Η ΑΓΙΑ αὕτη καὶ Μεγάλη Α’ Οἰκουμενικὴ Σύνοδος τῶν τριακοσίων δέκα καὶ ὀκτὼ θεοφόρων Πατέρων συνηθροίσθη ἐν Νικαίᾳ τῆς Βιθυνίας ἐν ἔτει τκε’ (325) μ.Χ. βασιλεύοντος Κωνσταντίνου τοῦ Μεγάλου (306-337), ἐτάχθη δὲ παρὰ τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας νὰ ἑορτάζεται κατὰ τὴν παροῦσαν Κυριακὴν ἡ μνήμη αὑτῆς διὰ τὴν ἑξῆς αἰτίαν.
Ἐπειδὴ ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστὸς πληρώσας ἅπασαν τὴν ἔνσαρκον Αὐτοῦ οἰκονομίαν ἀνῆλθεν εἰς οὐρανοὺς καὶ ἀποκατέστη εἰς τὸν θρόνον τῆς μεγαλωσύνης Αὐτοῦ, θέλοντες οἱ Ἅγιοι καὶ Θεοφόροι Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας νὰ δείξουν ὅτι ἀληθῶς ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ τέλειος ὢν Θεὸς ἐγένετο καὶ τέλειος ἄνθρωπος καὶ σαρκωθεὶς καὶ σταυρωθεὶς καὶ ταφεὶς καὶ ἐκ νεκρῶν ἀναστὰς ἀνελήφθη εἰς οὐρανοὺς καὶ ἐκάθισεν ἐν δεξιᾷ τῆς μεγαλωσύνης ἐν ὑψηλοῖς καὶ ὅτι ἡ Ἁγία αὕτη Πρώτη Οἰκουμενικὴ Σύνοδος πρεπόντως Αὐτὸν ἀνεκήρυξε καὶ ὡμολόγησεν ὁμοούσιον καὶ ὁμότιμον τῷ Πατρί, διὰ τοῦτο εὐθὺς μετὰ τὴν ἑορτὴν τῆς ἐνδόξου Αὐτοῦ Ἀναλήψεως τὴν παθοῦσαν ἐθέσπισεν ἑορτὴν τιμῶσα οὕτω τὸν σύλλογον τῶν τοιούτων Πατέρων, οἵτινες τὸν ἐν σαρκὶ ἀναληφθέντα Θεὸν ἀληθινὸν καὶ ἐν σαρκὶ τέλειον ἄνθρωπον ἀνεκήρυξαν. Συνηθροίσθη δὲ ἡ Ἁγία αὕτη Α’ Οἰκομενικὴ Σύνοδος ὑπὸ τοῦ Μεγάλου Κωνσταντίνου διὰ τὴν ἑξῆς αίτίαν.
Εὐθὺς ὡς εἶχον παύσει οἱ ἀπὸ τῶν τυράννων τῆς Ρώμης διωγμοὶ καὶ οἱ δεινοὶ χειμῶνες ἐκεῖνοι, οἱ κατὰ τῆς Ἐκκλησίας ἐγερθέντες ὑπὸ τοῦ σατανᾶ, εἰρήνη δὲ γλυκεῖα ἐπέλαμψεν εἰς τὰ Χριστιανικὰ πλήθη, βασιλεύσαντος ἐκ θείας προνοίας τοῦ ἀοιδίμου Κωνσταντίνου, ὅστις πρῶτος τὰ σκῆπτρα τῆς Βασιλείας ὑπέταξεν εἰς τὸν σταυρωθέντα Ἰησοῦν Χριστόν, μὲ τοῦ ὁποίου τὴν ἀκαταμάχητον δύναμιν κατέλυσε καὶ εἰς τὸ τέλος ἐξηφάνισε τοὺς ἀθέους τυράννους, ὡς ἄλλος δὲ ἥλιος ἐξαπέστειλε πανταχοῦ τὰς γλυκυτάτας ἀκτῖνας τῆς εἰρήνης καὶ οἱ φυλακισμένοι ἀπελύθησαν, οἱ ἐξόριστοι ἀνεκλήθησαν, οἱ θεῖοι Ναοὶ ἠνεῴχθησαν καὶ ἄλλοι νέοι ἀνηγείροντο καὶ ο κόσμος ὅλος ἀνέπεμπον δόξαν καὶ εὐχαριστίαν τῷ φιλανθρώπῳ Σωτῆρι, διὰ τὴν γαλήνην καὶ ἀταραξίαν τῆς ὁποίας ηὐδόκησε παραδόξως νὰ ἀξιωθοῦν, εὐθύς, λέγω, ὡς αἱ τοῦ θεοῦ Ἐκκλησίαι εἶδον τὰς γλυκείας ἀκτῖνας τῆς εἰρήνης, ἐξαίφνης ἰδοὺ καὶ νέα ταραχή, καὶ ταραχὴ μεγάλη καὶ φοβερά, ἠγέρθη εἰς τὴν Ἐκκλησίαν τοῦ Θεοῦ, ἀπὸ τῆς πόλεως Ἀλεξανδρείας τῆς Αἰγύπτου ἐξαπολυθεῖσα.