Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ ἡ Ὁσία μήτηρ ἡμῶν ΘΕΟΚΤΙΣΤΗ ἡ Λεσβία ἐν εἰρήνῃ τελειοῦται.

Βλέπων δὲ ἐγὼ τοιοῦτον θέαμα ἔφριξα, διότι κατὰ μὲν τὸ εἶδος ἐφαίνετο ὡς γυνή, ἀλλὰ ἦτο ὑπεράνθρωπον τὸ φαινόμενον, ἐπειδὴ οὐδόλως εἶχε σάρκα ἐπάνω της, μόνον δὲ τὸ δέρμα μὲ τὰ ὀστᾶ, ἦτο δὲ καὶ αὐτὸ μαῦρον καὶ ἄσχημον, αἱ δὲ τρίχες της ἦσαν λευκαὶ καὶ ἡ μορφή της ἠλλοιωμένη, ὡς σκιὰ ἀνθρώπου, ἐγὼ δὲ ἔπεσον ἐπὶ πρόσωπον μὲ φόβον πολὺν καὶ τὴν ἐπαρακάλουν νὰ μὲ εὐλογήσῃ· ἡ δὲ ὕψωσε πρὸς τοὺς οὐρανοὺς τὰς χεῖρας καὶ τοὺς ὀφθαλμοὺς καὶ ἔκαμε προσευχὴν μυστικά, ἔπειτα λέγει πρός με· «Ὁ Θεὸς νὰ σὲ ἐλεήσῃ, ἄνθρωπε τοῦ Θεοῦ, ὁ ὁποῖος σὲ ὡδήγησεν ἕως ἐδῶ δι’ ἐμὲ τὴν ταπεινήν, νὰ σοῦ διηγηθῶ τὸν βίον μου».

«Γίνωσε ὅτι εἶμαι ἀπὸ χωρίον τῆς Μυτιλήνης, ὀνόματι Μήθυμναν, Μοναχὴ κατὰ τὴν τάξιν, Θεοκτίστη ὀνόματι· ὅταν δὲ ἤμουν ἀκόμη μικρὴ ἐτελεύτησαν οἱ γονεῖς μου· ἐγὼ δὲ ἐκουρεύθην εἰς γυναικεῖον Μοναστήριον, καὶ ὅταν ἤμουν δέκα ὀκτὼ ἐτῶν, ἐπῆγα τὴν Ἁγίαν Ἀνάστασιν εἰς τὸ χωρίον μας νὰ ἰδῶ μίαν ἀδελφήν, τὴν ὁποίαν εἶχα ὕπανδρον καὶ κατ’ αὐτὴν τὴν νύκτα ἦλθον Ἄραβες, Κρῆτες καὶ ᾐχμαλώτισαν ὅλους τοὺς ἐντοπίους, ὁμοῦ δὲ μὲ αὐτοὺς καὶ ἐμέ· ἐμβιβάσαντες λοιπὸν ἡμᾶς εἰς πλοῖον ἀνεχωρήσαμεν ἐκεῖθεν καὶ προσωρμίσθημεν εἰς τὴν νῆσον ταύτην. Ὁ δὲ ἀρχηγὸς τῶν Σαρακηνῶν Νίσσυρις ἐξέβαλεν ἡμᾶς ἔξω διὰ νὰ διατιμήσῃ τὴν ἀξίαν μας, ἐγὼ δὲ ἐπροφασίσθην χρείαν ὕδατος καὶ ἀφοῦ παρεμέρισα εἰσῆλθον εἰς τὸ δάσος καὶ περιεπάτησα τόσον ὥστε κατεξέσχισα ἀπὸ τὰ ξύλα καὶ τοὺς λίθους τοὺς πόδας μου· ὅθεν ἔπεσα ὡς νεκρά, μὴ δυναμένη νὰ ἵσταμαι ἀπὸ τὸν πόνον. Τὸ πρωΐ, ὅταν εἶδα τοὺς μιαροὺς καὶ ἐταξίδευον, ἀπὸ τὴν χαρὰν ἐλησμόνησα τοὺς πόνους μου τώρα δὲ εἶναι ἔτη τριάκοντα πέντε καὶ περισσότερον, ὅπου κατοικῶ ἐδῶ, τρεφομένη πρῶτον μὲ τὸν λόγον τοῦ Θεοῦ καὶ μὲ τὴν βοήθειαν τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου καὶ δεύτερον μὲ λουμπινάρια καὶ χόρτα· ἐπειδὴ δὲ ἐξεσχίσθησαν τὰ ἱμάτιά μου, ἐνδύει καὶ σκέπει με ἡ δύναμις τοῦ Θεοῦ, ἥτις κυβερνᾷ καὶ διακρατεῖ τὰ σύμπαντα».

Ταῦτα ἡ Ἁγία λέγουσα ἡσύχασεν ὀλίγον εὐχαριστήσασα τὸν Κύριον· ἔπειτα πάλιν μοῦ εἶπεν· «Ὅσα ἔπαθα μέχρι σήμερον, σοῦ διηγήθην μὲ βραχυλογίαν, ἄνθρωπε· ἀλλὰ παρακαλῶ σε νὰ μοῦ κάμῃς τὴν χάριν ταύτην διὰ τὸν Κύριον· ἠξεύρω ὅτι ἔχεις νὰ ἔλθῃς καὶ ἄλλην φορὰν ἐδῶ μὲ συντρόφους νὰ κυνηγήσετε, καὶ τότε εἰπὲ εἰς Ἱερέα τινὰ νὰ μοῦ φέρῃ μίαν μερίδα τοῦ Δεσποτικοῦ Σώματος καὶ μὴ εἴπῃς εἰς οὐδένα ἕτερον δι’ ἐμὲ τίποτε».


Ὑποσημειώσεις

[1] Ἡ Ἑκατονταπυλιανὴ εἶναι μέγας καὶ παλαιότατος Ναός, σῳζόμενος μέχρι σήμερον εἰς τὴν Παροικίαν πρωτεύουσαν τῆς νήσου Πάρου, τιμώμενος ἐπ᾽ ὀνόματι τῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου. Αὕτη θεωρεῖται ὡς τὸ μεγαλοπρεπέστερον τῶν σῳζομένων μνημείων Χριστιανικῆς τέχνης ἐν τῇ Ὀρθοδόξῳ Ἀνατολῇ, μετὰ τὸν περιλάλητον Ναὸν τῆς Ἁγίας Σοφίας. Κατὰ τὴν παράδοσιν ἐκτίσθη τὸ πρῶτον μικροτέρα ὑπὸ τῆς Ἁγίας Ἑλένης κατὰ τὸ ἔτος τκεʹ (325), ὅτε αὕτη διῆλθεν ἐκ Πάρου μεταβαίνουσα εἰς Ἱεροσόλυμα, ηὐξήθη δὲ καὶ ἐτελειοποιήθη ὑπὸ τοῦ Ἰουστινιανοῦ. Ὁ Ὅσιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης ὑποσημειοῖ ἐνταῦθα περὶ τοῦ Ναοῦ τούτου τὰ ἐξῆς: «Ὁ Ναὸς οὗτος τῆς Θεοτόκου, ὁ εἰς τὴν Παροικίαν τὴν πρωτεύουσαν πόλιν τῆς νήσου Πάρου εὑρισκόμενος, ὀνομάζεται Ἑκατονταπυλιανή, καθότι, ἀριθμουμένων καὶ τῶν παραθυρίδων, αἱ θύραι συμποσοῦνται, ὡς λέγουσιν, εἰς ἑκατόν. Ἦτο δὲ ὁ Ναὸς οὗτος θαυμαστὸς καὶ περιώνυμος, διότι ἦτο εὐρύχωρος καὶ παμμεγέθης κατά τε τὸ μῆκος καὶ τὸ πλάτος, ἔτι δὲ καὶ διότι ἦτο ᾠκοδομημένος μὲ στήλας πολλὰς καὶ μεγάλας καὶ μὲ μάρμαρα θαυμαστὰ καὶ ἀξιοθέατα. Τὸ δὲ ἄνωθεν τῆς Ἁγίας Τραπέζης μαρμάρινον κουβούκλιον, ἐπὶ τεσσάρων στηλῶν ἐπιστηριζόμενον, ἦτο τῇ ἀληθείᾳ θέαμα ἄξιον θεωρίας, διά τε τὴν τῶν μαρμάρων μεγαλοπρέπειαν καὶ διὰ τὴν φιλοτεχνίαν μὲ τὴν ὁποίαν ἐκόσμησεν αὐτὸ ὁ τεχνίτης. Εἰς τὸν Ναὸν τοῦτον ὑπάρχουσι δύο ὕδατα, ἤτοι ἓν πηγάδιον ἐκτὸς τοῦ Βήματος καὶ ἓν ἁγίασμα ἐν τῷ Βήματι ὑποκάτω τῆς Ἁγίας Τραπέζης. Πολλὰ δὲ Παρεκκλήσια εὑρίσκονται, ἐντὸς τοῦ Ναοῦ, ἐκ τῶν ὁποίων ἕνα εἶναι καὶ τῆς ρηθείσης Ἁγίας Θεοκτίστης, καὶ εἰς τὸ ὁποῖον ἑορτάζουσι τὴν μνήμην αὐτῆς οἱ Πάριοι ἔχοντες καὶ τὴν ᾀσματικήν της Ἀκολουθίαν· ἀλλὰ καὶ τὰ ἐπάνωθεν τοῦ Ναοῦ κατηχουμενεῖα ἦσαν μεγαλοπρεπῆ καὶ ἀξιοθέατα. Καὶ γενικῶς εἰπεῖν ὁ περίφημος οὗτος Ναὸς εἶναι μεγαλοπρεπέστατος καὶ τῇ ἀληθείᾳ βασιλικῆς χειρὸς ἔργον καὶ φιλοτέχνημα».

Ὁ μέγας καὶ περικαλλέστατος οὗτος Ναὸς καταστραφεὶς ἀπὸ τὰς ἐπιδρομὰς τῶν βαρβάρων, ὡς δηλοῦται ἐκ τῶν ἐνταῦθα ἀναφερομένων ἐν τῷ Συναξαρίῳ τῆς Ἁγίας Θεοκτίστης, ἀλλὰ καὶ ἐκ τῶν ἐπακολουθησασῶν ἀλλεπαλλήλων ἄλλων ἐπιδρομῶν καὶ τῆς παρόδου τοῦ χρόνου, παρέμεινεν ἐπὶ μακροὺς αἰῶνας ἔρημος, ἀνεκαινίσθη δὲ κατὰ τὸν ΙΖʹ (17ον) αἰῶνα, ὑποστὰς καὶ πάλιν μετὰ τὴν ἀνακαίνισιν ἄλλην καταστροφὴν ὑπὸ τοῦ ἐπιδραμόντος κατὰ τὸ ἔτος 1669 Μουσταφᾶ Καπλὰν πασᾶ, ἀνεκαινίσθη ὅμως καὶ πάλιν μετὰ ταῦτα. Τὸ ἐσωτερικὸν τοῦ κυρίως Ναοῦ, ὡς ἔχει σήμερον, εἶναι μήκους 30 μέτρων καὶ πλάτους 25, τὸ δὲ ὕψος αὐτοῦ ἐν τῇ προσόψει εἶναι 15 μέτρα. Αἱ διαστάσεις τοῦ ἁγίου Βήματος ἐσωτερικῶς εἶναι 12,50 x 9,20, εἰς τὸ μέσον ἔχει τὴν ἁγίαν Τράπεζαν, ἄνωθεν τῆς ὁποίας ὑπάρχει τὸ πολυτιμότατον πάντων τῶν ἐν τῷ Ναῷ μνημείων, τὸ τετρακιόνιον κουβούκλιον, τὸ ὁποῖον εἶναι τὸ μόνον διασωθὲν εἰς ὁλόκληρον τὴν Ὀρθοδοξίαν. Τοῦτο ἔχει ὕψος 2 μέτρων, μῆκος δὲ καὶ πλάτος 2,70, βαστάζεται δὲ ὑπὸ τεσσάρων κιόνων, τῶν ὁποίων τὸ ὕψος εἶναι 3 μέτρα ἡ δὲ περίμετρος ἑκάστου κίονος 1,10· περὶ τοῦ κουβουκλίου τούτου γίνεται λόγος ἀνωτέρω, ἐν τῷ κειμένῳ τῆς παρούσης σελίδος καὶ ἐν σελίδι 255. Ὁ Ναὸς περιβάλλεται ἀπὸ πολλὰ ἄλλα κτίσματα καὶ Παρεκκλήσια καὶ ὑπὸ περιβόλου περιφερείας 252 μέτρων καὶ ὕψους 8,50.

[2] Πρόκειται περὶ τοῦ κουβουκλίου περὶ οὗ βλέπε ἐν τῇ ἀμέσως ἀνωτέρω ὑποσημειώσει.