Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ ἡ Ὁσία μήτηρ ἡμῶν ΘΕΟΚΤΙΣΤΗ ἡ Λεσβία ἐν εἰρήνῃ τελειοῦται.

Καθὼς λοιπὸν ἐλυπούμεθα βλέποντες συντετριμμένον τοιοῦτον σκεῦος θαυμάσιον, βλέπομεν αἴφνης καὶ ἤρχετο πρὸς ἡμᾶς Μοναχός τις, χλωμὸς τὴν ὄψιν καὶ ἀνυπόδητος, ὅλος ἄπλυτος καὶ ἐνδεδυμένος τρίχινον φόρεμα, γλυκὺς τὸ νεῦμα καὶ ἥμερος ὡς Ἄγγελος. Τοῦτον ἀφοῦ ἐχαιρετήσαμεν, ἠρωτήσαμεν πόθεν καὶ τὶς ἦτο, καὶ πῶς εὑρέθη εἰς ἐκείνην τὴν ἔρημον νῆσον· ὁ δὲ ἀπεκρίνατο μὲ ταπείνωσιν λέγων· «Ἐγὼ δὲν ἔχω πατρίδα οὐδὲ γένος, οὔτε φροντίζω διὰ κανὲν πρᾶγμα ἐπίγειον, οὔτε καμμίαν ἀπόλαυσιν ἔλαβον ἀπὸ τὰ φθαρτὰ καὶ πρόσκαιρα, ἐπειδὴ ἀπηρνήθην διὰ τὸν Κτίστην ὅλα τὰ κτίσματα, μόνον δὲ ὁ Θεὸς εἶναι πατὴρ καὶ δεσπότης μου, διὰ τὸν ὁποῖον περιπατῶ εἰς ταύτην τὴν ἔρημον ἔτη τριάκοντα, ὀνομάζομαι Συμεὼν καὶ εἶμαι Ἱερομόναχος». Εὐλαβηθέντες ἡμεῖς ἀπὸ τὸ σχῆμα καὶ τοὺς λόγους του τὸν ἄνθρωπον ἐκεῖνον τοῦ Θεοῦ καὶ προσκυνήσαντες αὐτόν, ἐζητοῦμεν τὴν εὐλογίαν του. Ἔκαμε λοιπὸν αὐτὸς εὐχὴν δι’ ἡμᾶς καὶ μᾶς ἐδίδαξε νὰ φροντίζωμεν πρὸ πάντων διὰ τὴν σωτηρίαν μας· ἐγὼ δὲ ἀκούσας ἀπ’ ἐκεῖνον τοιαύτας νουθεσίας, ἐγνώρισα ὅτι ἦτο ἅγιος ἄνθρωπος· ὅθεν ἔρων πόθον ὡς περίεργος ὅπου ἤμουν καὶ ἐπιτήδειος νὰ ἐξετάζω τὴν γνώμην παντὸς ἀνθρώπου, τὸν παρεκάλεσα νὰ μᾶς εἴπῃ ὑψηλόν τι καὶ ἀπόρρητον διήγημα, διότι μοῦ ἐφαίνετο ὅτι μετεῖχεν ἀπὸ ὁμιλίαν τινὰ θεϊκὴν ἐκεῖνος ὁ ἄνθρωπος, ὅστις διὰ ταπείνωσιν ἔλεγεν ὅτι ἦτο ἁμαρτωλὸς καὶ ἀνάξιος.

Διὰ νὰ τὸν κάμω λοιπὸν νὰ μοῦ φανερώσῃ πράγματα, πλέον θειότερα, τὸν ἠρώτησα πρότερον διὰ τὸ θαυμάσιον ἐκεῖνο σκέπασμα τῆς Ἁγίας Τραπέζης, τὶς τὸ ἔθραυσεν. Ὁ δὲ ἀπεκρίνατο· «Ὁ ἀρχηγὸς τῶν Ἀράβων τῆς Κρήτης Νίσσυρις ἦλθεν ἐδῶ, καὶ θαυμάζων τὴν ὡραιότητα τούτου τοῦ ἔργου, ἠθέλησε νὰ τὸ λάβῃ εἰς Κρήτην διὰ νὰ τὸ ἀφιερώσῃ εἰς τὸν ναὸν τῆς Ἄγαρ ὁ μιαρώτατος· καὶ ἀφοῦ τὸ ἐμέτρησε καὶ τοῦ ἐφάνη ὅτι ἔβγαινεν ἀπὸ τὴν θύραν εὔκολα, τὸ κατεβίβασε καὶ θέλοντες νὰ τὸ ἐκβάλουν, δὲν ἠδύναντο, διότι ηὔξανε τοῦτο πολλάκις καὶ ἐγίνετο μεγαλύτερον. Τὸ θαῦμα τοῦτο ἐγένετο πολλάκις· καὶ αὐτὸς μὲν ἐχάλα τὴν θύραν καὶ τὸν τοῖχον, ἀλλ’ ἐκεῖνο πάλιν ηὔξανε, διότι ὁ Θεὸς δὲν ἤθελε νὰ ὑστερηθῇ ὁ Ναός του τοιούτου ἐκλεκτοῦ πράγματος· ὁ δὲ ἀσεβὴς ἐφθόνησε καὶ θυμωθεὶς τὸ ἔθραυσεν. Ἀλλὰ εἰς ὀλίγας ἡμέρας ἔλαβε τὴν ἀξίαν τῆς αὐθαδείας του παίδευσιν, συντριβέντος τοῦ πλοίου του εἰς τὸ ἀκρωτήριον τῆς Εὐρίπου, τὸ ὁποῖον ὀνομάζουσι Ξυλοφάγον καὶ ἐπνίγη μὲ ὅλους τοὺς ἀνθρώπους του σύμψυχος».


Ὑποσημειώσεις

[1] Ἡ Ἑκατονταπυλιανὴ εἶναι μέγας καὶ παλαιότατος Ναός, σῳζόμενος μέχρι σήμερον εἰς τὴν Παροικίαν πρωτεύουσαν τῆς νήσου Πάρου, τιμώμενος ἐπ᾽ ὀνόματι τῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου. Αὕτη θεωρεῖται ὡς τὸ μεγαλοπρεπέστερον τῶν σῳζομένων μνημείων Χριστιανικῆς τέχνης ἐν τῇ Ὀρθοδόξῳ Ἀνατολῇ, μετὰ τὸν περιλάλητον Ναὸν τῆς Ἁγίας Σοφίας. Κατὰ τὴν παράδοσιν ἐκτίσθη τὸ πρῶτον μικροτέρα ὑπὸ τῆς Ἁγίας Ἑλένης κατὰ τὸ ἔτος τκεʹ (325), ὅτε αὕτη διῆλθεν ἐκ Πάρου μεταβαίνουσα εἰς Ἱεροσόλυμα, ηὐξήθη δὲ καὶ ἐτελειοποιήθη ὑπὸ τοῦ Ἰουστινιανοῦ. Ὁ Ὅσιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης ὑποσημειοῖ ἐνταῦθα περὶ τοῦ Ναοῦ τούτου τὰ ἐξῆς: «Ὁ Ναὸς οὗτος τῆς Θεοτόκου, ὁ εἰς τὴν Παροικίαν τὴν πρωτεύουσαν πόλιν τῆς νήσου Πάρου εὑρισκόμενος, ὀνομάζεται Ἑκατονταπυλιανή, καθότι, ἀριθμουμένων καὶ τῶν παραθυρίδων, αἱ θύραι συμποσοῦνται, ὡς λέγουσιν, εἰς ἑκατόν. Ἦτο δὲ ὁ Ναὸς οὗτος θαυμαστὸς καὶ περιώνυμος, διότι ἦτο εὐρύχωρος καὶ παμμεγέθης κατά τε τὸ μῆκος καὶ τὸ πλάτος, ἔτι δὲ καὶ διότι ἦτο ᾠκοδομημένος μὲ στήλας πολλὰς καὶ μεγάλας καὶ μὲ μάρμαρα θαυμαστὰ καὶ ἀξιοθέατα. Τὸ δὲ ἄνωθεν τῆς Ἁγίας Τραπέζης μαρμάρινον κουβούκλιον, ἐπὶ τεσσάρων στηλῶν ἐπιστηριζόμενον, ἦτο τῇ ἀληθείᾳ θέαμα ἄξιον θεωρίας, διά τε τὴν τῶν μαρμάρων μεγαλοπρέπειαν καὶ διὰ τὴν φιλοτεχνίαν μὲ τὴν ὁποίαν ἐκόσμησεν αὐτὸ ὁ τεχνίτης. Εἰς τὸν Ναὸν τοῦτον ὑπάρχουσι δύο ὕδατα, ἤτοι ἓν πηγάδιον ἐκτὸς τοῦ Βήματος καὶ ἓν ἁγίασμα ἐν τῷ Βήματι ὑποκάτω τῆς Ἁγίας Τραπέζης. Πολλὰ δὲ Παρεκκλήσια εὑρίσκονται, ἐντὸς τοῦ Ναοῦ, ἐκ τῶν ὁποίων ἕνα εἶναι καὶ τῆς ρηθείσης Ἁγίας Θεοκτίστης, καὶ εἰς τὸ ὁποῖον ἑορτάζουσι τὴν μνήμην αὐτῆς οἱ Πάριοι ἔχοντες καὶ τὴν ᾀσματικήν της Ἀκολουθίαν· ἀλλὰ καὶ τὰ ἐπάνωθεν τοῦ Ναοῦ κατηχουμενεῖα ἦσαν μεγαλοπρεπῆ καὶ ἀξιοθέατα. Καὶ γενικῶς εἰπεῖν ὁ περίφημος οὗτος Ναὸς εἶναι μεγαλοπρεπέστατος καὶ τῇ ἀληθείᾳ βασιλικῆς χειρὸς ἔργον καὶ φιλοτέχνημα».

Ὁ μέγας καὶ περικαλλέστατος οὗτος Ναὸς καταστραφεὶς ἀπὸ τὰς ἐπιδρομὰς τῶν βαρβάρων, ὡς δηλοῦται ἐκ τῶν ἐνταῦθα ἀναφερομένων ἐν τῷ Συναξαρίῳ τῆς Ἁγίας Θεοκτίστης, ἀλλὰ καὶ ἐκ τῶν ἐπακολουθησασῶν ἀλλεπαλλήλων ἄλλων ἐπιδρομῶν καὶ τῆς παρόδου τοῦ χρόνου, παρέμεινεν ἐπὶ μακροὺς αἰῶνας ἔρημος, ἀνεκαινίσθη δὲ κατὰ τὸν ΙΖʹ (17ον) αἰῶνα, ὑποστὰς καὶ πάλιν μετὰ τὴν ἀνακαίνισιν ἄλλην καταστροφὴν ὑπὸ τοῦ ἐπιδραμόντος κατὰ τὸ ἔτος 1669 Μουσταφᾶ Καπλὰν πασᾶ, ἀνεκαινίσθη ὅμως καὶ πάλιν μετὰ ταῦτα. Τὸ ἐσωτερικὸν τοῦ κυρίως Ναοῦ, ὡς ἔχει σήμερον, εἶναι μήκους 30 μέτρων καὶ πλάτους 25, τὸ δὲ ὕψος αὐτοῦ ἐν τῇ προσόψει εἶναι 15 μέτρα. Αἱ διαστάσεις τοῦ ἁγίου Βήματος ἐσωτερικῶς εἶναι 12,50 x 9,20, εἰς τὸ μέσον ἔχει τὴν ἁγίαν Τράπεζαν, ἄνωθεν τῆς ὁποίας ὑπάρχει τὸ πολυτιμότατον πάντων τῶν ἐν τῷ Ναῷ μνημείων, τὸ τετρακιόνιον κουβούκλιον, τὸ ὁποῖον εἶναι τὸ μόνον διασωθὲν εἰς ὁλόκληρον τὴν Ὀρθοδοξίαν. Τοῦτο ἔχει ὕψος 2 μέτρων, μῆκος δὲ καὶ πλάτος 2,70, βαστάζεται δὲ ὑπὸ τεσσάρων κιόνων, τῶν ὁποίων τὸ ὕψος εἶναι 3 μέτρα ἡ δὲ περίμετρος ἑκάστου κίονος 1,10· περὶ τοῦ κουβουκλίου τούτου γίνεται λόγος ἀνωτέρω, ἐν τῷ κειμένῳ τῆς παρούσης σελίδος καὶ ἐν σελίδι 255. Ὁ Ναὸς περιβάλλεται ἀπὸ πολλὰ ἄλλα κτίσματα καὶ Παρεκκλήσια καὶ ὑπὸ περιβόλου περιφερείας 252 μέτρων καὶ ὕψους 8,50.

[2] Πρόκειται περὶ τοῦ κουβουκλίου περὶ οὗ βλέπε ἐν τῇ ἀμέσως ἀνωτέρω ὑποσημειώσει.