Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ μνήμη τῆς Ἁγίας ΘΕΟΔΩΡΑΣ τῆς βασιλίσσης, τῆς ὑπερασπισάσης τὴν Ὀρθοδοξίαν.

Μετὰ τὸν θάνατον τοῦ Θεοφίλου ἀνεκηρύχθη, βασιλεὺς ὁ υἱός του Μιχαήλ, τριετὴς μόλις τὴν ἡλικίαν, ἐπετρόπευε, δὲ αὐτὸν ἡ μήτηρ του βασίλισσα Θεοδώρα. Παρευθὺς τότε ἔστειλε προστάγματα πανταχοῦ νὰ ἀπολυθοῦν ἅπαντες ὅσοι διὰ τὰς ἁγίας Εἰκόνας εὑρίσκονται εἰς ἐξορίας καὶ φυλακάς, καὶ νὰ ἔχουν πᾶσαν ἐλευθερίαν καὶ ἄνεσιν. Συγχρόνως συνεκάλεσε Σύνοδον Ἱεράν, ἥτις κατεβίβασε μὲν ἀπὸ τὸν Πατριαρχικὸν θρόνον τὸν Εἰκονομάχον Ἰωάννην Ζ’, τὸν καὶ Ἰαννῆν ἀποκαλούμενον, ὅστις μαντειάρχης καὶ δαιμονάρχης μᾶλλον ἦτο ἄξιος νὰ ὀνομάζεται ἢ Πατριάρχης, ἀνεβίβασε δὲ τὸν ὑπεράξιον τοῦ Πατριαρχικοῦ θρόνου Ὁμολογητὴν τοῦ Χριστοῦ Ἅγιον Μεθόδιον, ὅστις πολλὰ εἶχε πάθει πρότερον ὑπὲρ τῶν ἁγίων Εἰκόνων, ὑπὲρ τῶν ὁποίων καὶ εἰς τάφον εἶχε κατακλεισθῆ ζῶν, ὁ τοῦ οὐρανοῦ ἄξιος οἰκιστής. Ἐν συνεχείᾳ ἡ Σύνοδος αὕτη ἐκύρωσε μὲν τὰς ἀποφάσεις τῆς ἐν ἔτει ψπζ’ (787) συγκροτηθείσης ἐν Νικαίᾳ τὸ δεύτερον Ἁγίας Ζ’ οἰκουμενικῆς Συνόδου, κατεδίκασε δὲ καὶ ἀνεθεμάτισε τοὺς Εἰκονομάχους καὶ λοιποὺς αἱρετικούς.

Ἀφοῦ ταῦτα ἀπεφάσισεν ἡ Σύνοδος, συνήχθησαν εἰς τὸν Ναὸν τῆς Ἁγίας Σοφίας ἅπαντες οἱ ἐπιζῶντες Ἅγιοι Πατέρες, Ἐπίσκοποι, Ἱερεῖς καὶ Μοναχοί, οἱ ὁποῖοι εἶχον κατὰ πολλὰ βασανισθῆ ἀπὸ τοὺς Εἰκονομάχους, καὶ ὅλος ὁ λαὸς μὲ ἐπικεφαλῆς τὴν βασίλισσαν Θεοδώραν καὶ τὸν υἱόν της βασιλέα Μιχαήλ, λαβόντες εἰς τὰς χεῖρας των τὰς ἁγίας Εἰκόνας, μετὰ κηρῶν, θυμιαμάτων καὶ λαμπάδων ἐτέλεσαν μετὰ πάσης λαμπρότητος καὶ μεγαλοπρεπείας ἱερὰν λιτανείαν καὶ ἀποκατέστησαν εἰς τοὺς Ναοὺς τὰς ἁγίας Εἰκόνας, ἦτο δὲ τότε ἡ ιθ’ (19η) Φεβρουαρίου τοῦ ἔτους ωμβ’ (842), ἡμέρα Κυριακή, πρώτη τῶν Νηστειῶν τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς. Ἔκτοτε ἐθεσπίσθη ὅπως τὸ ἱερὸν αὐτὸ γεγονὸς ἑορτάζεται κατ’ ἔτος μετὰ πάσης λαμπρότητος κατὰ τὴν πρώτην Κυριακὴν τῶν Νηστειῶν, ἡ ὁποία καὶ ἀπὸ τοῦ γεγονότος τούτου ὠνομάσθη Κυριακὴ τῆς Ὀρθοδοξίας [2].

Οὕτως ἐπολιτεύθη εἰς ἑαυτὴν καὶ οὕτως ὠφέλησε τὴν Ἐκκλησίαν ἡ εὐσεβεστάτη βασίλισσα Θεοδώρα, μισθὸν λαβοῦσα παρὰ Κυρίου τὸν ἄφθαρτον τῆς Ὁμολογίας στέφανον, ὅμως διὰ νὰ λάβῃ μεγαλύτερον τὸν μισθὸν καὶ διὰ νὰ καταισχυνθῇ ἔτι περισσότερον ὁ ἀντίδικος ἡμῶν διάβολος, παρεχώρησεν ὁ Θεὸς καὶ ἐδοκιμάσθη καὶ μετὰ ταῦτα σκληρῶς ἡ περικλεὴς αὕτη βασίλισσα. Διότι καὶ ὁ υἱός της Μιχαὴλ καὶ ὁ ἀδελφός της Βάρδας μεγάλως ἔθλιβον αὐτὴν καθ’ ἡμέραν, μάλιστα δὲ ὁ Βάρδας, ὅστις εἶχε τότε καταστῆ πανίσχυρος, καὶ ὁ ὁποῖος ἦτο τόσον διεφθαρμένος


Ὑποσημειώσεις

[1] Ὁ Θεόφιλος ἐβασίλευσε κατὰ τὰ ἔτη 829-842. Ὅτε δὲ οὗτος ἐπρόκειτο νὰ ἔλθῃ εἰς γάμον κατὰ προτροπὴν τῆς μητρός του ἐστάλησαν εἰς τὰ ἀνάκτορα τὰ ὡραιότερα κοράσια ἐξ ὅλης τῆς αὐτοκρατορίας, ἵνα ἐξ αὐτῶν ἐκλέξῃ ὁ Θεόφιλος τὴν ἀρέσκουσαν εἰς αὐτὸν διὰ σύζυγον. Τούτου γενομένου μεταξὺ τῶν ἄλλων παρθένων ἦτο καὶ ἡ περικαλλεστάτη καὶ σοφὴ νεᾶνις Κασσιανή, εἰς τὴν ὁποίαν πρῶτον ἀπέβλεψεν ὁ Θεόφιλος. Θέλων δὲ νὰ δοκιμάσῃ τὴν εὐφυΐαν ἑκάστης, λέγει πρὸς τὴν Κασσιανήν· «Ἐκ γυναικὸς ἐρρύη τὰ φαῦλα», ὑπονοῶν τὴν Εὔαν. Τότε ἡ σοφωτάτη Κασσιανή, σεμνῶς ἐρυθριάσασα, ἀπήντησε θαραλλέως· «Ἀλλὰ καὶ ἐκ γυναικὸς πηγάζει τὰ κρείττω», ὑπονοήσασα τὴν Θεοτόκον. Ἡ τόλμη καὶ ἡ σοφία τῆς Κασσιανῆς συνέστειλε τὸν Θεόφιλον, ὅστις ἀπομακρυνθεὶς ἀπ’ αὐτῆς ἐξέλεξε τὴν σεμνὴν Θεοδώραν, εἰς ἣν καὶ προσέφερε τὸ μῆλον, ὡς σύμβολον τῆς ἐκλογῆς του. Οὕτως ἡ μὲν Θεοδώρα ἔγινε βασίλισσα, ἡ δὲ Κασσιανὴ ἐγκαταλείψασα τὴν κοσμικὴν ζωὴν ἐγένετο Μοναχή. Εἰς τὴν Κασσιανὴν ὀφείλεται τὸ δοξαστικὸν τῆν Μεγάλης Τετάρτης «Κύριε, ἡ ἐν πολλαῖς ἁμαρτίαις περιπεσοῦσα γυνή». Λέγεται δὲ ὅτι ὅταν συνέθετε τοῦτο ἡ Κασσιανὴ ἦτο ἀπόγευμα καὶ εὑρίσκετο εἰς κῆπον. Ὅταν δὲ εἶχε φθάσει εἰς τοὺς στίχους «ἀποσμήξω δὲ τούτους τοῖς τῆς κεφαλῆς μου βοστρύχοις», ἀντιληφθεῖσα τὴν ἔλευσιν τοῦ Θεοφίλου ἔσπευσε νὰ κρυβῇ. Ἐλθὼν δὲ ὁ Θεόφιλος καὶ ἰδὼν τὸ ἡμιτελὲς ποίημα προσέθηκε τὴν φράσιν: «Ὧν ἐν τῷ παραδείσῳ, Εὔα τὸ δειλινόν, κρότον τοῖς ὠσὶν ἠχηθεῖσα, τῷ φόβῳ ἐκρύβη». Ἐπανελθοῦσα δὲ ἡ Κασσιανὴ μετὰ τὴν ἀναχώρησιν τοῦ Θεοφίλου καὶ ἰδοῦσα τοὺς ὑπὸ τοῦ Θεοφίλου γραφέντας στίχους ἀφῆκεν αὐτοὺς ὡς εἶχον καὶ συνεπλήρωσε τὸ ποίημα. Καὶ τοῦτο μὲν ᾄδεται ἐκ παραδόσεως ἴσως διότι ἡ φράσις αὕτη ἐκ πρώτης ὄψεως φαίνεται ἔξωθεν παρεισφρήσασα, ἡ δὲ ἑρμηνεία τῶν στίχων τούτων ἔχει ὡς ἑξῆς· «καταφιλήσω τοὺς ἀχράντους σου πόδας … ὧν (τῶν ὁποίων ποδῶν Χριστοῦ τοῦ Θεοῦ) τὸν κρότον ἀκούσασα ἡ Εὔα κατὰ τὸ δειλινὸν ἐκεῖνο ἐν τῷ Παραδείσῳ καταληφθεῖσα ὑπὸ φόβου ἐκρύβη».

[2] Πλειότερα περὶ τῆς Ἁγίας ταύτης ἑορτῆς καὶ τῶν ἐπιτελεσθέντων ὑπό τε τῆς Ἁγίας βασιλίσσης Θεοδώρας καὶ τῶν διαλαμψάντων τότε Ἁγίων Πατέρων, βλέπε εἰς τὴν Κυριακὴν τῆς Ὀρθοδοξίας, ἐν τόμῳ ΙΓ’ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας».