Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ μνήμη τῆς Ἁγίας ΘΕΟΔΩΡΑΣ τῆς βασιλίσσης, τῆς ὑπερασπισάσης τὴν Ὀρθοδοξίαν.

Ἔτυχε λοιπόν ποτε νὰ εἰσέλθῃ εἰς τὸν θάλαμον τῆς βασιλίσσης εἰς ὥραν κατὰ τὴν ὁποίαν ἡ Θεοδώρα προσηύχετο καὶ ἠσπάζετο τὰς ἁγίας Εἰκόνας. Ὁ δὲ κακόμορφος καὶ ἠλίθιος ἐκεῖνος ἐστάθη ἔμπροσθεν αὐτῆς μὲ ἀνοικτὸν στόμα καὶ τὴν ἠρώτησε· «Μάννα τί τά;». Αὕτη δὲ ἡ μακαρία ἀφελῶς, διὰ νὰ μὴ δώσῃ καμμίαν ὑποψίαν, ἀπεκρίθη· «Αὐτὰ εἶναι τὰ καλὰ νινία μου». Ἔπειτα ἀπὸ ἀρκετὴν ὥραν ἐξελθὼν ὁ Δένδερις μετέβη πρὸς τὸν βασιλέα, τὸν ὁποῖον εὗρε γευματίζοντα. Τότε τὸν ἠρώτησεν ὁ βασιλεὺς ποῦ ἦτο καὶ ἀπὸ ποῦ ἔρχεται, ὁ δὲ Δένδερις ἀπεκρίθη, ὅτι ἦτο εἰς τὴν Μάννα, ὅπως συνήθιζε νὰ ὀνομάζῃ τὴν βασίλισσαν. Τότε τοῦ λέγει ὁ πολυπράγμων Θεόφιλος· «Τί σοῦ εἶπε καὶ τί σοῦ ἔδωσεν ἡ Μάννα;». Ἀπεκρίθη ὁ Δένδερις· «Ἔχει καλὰ νινία». Λέγει ὁ Θεόφιλος· «Καὶ τί τὰ κάμνει;». Τότε ὁ Δένδερις, φέρων τὴν χεῖρα εἰς τὸ στόμα καὶ ἀσπαζόμενος αὐτήν, λέγει· «Νὰ μά».

Ἐξεμάνη τότε ὁ Θεόφιλος ὑποπτευθεὶς ὅτι ἡ βασίλισσα προσκυνεῖ κρυφίως τὰς ἁγίας Εἰκόνας καὶ εὐθὺς μεταβὰς εἰς τὸν κοιτῶνα τῆς βασιλίσσης ἐξημμένος καὶ κοχλάζων ὑπὸ θυμοῦ λέγει πρὸς αὐτήν· «Δὲν αἰσχύνεσαι, βασίλισσα σὺ καὶ γυνὴ ἀνεπτυγμένη, ν’ ἀπειθῇς εἰς τὰ βασιλικὰ θεσπίσματα καὶ νὰ καταδέχησαι νὰ προσκυνῇς ὡς θεοὺς τὰ ξύλα καὶ τὰ εἴδωλα καὶ σὺ καὶ ἡ μήτηρ σου;». Ταῦτα ἡ μακαρία Θεοδώρα ἀκούσασα ἐταράχθη μὲν πρὸς ὀλίγον, ἀλλὰ καταστείλασα εὐθὺς τὴν ταραχήν, ὑπεκρίθη ἀφελέστατα ἄγνοιαν καὶ ἀπαθέστατα ἀποταθεῖσα ἐρωτᾷ· «Καλὲ Αὔγουστε, τί ἔχεις; Οὐδὲν γνωρίζω ἐξ ὅσων λέγεις· εἰπέ μου, ποῖος σοῦ εἶπεν, ὅτι ἐγὼ προσκυνῶ τὰς Εἰκόνας;». Λέγει ὁ Θεόφιλος· «Ὁ Δένδερις». Τότε ἡ Θεοδώρα μειδιάσασα καὶ ὑποκριθεῖσα παντελῆ ἄγνοιαν ἀπεκρίθη ἀφελῶς· «Ὦ τὸ ἠλίθιον καὶ κακόμορφον ἀνδράριον, ὅταν ὁ Δένδερις ἦλθεν, ὦ βασιλεῦ, ἤμην ἔμπροσθεν τοῦ καθρέπτου καὶ ἐκτένιζον τὴν κόμην μου. Ἰδὼν δὲ αὐτὸς τὸ σῶμα μου εἰς τὸν καθρέπτην, ἠρώτησε· «Μάννα τί τά;». Ἐγὼ δὲ εἶπον· «Εἶναι τὸ νινίον μου». Καταστείλας τότε ὁ Θεόφιλος τὴν ἀγανάκτησιν, ἀπεκάλει μεμωρωμένον τὸν ἠλίθιον Δένδεριν. Οὕτω διὰ τῆς ἀξιοθαυμάστου ταύτης ἀπαντήσεως διέφυγε τὸν κίνδυνον.

Ἄλλοτε πάλιν παραλαβοῦσα ἡ Θεοδώρα τὰς θυγατέρας της, Θέκλαν, Ἄνναν, Ἀναστασίαν, Πουλχερίαν καὶ Μαρίαν, μετέβη μετ’ αὐτῶν εἰς τὴν μητέρα της Θεοκτίστην. Ἐκεῖ δὲ ἡ εὐλαβὴς γυνὴ ἐξαγαγοῦσα μικράς τινας Εἰκόνας, τὰς ὁποίας εἶχε κεκρυμμένας, ἔθετεν αὐτὰς ἐπὶ τὰς κεφαλὰς τῶν κορασίων καὶ ἐπὶ τοῦ στόματος διὰ νὰ τὰς ἀσπασθῶσιν. Ἔλεγε δὲ ὅτι αὐτὰ εἶναι τὰ καλὰ νινία, τὰ ὁποῖα πρέπει νὰ ἀγαπῶσι καὶ νὰ ἀσπάζωνται. Εἶπε δὲ εἰς τὰ μεγαλύτερα ἐξ αὐτῶν νὰ μὴ εἴπωσι


Ὑποσημειώσεις

[1] Ὁ Θεόφιλος ἐβασίλευσε κατὰ τὰ ἔτη 829-842. Ὅτε δὲ οὗτος ἐπρόκειτο νὰ ἔλθῃ εἰς γάμον κατὰ προτροπὴν τῆς μητρός του ἐστάλησαν εἰς τὰ ἀνάκτορα τὰ ὡραιότερα κοράσια ἐξ ὅλης τῆς αὐτοκρατορίας, ἵνα ἐξ αὐτῶν ἐκλέξῃ ὁ Θεόφιλος τὴν ἀρέσκουσαν εἰς αὐτὸν διὰ σύζυγον. Τούτου γενομένου μεταξὺ τῶν ἄλλων παρθένων ἦτο καὶ ἡ περικαλλεστάτη καὶ σοφὴ νεᾶνις Κασσιανή, εἰς τὴν ὁποίαν πρῶτον ἀπέβλεψεν ὁ Θεόφιλος. Θέλων δὲ νὰ δοκιμάσῃ τὴν εὐφυΐαν ἑκάστης, λέγει πρὸς τὴν Κασσιανήν· «Ἐκ γυναικὸς ἐρρύη τὰ φαῦλα», ὑπονοῶν τὴν Εὔαν. Τότε ἡ σοφωτάτη Κασσιανή, σεμνῶς ἐρυθριάσασα, ἀπήντησε θαραλλέως· «Ἀλλὰ καὶ ἐκ γυναικὸς πηγάζει τὰ κρείττω», ὑπονοήσασα τὴν Θεοτόκον. Ἡ τόλμη καὶ ἡ σοφία τῆς Κασσιανῆς συνέστειλε τὸν Θεόφιλον, ὅστις ἀπομακρυνθεὶς ἀπ’ αὐτῆς ἐξέλεξε τὴν σεμνὴν Θεοδώραν, εἰς ἣν καὶ προσέφερε τὸ μῆλον, ὡς σύμβολον τῆς ἐκλογῆς του. Οὕτως ἡ μὲν Θεοδώρα ἔγινε βασίλισσα, ἡ δὲ Κασσιανὴ ἐγκαταλείψασα τὴν κοσμικὴν ζωὴν ἐγένετο Μοναχή. Εἰς τὴν Κασσιανὴν ὀφείλεται τὸ δοξαστικὸν τῆν Μεγάλης Τετάρτης «Κύριε, ἡ ἐν πολλαῖς ἁμαρτίαις περιπεσοῦσα γυνή». Λέγεται δὲ ὅτι ὅταν συνέθετε τοῦτο ἡ Κασσιανὴ ἦτο ἀπόγευμα καὶ εὑρίσκετο εἰς κῆπον. Ὅταν δὲ εἶχε φθάσει εἰς τοὺς στίχους «ἀποσμήξω δὲ τούτους τοῖς τῆς κεφαλῆς μου βοστρύχοις», ἀντιληφθεῖσα τὴν ἔλευσιν τοῦ Θεοφίλου ἔσπευσε νὰ κρυβῇ. Ἐλθὼν δὲ ὁ Θεόφιλος καὶ ἰδὼν τὸ ἡμιτελὲς ποίημα προσέθηκε τὴν φράσιν: «Ὧν ἐν τῷ παραδείσῳ, Εὔα τὸ δειλινόν, κρότον τοῖς ὠσὶν ἠχηθεῖσα, τῷ φόβῳ ἐκρύβη». Ἐπανελθοῦσα δὲ ἡ Κασσιανὴ μετὰ τὴν ἀναχώρησιν τοῦ Θεοφίλου καὶ ἰδοῦσα τοὺς ὑπὸ τοῦ Θεοφίλου γραφέντας στίχους ἀφῆκεν αὐτοὺς ὡς εἶχον καὶ συνεπλήρωσε τὸ ποίημα. Καὶ τοῦτο μὲν ᾄδεται ἐκ παραδόσεως ἴσως διότι ἡ φράσις αὕτη ἐκ πρώτης ὄψεως φαίνεται ἔξωθεν παρεισφρήσασα, ἡ δὲ ἑρμηνεία τῶν στίχων τούτων ἔχει ὡς ἑξῆς· «καταφιλήσω τοὺς ἀχράντους σου πόδας … ὧν (τῶν ὁποίων ποδῶν Χριστοῦ τοῦ Θεοῦ) τὸν κρότον ἀκούσασα ἡ Εὔα κατὰ τὸ δειλινὸν ἐκεῖνο ἐν τῷ Παραδείσῳ καταληφθεῖσα ὑπὸ φόβου ἐκρύβη».

[2] Πλειότερα περὶ τῆς Ἁγίας ταύτης ἑορτῆς καὶ τῶν ἐπιτελεσθέντων ὑπό τε τῆς Ἁγίας βασιλίσσης Θεοδώρας καὶ τῶν διαλαμψάντων τότε Ἁγίων Πατέρων, βλέπε εἰς τὴν Κυριακὴν τῆς Ὀρθοδοξίας, ἐν τόμῳ ΙΓ’ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας».