Τῇ Β’ (2ᾳ) τοῦ αὐτοῦ μηνὸς μνήμη τῆς ἀνακομιδῆς τοῦ τιμίου Λειψάνου τοῦ ἐν Ἁγίοις Πατρὸς ἡμῶν ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ τοῦ Μεγάλου, Ἀρχιεπισκόπου Ἀλεξανδρείας.

Τότε ὁ μακάριος Ἀθανάσιος ἐξῆλθε κρυφίως τῆς πόλεως τῆς Τύρου καὶ κατῆλθεν ἐντὸς φρέατος σκοτεινοῦ καὶ ἀνύδρου, ὅπου ἐκρύβη ἐπὶ ἓξ ὁλόκληρα ἔτη. Ἔπειτα, ἐξελθὼν ἐκεῖθεν, μετέβη εἰς τὴν Δύσιν, τῆς ὁποίας τὴν ἐξουσίαν εἶχεν ὁ Κώνστας, ὁ τρίτος υἱὸς τοῦ Μεγάλου Κωνσταντίνου. Ὅθεν συναντήσας τὸν βασιλέα καὶ τὸν τότε Πάπαν Ἰούλιον τὸν Α’ [4] διηγεῖτο μετὰ λύπης τὰ καθ’ ἑαυτόν· ἐκεῖνοι δὲ ἀφοῦ παρέδωσαν εἰς τὸν Ἅγιον συστατικὰ γράμματα ἀπέστειλαν αὐτὸν εἰς τὴν Ἀλεξάνδρειαν.

Τοῦτο μαθὼν ὁ τῆς Ἀνατολῆς βασιλεὺς Κωνστάντιος, ὅστις, ἀπατηθείς, ἐφρόνει τὰ τῶν Ἀρειανῶν, προστάσσει ἄρχοντά τινα, Συριανὸν ὀνόματι, νὰ μεταβῇ εἰς τὴν Ἀλεξάνδρειαν καὶ ἀφοῦ θανατώσῃ τὸν Ἅγιον, νὰ ἀναβιβάσῃ εἰς τὸν θρόνον τῆς Ἀλεξανδρείας κάποιον Γρηγόριον. Ἀλλ’ ὁ Ἀθανάσιος, διαφυγὼν τὰς χεῖρας τοῦ Συριανοῦ, μετέβη πάλιν εἰς τὴν Ρώμην πρὸς τὸν Κώνσταντα. Ὁ Κώνστας τότε ἔγραψεν ἀπειλητικῶς πρὸς τὸν ἀδελφόν του Κωνστάντιον, νὰ ἀποκαταστήσῃ εἰς τὸν θρόνον του τὸν Ἀθανάσιον, διότι ἐὰν δὲν πράξῃ τοῦτο, θέλει ἀποκαταστήσει αὐτὸν ὁ ἴδιος διὰ τῶν βασιλικῶν ὅπλων. Ταῦτα τὰ γράμματα ἀφοῦ ἔλαβεν ὁ Κωνστάντιος ἐφοβήθη καὶ ἀποκατέστησεν, ἂν καὶ ἀκουσίως, τὸν Ἀθανάσιον εἰς τὸν θρόνον τῆς Ἀλεξανδρείας.

Ὅταν ὅμως μετ’ ὀλίγον ἀπέθανεν ὁ Κώνστας, ἀνεκηρύθη δὲ αὐτοκράτωρ ὁ Κωνστάντιος, ἀπέστειλεν ἀνθρώπους ἵνα συλλάβωσι τὸν Ἀθανάσιον. Τοῦτο προγνωρίσας ὁ Ἅγιος ἐξῆλθε κρυφίως τοῦ Πατριαρχείου καὶ κατέφυγεν εἰς γυναῖκα τινὰ ἐστολισμένην μὲ παρθενίαν καὶ ἄλλας ἀρετάς [5], ἡ ὁποία, μαθοῦσα τὴν αἰτίαν τῆς φυγῆς του, ἐδέχθη αὐτὸν μετὰ χαρᾶς καὶ ὄχι μόνον τὸν ὑπηρέτει, ἀλλὰ καὶ πᾶσαν ἄλλην περιποίησιν προσέφερεν εἰς τὸν Ἅγιον ἐπὶ διάστημα ἓξ ὁλοκλήρων ἐτῶν. Ὅτε δὲ ὁ Κωνστάντιος ἐτελεύτησε καὶ ἔγινε βασιλεὺς ὁ παραβάτης Ἰουλιανός, τότε ἐξῆλθεν εὐθὺς ὁ Ἅγιος ἐκ τῆς οἰκίας τῆς παρθένου, κατὰ τὸ μεσονύκτιον, καὶ εὑρέθη ἐν τῷ μέσῳ τῆς Ἑκκλησίας. Πόσον δὲ ἐχάρησαν ὅλοι οἱ Ἀλεξανδρεῖς, ὅταν εἶδον τὸν Ἅγιον καὶ πόσον ἔτρεχον καὶ ηὐχαρίστουν τὸν Θεόν, δὲν εἶναι τοῦ παρόντος νὰ εἴπω.


Ὑποσημειώσεις

[1] Ἂν δὲ τοῦτο οὕτως ἐποίησεν ὁ Ἀλέξανδρος, ὡς σπανιώτατον ὅμως, μᾶλλον δὲ ὡς ἅπαξ γενόμενον, ἡμεῖς δὲν πρέπει νὰ μιμούμεθα, ἐπειδή, κατὰ τὸν Θεολόγον Γρηγόριον «Οὐ νόμος Ἐκκλησίας τὸ σπάνιον γίνεται, οὐδὲ τὸ παρὰ κανόνας ἕλκεται εἰς ὑπόδειγμα κατὰ τοὺς νομικούς». Ἡ Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ πάντας τοὺς ὑπὸ λαϊκῶν βαπτισθέντας βαπτίζει πάλιν ὑπὸ Ἱερωμένων. Βλέπε σχετικῶς τὰς ὑποσημειώσεις τοῦ μζʹ (47ου) ἀποστολικοῦ Κανόνος καὶ τοῦ κδʹ (24ου) τοῦ Νηστευτοῦ ἐν τῷ Πηδαλίῳ.

[2] Ἵνα μή τινες σκανδαλίζωνται κατὰ τοῦ Ἁγίου καὶ μεγάλου βασιλέως Κωνσταντίνου ἀκούοντες ὅτι οὗτος ἐξώρισε τὸν Μέγαν Ἀθανάσιον καὶ τὸν Ἀντιοχείας Εὐστάθιον, ἄνδρας Ἁγίους καὶ θαυμαστούς, παραθέτομεν ἐνταῦθα τὴν ἀπολογίαν τὴν ὁποίαν κάμνει ὑπὲρ αὐτοῦ ὁ Κύρου Θεοδώρητος, ἔχουσαν οὕτω: «Θαυμαζέτω δὲ μηδείς, εἰ τηλικούτους ἄνδρας, ἐξαπατηθείς, ἐξωστράκισεν. Ἀρχιερεῦσι γάρ, κρύπτουσι μὲν τὴν ἀλήθειαν, τὴν δὲ ἄλλην ἔχουσι περιφάνειαν, ἐξαπατῶσιν ἐπίστευσεν. Ἴσασι δὲ οἱ τὰ θεῖα πεπαιδευμένοι, ὡς ἀληθῶς ἐξηπατήθη Δαυῒδ ὁ Προφήτης, ἐξηπάτησε δὲ αὐτὸν οὐκ Ἀρχιεθεὺς ἀλλ’ οἰκέτης οἰκότριψ καὶ μαστιγίας τὸν Σιβᾶ, λέγω, τὸν κατὰ τοῦ Μεμφιβοσθὲ τὰ ψευδῆ τὸν βασιλέα διδάξαντα καὶ τὸ ἐκείνου χωρίον σφετερισάμενον. Καὶ ταῦτα λέγω, οὐ τοῦ Προφήτου κατηγορῶν, ἀλλ’ ὑπὲρ τοῦδε τοῦ βασιλέως τὴν ἀπολογίαν προσφέρων καὶ τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως ἐπιδεικνὺς τὴν ἀσθένειαν καὶ διδάσκων, ὡς οὐ χρὴ μόνοις τοῖς κατηγοροῦσι πιστεύειν, κἂν ἄγαν ὦσιν ἀξιόχρεοι, ἀλλὰ θἀτέραν τῶν ἀκοῶν τῷ κατηγορουμένῳ φυλάττειν» (Ἐκκλ. Ἱστορ. βιβλ. αʹ κεφ. λγʹ).

Μετὰ τὸν θάνατον τοῦ Μεγάλου Κωνσταντίνου ἐν ἔτει τλζʹ (337), διεδέχθησαν τοῦτον οἱ τρεῖς υἱοί του. Καὶ ὁ μὲν Κωνσταντῖνος, ὁ πρῶτος υἱός, ἔλαβε τὰ δυτικὰ μέρη ἤτοι τὴν Ἱσπανίαν, τὴν Γαλλίαν καὶ τὴν Βρεττανίαν· ὁ Κωνστάντιος, ὁ δεύτερος υἱός, ἔλαβε τὴν Ἀνατολήν ὁ δὲ Κώνστας, ὁ τρίτος υἱός, ἔλαβε τὴν μέσην αὐτοκρατορίαν, ἤτοι τὴν Ἰταλίαν, τὴν Ἀφρικήν, τὰς Νήσους καὶ τὴν Σλαβονίαν.

[3] Τὸ περιεχόμενον τῶν ἐπιστολῶν, τὰς ὁποίας ἔστειλεν ὁ βασιλεὺς Κωνσταντῖνος εἰς τοὺς Ἀλεξανδρεῖς ὑπὲρ τοῦ Ἀθανασίου, εὑρίσκεται εἰς τὸν Σωκράτην, τὸν Θεοδώρητον καὶ τὸν Σῳζόμενον.

[4] Ἐσφαλμένως οὗτος γράφεται ἐν τοῖς Μηναίοις Ἰουλιανός, ἐχρημάτισε δὲ Πάπας ὁ Ἰούλιος κατὰ τὰ ἔτη 337-352.

[5] Τινὲς λέγουσιν, ὅτι ἡ παρθένος αὕτη ἦτο ἡ Ἁγία Συγκλητική, τῆς ὁποίας τὸν Βίον συνέγραψεν ὁ ἴδιος Μέγας Ἀθανάσιος. Βλέπε τὸ Συναξάριον τῆς Ἁγίας ταύτης εἰς τὴν εʹ (5ην) Ἰανουαρίου, ἐν τόμῳ Αʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας».

[6] Τὸν κατὰ πλάτος Βίον αὐτοῦ βλέπε εἰς τὴν ιηʹ (18ην) Ἰανουαρίου ἐν τόμῳ Αʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας».