Τῇ αὐτῇ ἡμέρα μνήμη τοῦ Ἁγίου Μεγαλομάρτυρος ΘΕΟΔΩΡΟΥ τοῦ Γαβρᾶ.

διατί μοῦ ὑπόσχεσαι δόξαν, τῆς ὁποίας σὺ δὲν εἶσαι κύριος; διατί παρέχεις πρᾶγμα, ὅπερ σὺ μετ’ ὀλίγον θὰ ἐγκαταλείψῃς; διατί τὸν θάνατον, ὅστις εἰς σὲ μόνον φαίνεται φοβερός, ἐπαπειλεῖς κατ’ ἐμοῦ ὡς φοβερόν; εἰς ἐμὲ μὲν τερπνὸν εἶναι τὸ ζῆν μετὰ τοῦ Χριστοῦ, φοβερὸν δὲ τὸ νὰ χωρισθῶ ἀπ’ αὐτοῦ· ἐὰν ἐγνώριζες τὴν ἔνσαρκον οἰκονομίαν καὶ τὴν ἄπειρον πρὸς τοὺς ἀνθρώπους συγκατάβασιν τοῦ Θεοῦ, οὐδέποτε θὰ ἐγένεσο πολέμιος τῶν Χριστιανῶν, ἀλλ’ οὗτοι μὲν νῦν εὐφραίνονται, ὡς μέτοχοι τῶν οὐρανίων αγαθῶν, σὺ δὲ θὰ βληθῇς εἰς τὴν κόλασιν τοῦ πυρός· δός, λοιπόν, πίστιν εἰς τὰ ὑπ’ ἐμοῦ λεγόμενα, καὶ ἀποπτύσας τὴν πατρῴαν σου πλάνην πίστευσον εἰς τὸν Υἱὸν τοῦ Θεοῦ, ὅστις ἔχυσε τὸ πανάχραντον αὐτοῦ αἷμα ἐπὶ τοῦ Σταυροῦ, ἵνα ἀπαλλάξῃ σε ἐκ τῶν δεσμῶν τῆς πλάνης· ἀναγεννήθητι δι’ ὕδατος καὶ Πνεύματος, ἵνα τύχῃς συγχωρήσεως τῶν ἐν ἀγνοίᾳ προτέρων ἁμαρτημάτων σου καὶ γίνῃς μέτοχος τῶν οὐρανίων ἀγαθῶν μὴ κακῶς διακρίνων τὴν ἀλήθειαν, ὡς ἀποβαλὼν τὸν ἡγεμονικὸν νοῦν, προτιμήσῃς τὰ πρόσκαιρα τῶν οὐρανίων καί, μὴ λογικὸς ὤν, ἀναδείξῃς σεαυτὸν ἐθελουσίως ἀλογώτερον τῶν ἀλόγων ζῴων».

Ἀλλ’ οὗτοι οἱ σωτηριώδεις λόγοι τοῦ Μάρτυρος, ἀντὶ νὰ καταπραΰνωσι τὸν τύραννον καὶ φωτίσωσι τὴν καρδίαν του, τοὐναντίον ἔτι περισσότερον ἐξηρέθισαν αὐτόν, εἰς τὸ νὰ ὑποβάλῃ τὸν Ἅγιον εἰς δριμυτάτας βασάνους. Καὶ πρῶτον μὲν ἁπλώσαντες αὐτὸν πρηνῆ ἐπὶ χιόνος, ἐμαστίγωσαν ἰσχυρῶς ἐπὶ τῆς ράχεως, νομίζοντος τοῦ τυράννου ὅτι δι’ αὐτοῦ τοῦ τρόπου θὰ ἠδύνατο νὰ ἀποσπάσῃ τὸν μακάριον Μάρτυρα ἐκ τῆς ὀρθῆς, ἀμώμου καὶ ἁγίας Πίστεως. Ἀλλ’ εἰς μάτην ἐκοπίαζε, διότι ὁ Ἅγιος ὄχι μόνον ἔμεινεν ἀκράδαντος καὶ ἀπαρασάλευτος, «ὡς ὅρος Σιών» (Ψαλμ. ρκδ’ 1) κατὰ τὸν Προφητάνακτα, ἐν τῷ θεμελίῳ τῆς εὐσεβοῦς ἡμῶν Πίστεως, ἀλλὰ καὶ στεντορείᾳ τῇ φωνῇ ἤρξατο νὰ ἐπικαλῆται ὡς ἑξῆς τὴν ἐξ ὕψους τοῦ Σωτῆρος ἀντίληψιν, λέγων· «Εὐχαριστῶ σοι, Βασιλεῦ Ὕψιστε, Υἱὲ καὶ Λόγε τοῦ Θεοῦ, ὅτι, καὶ ἀνάξιον ὂντα με, κατηξίωσας νὰ εἰσέλθω εἰς τὸ στάδιον τῆς ἀθλήσεως· ἐνίσχυσόν με, Κύριε, νὰ γίνω θυσία εὐπρόσδεκτος ἐνώπιον Σοῦ, Δέσποτα, τοῦ χάριν τῆς σωτηρίας τῶν ἀνθρώπων ἐπὶ τοῦ ξύλου ἐκτείναντος τὰς παλάμας. Εὐδόκησον, Βασιλεῦ Ἅγιε, διὰ τῆς θείας σου ἀντιλήψεως νὰ γίνω μέτοχος τῆς ἐπουρανίου σου Βασιλείας».


Ὑποσημειώσεις

[1] Ἄτρα· κωμόπολις τῆς Τουρκίας (τὸ σημερινὸν Ντέρτκονακ) εὑρισκομένη 9 χιλιομέτρων Δ-ΝΔ τῆς Ἀργυρουπόλεως (τὸ σημερινὸν Γκιουμούς-Χανέ). Σύμφωνα μὲ τὴν παράδοση, θεωρεῖται ὡς ἡ γενέτειρα πόλη τῆς ποντιακῆς οἰκογένειας τῶν Γαβράδων.

[2] Χαλδία· ἀπήρτιζε ἓν ἐκ τῶν 29 θεμάτων εἰς τὰ ὁποία ἦτο διῃρημένη (στρατιωτικῶς καὶ διοικητικῶς) ἡ Βυζαντινὴ αὐτοκρατορία, τὸ ἀνατολικώτερον αὐτῆς ἐπὶ τοῦ Εὐξείνου Πόντου, πρωτεύουσα δὲ τούτου ἦτο ἡ Τραπεζοῦς.

[3] Κολώνεια· ὁμοίως ἀπήρτιζε ἰδιαίτερον θέμα, μεσόγειον, νοτίως τῆς Χαλδίας.

[4] Πρβλ. Δευτερονόμιον, λβʹ 32.

[5] Ἄννα Κομνηνὴ (1083-1153)· πρωτότοκος θυγατέρα τοῦ αὐτοκράτορος Ἀλέξιου Αʹ Κομνηνοῦ καὶ τῆς Εἰρήνης Δούκαινας. Ἐγράφη εἰς τὴν Ἱστορίαν κυρίως διὰ τὸ ἔργον της ἡ «Ἀλεξιάς», ὅπου ἐξυμνεῖ τὸ ἔργον τοῦ πατρός της. Εἰς τὸ ἴδιον ἔργον ὑπάρχουν ἀρκεταὶ πληροφορίαι διὰ τὴν στρατιωτικὴν δράσιν τοῦ Ἁγίου Θεοδώρου Γαβρᾶ.

[6] Ἀλέξιος Αʹ Κομνηνὸς (1057-1118)· αὐτοκράτωρ τοῦ Βυζαντίου (1081-1118). Ἐπὶ ἐποχῆς του ἤκμασε ἡ βυζαντινὴ αὐτοκρατορία καὶ ἦτο ἐκείνος ὅπου διώρισε δούκα Τραπεζούντος τὸν Ἅγιο Θεόδωρο Γαβρᾶ. Προσεπάθησε ἀνεπιτυχῶς νὰ ἔλθει εἰς συγγένειαν μαζί του.

[7] Ἰσμαήλ· ἦτο τότε (1098) ἀρχισατράπης τῶν Σελτζουκιδῶν τοῦ Χορασὰν (Μεσοποταμίας). Πατέρας του ἦτο ὁ σουλτάνος τοῦ Χορασάν, Παργιαρούχ (1094-1105). Παππούς του ἦτο ὁ σουλτάνος τοῦ Χορασάν, Μαλὶκ Σὰχ ὁ Αʹ ἢ Ταπάρη (1072/3-92), καὶ προπάππους του ἦτο ὁ σουλτάνος Ἄρπ Ασλάν (1063-1072/3).

[8] Κολώνεια· εὐρύτερη περιοχή, ἔκειτο πλησίον τῆς σημερινῆς πόλεως Σεμπὶν Καραχισάρ.

[9] Νεοκαισάρεια· πόλις τῆς Τουρκίας, ἡ σημερινὴ Νικσάρ.

[10] Βαϋβερδών· πόλις τῆς Τουρκίας, ἡ σημερινὴ Μπαϊπούρτ.

[11] Θεοδοσιούπολις· πόλις τῆς Τουρκίας, ὅπου ἐμαρτύρησε ὁ Ἅγιος Θεόδωρος Γαβρᾶς, ἡ σημερινὴ Ἐρζερούμ (ἤτοι «γῆ τῶν Ρωμαίων», δηλ. τῶν Ἑλλήνων).

[12] Β. Βλυσίδου, Ἑ. Κουντουρᾶ, Σ. Λαμπράκης, Τ. Λουγγῆς, Ἀ. Σαββίδης «Ἡ Μικρὰ Ἀσία τῶν Θεμάτων», Ι.Β.Ε. / Ε.Ι.Ε., σελ. 329, 1998.

[13] Ἀμυράλης· κάποιος στρατηγὸς τοῦ ἀρχισατράπη Ἰσμαήλ, προφανῶς ἐμίρης μὲ τὸ ὄνομα Ἀλή.

[14] Κωνσταντῖνος Γαβρᾶς· ἀνεψιὸς τοῦ Ἁγίου Θεοδώρου Γαβρᾶ καὶ δούκας τῆς Χαλδίας ἀπὸ τὸ 1118 περίπου ἕως τὸ 1140. Ἐκληρονόμησε τὰς ἀρετὰς τοῦ θείου του, συμφώνως μὲ τὰς περιγραφὰς τῶν ἱστορικῶν δημοτικῶν τραγουδιῶν, ποὺ ἀναφέρονται εἰς τὸ πρόσωπόν του. Ταυτοχρόνως ἔκανε τὴν ἀνακομιδὴ τῶν λειψάνων τοῦ Ἁγίου Θεοδώρου Γαβρᾶ, καὶ ἀνήγειρεν Ἱερὰν Μονὴν καὶ Ναὸν πρὸς τιμὴν τοῦ Ἁγίου, ἐντὸς τῆς πόλεως τῆς Τραπεζοῦντος, μεταξὺ τῶν ἐτῶν 1118 καὶ 1140.