 καὶ 33 καὶ ι’ 26 καὶ ιδ’ 4 καὶ ιϛ’ 3), ἤτοι καθ’ ἑαυτὸν ἤ ἐν ἑαυτῷ δηλαδὴ κατὰ μόνας, προσηύχετο, λέγων· «ὁ Θεὸς εὐχαριστῶ σοι», ἔπειτα ὅμως δὲν ηὐχαρίστησε τὸν Θεόν, ἀλλὰ κατακρίνας πάντας τοὺς ἀνθρώπους, ἐπῄνεσεν ἑαυτόν· δὲν εἶπεν «εὐχαριστῶσοι, Θεέ μου, ὅτι κατηξίωσάς με τῆς Χάριτός σου, ἥτις διεφύλαξέ με ἀπὸ πάσης ἁμαρτίας, ἀλλ’ ἐσφετερίσθη τὸ ἔργον τῆς Χάριτος τοῦ Θεοῦ, καὶ ἀπέδωκεν ὅλον τῆς ἀρετῆς αὐτοῦ τὸ κατόρθωμα εἰς τὰς ἰδίας αὐτοῦ δυνάμεις, ὑπερυψώσας ἑαυτὸν καὶ ἐξουδενώσας πάντας τοὺς ἄλλους· «οὐκ εἰμὶ ἐγώ», εἶπεν, «ἅρπαξ ἄδικος, μοιχὸς ὡς οἱ λοιποὶ ἄνθρωποι ἢ καὶ ὡς οὗτος» ὁ ἀδικητὴς καὶ δυνάστης «τελώνης».