Ὑποσημειώσεις
[1] Ἡ εὐλογημένη αὕτη Εἰρήνη, πολλὰ ἐν τῆ νήσῳ τῆς Πριγκίπου καὶ ἐν τῇ Καλωνύμῳ ὑπὲρ τῶν ἁγίων Εἰκόνων εἰργάσατο, διὸ καὶ ὁ Πατριάρχης Μεθόδιος συνέγραψε Βίον καὶ ἐγκώμιον εἰς αὐτήν, ὡς λέγει ὁ Ὅσιος Συμεὼν ὁ Μεταφραστής, ἐν τῷ ὑπὸ τούτου συγγραφέντι Βίῳ τοῦ Ὁσίου Θεοφάνους (βλέπε Acta Sanctorum τοῦ J. Bollandus, τόμ. Βʹ τοῦ Μαρτίου, σελ. 900).
[2] Σιγριανή· περιώνυμος Μονὴ ἐν τῇ περιφερείᾳ τῆς Κυζίκου, κειμένη εἰς τοὺς πρόποδας τοῦ ὄρους τῆς Σιγριανῆς, μεταξὺ Κυζίκου καὶ Ρυνδακοῦ ποταμοῦ, ὅστις ἐκβάλλει εἰς τὴν Προποντίδα. Ἡ Κύζικος ὑπῆρξε τὸ πάλαι πόλις περίφημος τῆς Μικρᾶς Ἀσίας, ἐπὶ τῆς Προποντίδος, ἀνατολικῶς κειμένη τοῦ κόλπου τοῦ σχηματιζομένου κατέναντι τῆς Προικοννήσου. Τὸ μεγαλύτερον μέρος τῆς ἀρχαίας ταύτης πόλεως καλύπτεται σήμερον ὑπὸ ἀμπελώνων καὶ κατὰ τὸ λοιπὸν ὑπὸ ποικίλων καρποφόρων καὶ ἄλλων δένδρων. Τὸ ὄρος τῆς Σιγριανῆς καλεῖται νῦν ὑπὸ τῶν Τούρκων Καρὰ-Ντάγ. Εἰς τοὺς πρόποδας, ὡς εἴπομεν, τοῦ ὄρους τούτου, ἐξ οὗ εἶχε λάβει καὶ τὴν ἐπωνυμίαν, ἔκειτο ἡ Μονὴ τῆς Σιγριανῆς, ἐν μέσῳ θαυμασίας περιοχῆς, οὐχὶ μακρὰν τοῦ σημερινοῦ χωρίου Κουρσουλὶ καὶ πλησίον τῶν ἐκβολῶν τοῦ Ρυνδακοῦ, ὅστις σήμερον καλεῖται ὑπὸ τῶν Τούρκων Ταουσανλῆ.
Ἡ Μονὴ αὕτη ὑπῆρξεν ἐκ τῶν θαυμασιωτέρων τῆς ἐποχῆς της, οἰκοδομηθεῖσα περὶ τὰ τέλη τοῦ Ζʹ ἢ ἀρχὰς τοῦ Ηʹ αἰῶνος ὑπ’ ἀγνώστου κτίτορος. Ἐκαλεῖτο δὲ αὕτη τὸ πρῶτον Πολυχρόνιον ἢ Πολύχνιον· κατόπιν ἐπεκράτησεν ἡ ὀνομασία τῆς Σιγριανῆς, μετὰ δὲ τὴν ἐκεῖ ἐγκατάστασιν τοῦ Ὁσίου Θεοφάνους ἔλαβε καὶ τὸ ὄνομα τοῦ Μεγάλου Ἀγροῦ, ἀφ’ ἑνὸς μὲν ἔκ τινος μεγάλου πράγματι ἀγροῦ παρακειμένου τῇ Μονῆ, τὸν ὁποῖον ὁ Ὅσιος Θεοφάνης ἠγόρασε διὰ χρημάτων του παρὰ τῶν ἐκεῖσε χωρικῶν, ἀφ’ ἐτέρου δὲ πρὸς διάκρισιν ἀπὸ πλησίον ἐκεῖ εὑρισκομένης ἑτέρας Μονῆς ἀποκληθείσης τοῦ Μικροῦ Ἀγροῦ, τῆς ὁποίας Ἡγούμενος ἐτύγχανεν ὁ Χριστοφόρος, ὅστις καὶ ἔκειρε τὸν Ὅσιον Θεοφάνην Μοναχόν. Ἐν τῇ Μονῇ τοῦ Μεγάλου Ἀγροῦ μεταφερθὲν ἀπεθησαυρίσθη μετὰ ταῦτα καὶ τὸ ἱερὸν τοῦ Ὁσίου Θεοφάνους Λείψανον μετὰ τὴν ἐκ τῆς νήσου Σαμοθράκης, εἰς τὴν ὁποίαν ἐτελεύτησεν, ἀνακομιδήν του, διατηρούμενον τότε ἀλώβητον, πλεῖστα ὄσα ἰάματα καὶ εὐωδίαν πηγάζον.
Ἡ Μονὴ τῆς Σιγριανῆς ἡ τοῦ Μεγάλου Ἀγροῦ διετηρήθη ἔκτοτε ἐπὶ πολλοὺς αἰῶνας. Ἀτυχῶς ὅμως ἡ μετέπειτα, Θεοῦ παραχωρήσει, τουρκικὴ κατάκτησις καὶ ἡ ἐκ ταύτης ἐπακολουθήσασα καταστροφή, ἠλλοίωσε καὶ μετέβαλε τὰ πάντα καὶ ὡς ἦτο ἑπόμενον καὶ τὸ ὄρος τῆς Σιγριανῆς καὶ ὁ Μέγας Ἀγρὸς ἔλαβον τουρκικὰ ὀνόματα, ἡ δὲ Μονὴ ἐντελῶς ἠρημώθη καὶ ἠδαφίσθη. Τόσον δὲ ἐλησμονήθη τὸ ὄνομα τοῦ ὄρους τῆς Σιγριανῆς, ὥστε οὔτε καὶ αὐτοὶ οἱ γεωγράφοι ἀνέφερον τοῦτο. Ὑπὸ τοιαύτας συνθήκας εὑρισκόμενοι οἱ μετέπειτα Συναξαρισταὶ καὶ ἐν τῆ ἐπιθυμίᾳ των νὰ καθορίσουν τὸν τόπον, εἰς ὃν ἔκειτο ἡ Σιγριανή, παρασυρθέντες ἔστρεψαν τὴν προσοχήν των πρὸς ἑτέρας τινὰς περιοχάς, αἵτινες ἐκ συνωνυμίας ἔφερον τὸ ὄνομα Σιγριανή, ἦσαν δὲ αὗται ἡ μία ἐν Μηδίᾳ, ἡ δὲ ἑτέρα ἐν Μυτιλήνῃ. Καὶ ἄλλοι μὲν ὑπεστήριξαν, ὅτι ἐπρόκειτο περί τῆς ἐν Μηδίᾳ Σιγριανῆς, ἄλλοι δὲ περὶ τῆς ἐν Μυτιλήνῃ τοιαύτης. Ἐπὶ τούτου καὶ ὁ Ὅσιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης ἀπορῶν, μὴ ἔχων δὲ καὶ ἕτερα στοιχεῖα, διετύπωσε τήν γνώμην, ὅτι πρόκειται μᾶλλον περὶ τῆς ἐν Μυτιλήνῃ εὑρισκομένης καὶ ὄχι τῆς ἐν Μηδίᾳ τοιαύτης. Ἐκ τούτου καὶ ὅλοι οἱ μετέπειτα Συναξαρισταὶ ἠκολούθησαν εἰς τὴν ἄποψιν ταύτην, μεθ’ ὧν καὶ ἡμεῖς συνετάγημεν κατὰ τὰς δύο πρώτας τοῦ ἀνὰ χεῖρας ἔργου ἐκδόσεις, ὡς ἐν αὐταῖς ἐμφαίνεται. Τὰ πράγματα ἀποκατέστησε πρῶτος κατόπιν ἐπισταμένης ἐπιτοπίου ἐρεύνης ὁ Τρύφων Εὐαγγελίδης, ὅπως ὁ ἴδιος ἀναφέρει τοῦτο εἰς τὸ προρρηθὲν βιβλίον του «Βίοι Ἁγίων», σελ. 230-246 (βλ. σημ. σελ. 244).
[3] Ἐν τῷ πρωτοτύπῳ γράφεται· «παρέδωκεν αὐτὸν τῷ τότε πατριαρχεύοντι Ἰωάννῃ τῷ Μάντει», ὅμως κατὰ τὴν ἐποχὴν ἐκείνην δὲν εἶχεν εἰσέτι γίνει οὗτος Πατριάρχης. Τότε ἐπατριάρχευεν ὁ εἰκονομάχος Θεόδοτος ὁ Κασσιτερᾶς (815-821). Τοῦτον διεδὲχθη ὁ Ἀντώνιος Αʹ (821-836), ἐπίσης εἰκονομάχος, καὶ εἶτα ὁ κακὸς οὗτος καὶ τελευταῖος τῶν εἰκονομάχων Πατριαρχῶν Ἰωάννης Ζʹ ὁ Μάντις (836-842).
