Τῇ Β’ (2ᾳ) τοῦ αὐτοῦ μηνὸς μνήμη τῆς ἀνακομιδῆς τοῦ τιμίου Λειψάνου τοῦ ἐν Ἁγίοις Πατρὸς ἡμῶν ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ τοῦ Μεγάλου, Ἀρχιεπισκόπου Ἀλεξανδρείας.

Οἱ περὶ τὸν ἀρειανὸν ὅμως Ἐπίσκοπον Εὐσέβιον, μὴ ὑποφέροντες τὸν προβιβασμὸν τοῦ θείου Ἀθανασίου, μὲ τους δολεροὺς λόγους των ἔπεισαν τὸν Μέγαν Κωνσταντῖνον νὰ ἐκδιώξῃ τοῦ θρόνου τὸν Ἀθανάσιον. Ὅθεν ἐξώρισε τοῦτον εἰς τὴν Γαλλίαν [2]. Ὀλίγον μετὰ ταῦτα ὁ Μέγας Κωνσταντῖνος ἐτελεύτησεν, ὁ δὲ Ἀθανάσιος, μεταβὰς εἰς Ρώμην, συνωμίλησε μετὰ τοῦ Κωνσταντίνου καὶ λαβὼν γράμματα παρ’ αὐτοῦ [3], ἐπανῆλθεν εἰς τὴν ἐπαρχίαν του τὴν Ἀλεξάνδρειαν. Τοῦτο μαθὼν ὁ Εὐσέβιος καὶ οἱ ὁμόφρονές του δὲν ἠδύναντο νὰ ἡσυχάσωσι· διὰ τοῦτο πλάσαντες καὶ συρράψαντες πρωτοφανεῖς συκοφαντίας, ἔπεισαν τὸν Κωνστάντιον, τὸν δεύτερον υἱὸν τοῦ Μεγάλου Κωνσταντίνου, νὰ συναθροίσῃ σύνοδον εἰς τὴν Τύρον καὶ ὑπ’ αὐτῆς νὰ κριθῇ ὁ Ἀθανάσιος. Πολλὰ δὲ ἦσαν τὰ ἐγκλήματα, τὰ ὁποῖα προέβαλον κατ’ αὐτοῦ οἱ Ἀρειανοί, ἀλλ’ ἐκ τούτων ἓν μόνον ἀναφέρομεν ἐνταῦθα.

Λαβόντες οἱ Ἀρειανοὶ χεῖρα νεκροῦ καὶ ξηράναντες αὐτήν, τὴν ἔθεσαν ἐντὸς θήκης· ἔπειτα παρουσίασαν αὐτὴν εἰς τὴν σύνοδον λέγοντες, ὅτι ἡ χεὶρ αὕτη εἶναι Ἀρσενίου τινός, τὸν ὁποῖον ἔλεγον ὅτι ἐθανάτωσεν ὁ Ἀθανάσιος μὲ μαγικὸν τρόπον. Κατὰ θείαν δὲ πρόνοιαν, κατ’ ἐκείνας τὰς ἡμέρας ἦλθεν εἰς Τύρον ὁ Ἀρσένιος, τὸν ὁποῖον ἀπέκρυπτον οἱ Ἀρειανοί, φοβούμενοι μήπως καταπέσῃ ἡ κατὰ τοῦ Ἀθανασίου συκοφαντία. Ἀλλ’ ὁ μέγας Ἀθανάσιος μαθών, ὅτι εὑρίσκεται ἐκεῖ ὁ παρὰ τῶν Ἀρειανῶν θρυλούμενος νεκρὸς Ἀρσένιος, συνήντησεν αὐτὸν καὶ τὸν ἔπεισε νὰ τὸν ἀκολουθήσῃ καὶ ὅταν ἔλθῃ ἡ ἡμέρα κατὰ τὴν ὁποίαν ἔμελλε νὰ παρουσιασθῇ καὶ νὰ κριθῇ ὑπὸ τῆς συνόδου ὁ Ἀθανάσιος, νὰ παρουσιασθῇ καὶ αὐτός. Ὅταν λοιπὸν ἦλθεν ἡ ὡρισμένη ἡμέρα παρέλαβεν ὁ Ἅγιος μεθ’ ἑαυτοῦ καὶ τὸν Ἀρσένιον, ἐνδεδυμένον ὅμως μὲ ἄλλα ἐνδύματα διὰ νὰ μὴ γνωρισθῇ ἀμέσως, καὶ μετέβη εἰς τὴν σύνοδον.

Κρινόμενος λοιπὸν ὁ Ἀθανάσιος καὶ κατηγορούμενος, ὅτι ἐφόνευσε τὸν Ἀρσένιον, ἠρώτησε τοὺς παρόντας εἰς τὴν σύνοδον, ἐάν τις ἐξ αὐτῶν γνωρίζῃ τὸν Ἀρσένιον. Ὅταν δὲ εἶπον πολλοὶ ὅτι τὸν γνωρίζουν, τότε παρουσίασεν αὐτὸν ἔμπροσθεν τῆς συνόδου καὶ ἠρώτα ἂν αὐτὸς εἶναι ὁ Ἀρσένιος. Οἱ δὲ γνωρίζοντες αὐτὸν ἀπεκρίθησαν καταφατικῶς. Ἔπειτα ἔδειξε τὰς δύο χεῖρας ἐκείνου καὶ εἶπεν· «Ἰδοὺ ἡ δεξιὰ χείρ, ἰδοὺ καὶ ἀριστερά, τὰς ὁποίας ἐλάβομεν παρὰ τοῦ Δημιουργοῦ Θεοῦ ὅλοι ἡμεῖς οἱ ἐκ τοῦ Ἀδὰμ γεννηθέντες καὶ οὐδεὶς ἂς μὴ ζητῇ τρίτην χεῖρα τοῦ Ἀρσενίου». Καταισχυνθέντες ἐκ τούτου οἱ Ἀρειανοί, ἐξῆλθον τῆς συνόδου καὶ παρώξυνον τὸν λαὸν εἰς ἐξέγερσιν κατὰ τοῦ Ἀθανασίου.


Ὑποσημειώσεις

[1] Ἂν δὲ τοῦτο οὕτως ἐποίησεν ὁ Ἀλέξανδρος, ὡς σπανιώτατον ὅμως, μᾶλλον δὲ ὡς ἅπαξ γενόμενον, ἡμεῖς δὲν πρέπει νὰ μιμούμεθα, ἐπειδή, κατὰ τὸν Θεολόγον Γρηγόριον «Οὐ νόμος Ἐκκλησίας τὸ σπάνιον γίνεται, οὐδὲ τὸ παρὰ κανόνας ἕλκεται εἰς ὑπόδειγμα κατὰ τοὺς νομικούς». Ἡ Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ πάντας τοὺς ὑπὸ λαϊκῶν βαπτισθέντας βαπτίζει πάλιν ὑπὸ Ἱερωμένων. Βλέπε σχετικῶς τὰς ὑποσημειώσεις τοῦ μζʹ (47ου) ἀποστολικοῦ Κανόνος καὶ τοῦ κδʹ (24ου) τοῦ Νηστευτοῦ ἐν τῷ Πηδαλίῳ.

[2] Ἵνα μή τινες σκανδαλίζωνται κατὰ τοῦ Ἁγίου καὶ μεγάλου βασιλέως Κωνσταντίνου ἀκούοντες ὅτι οὗτος ἐξώρισε τὸν Μέγαν Ἀθανάσιον καὶ τὸν Ἀντιοχείας Εὐστάθιον, ἄνδρας Ἁγίους καὶ θαυμαστούς, παραθέτομεν ἐνταῦθα τὴν ἀπολογίαν τὴν ὁποίαν κάμνει ὑπὲρ αὐτοῦ ὁ Κύρου Θεοδώρητος, ἔχουσαν οὕτω: «Θαυμαζέτω δὲ μηδείς, εἰ τηλικούτους ἄνδρας, ἐξαπατηθείς, ἐξωστράκισεν. Ἀρχιερεῦσι γάρ, κρύπτουσι μὲν τὴν ἀλήθειαν, τὴν δὲ ἄλλην ἔχουσι περιφάνειαν, ἐξαπατῶσιν ἐπίστευσεν. Ἴσασι δὲ οἱ τὰ θεῖα πεπαιδευμένοι, ὡς ἀληθῶς ἐξηπατήθη Δαυῒδ ὁ Προφήτης, ἐξηπάτησε δὲ αὐτὸν οὐκ Ἀρχιεθεὺς ἀλλ’ οἰκέτης οἰκότριψ καὶ μαστιγίας τὸν Σιβᾶ, λέγω, τὸν κατὰ τοῦ Μεμφιβοσθὲ τὰ ψευδῆ τὸν βασιλέα διδάξαντα καὶ τὸ ἐκείνου χωρίον σφετερισάμενον. Καὶ ταῦτα λέγω, οὐ τοῦ Προφήτου κατηγορῶν, ἀλλ’ ὑπὲρ τοῦδε τοῦ βασιλέως τὴν ἀπολογίαν προσφέρων καὶ τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως ἐπιδεικνὺς τὴν ἀσθένειαν καὶ διδάσκων, ὡς οὐ χρὴ μόνοις τοῖς κατηγοροῦσι πιστεύειν, κἂν ἄγαν ὦσιν ἀξιόχρεοι, ἀλλὰ θἀτέραν τῶν ἀκοῶν τῷ κατηγορουμένῳ φυλάττειν» (Ἐκκλ. Ἱστορ. βιβλ. αʹ κεφ. λγʹ).

Μετὰ τὸν θάνατον τοῦ Μεγάλου Κωνσταντίνου ἐν ἔτει τλζʹ (337), διεδέχθησαν τοῦτον οἱ τρεῖς υἱοί του. Καὶ ὁ μὲν Κωνσταντῖνος, ὁ πρῶτος υἱός, ἔλαβε τὰ δυτικὰ μέρη ἤτοι τὴν Ἱσπανίαν, τὴν Γαλλίαν καὶ τὴν Βρεττανίαν· ὁ Κωνστάντιος, ὁ δεύτερος υἱός, ἔλαβε τὴν Ἀνατολήν ὁ δὲ Κώνστας, ὁ τρίτος υἱός, ἔλαβε τὴν μέσην αὐτοκρατορίαν, ἤτοι τὴν Ἰταλίαν, τὴν Ἀφρικήν, τὰς Νήσους καὶ τὴν Σλαβονίαν.

[3] Τὸ περιεχόμενον τῶν ἐπιστολῶν, τὰς ὁποίας ἔστειλεν ὁ βασιλεὺς Κωνσταντῖνος εἰς τοὺς Ἀλεξανδρεῖς ὑπὲρ τοῦ Ἀθανασίου, εὑρίσκεται εἰς τὸν Σωκράτην, τὸν Θεοδώρητον καὶ τὸν Σῳζόμενον.

[4] Ἐσφαλμένως οὗτος γράφεται ἐν τοῖς Μηναίοις Ἰουλιανός, ἐχρημάτισε δὲ Πάπας ὁ Ἰούλιος κατὰ τὰ ἔτη 337-352.

[5] Τινὲς λέγουσιν, ὅτι ἡ παρθένος αὕτη ἦτο ἡ Ἁγία Συγκλητική, τῆς ὁποίας τὸν Βίον συνέγραψεν ὁ ἴδιος Μέγας Ἀθανάσιος. Βλέπε τὸ Συναξάριον τῆς Ἁγίας ταύτης εἰς τὴν εʹ (5ην) Ἰανουαρίου, ἐν τόμῳ Αʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας».

[6] Τὸν κατὰ πλάτος Βίον αὐτοῦ βλέπε εἰς τὴν ιηʹ (18ην) Ἰανουαρίου ἐν τόμῳ Αʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας».