Τῇ Β’ (2ᾳ) τοῦ αὐτοῦ μηνὸς μνήμη τῆς ἀνακομιδῆς τοῦ τιμίου Λειψάνου τοῦ ἐν Ἁγίοις Πατρὸς ἡμῶν ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ τοῦ Μεγάλου, Ἀρχιεπισκόπου Ἀλεξανδρείας.

ΕΙΚΟΝΑ
Βυζαντινὴ φορητὴ εἰκών, ἀποτεθησαυρισμένη ἐν
τῷ Βυζαντινῷ Μουσείῳ Ἀθηνῶν, ὑπ’ αὔξ. ἀριθμ. 146.

ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ, ὁ μέγας Πατὴρ ἡμῶν, διῆγεν ἀγγελικῶς τὸν ἐν τῇ γῇ βίον, ὡς οὗτο εἶναι εἰς πάντας γνωστόν. Διότι τοὺς ἀγῶνας τοὺς ὁποίους ἠγωνίσθη ὁ ἀξιομακάριστος οὗτος διὰ τὴν Ὀρθόδοξον Πίστιν, τοὺς πολέμους καὶ τὰς ἀντιστάσεις αὐτοῦ κατὰ τῶν αἱρετικῶν, τὰς συνεγεῖς καὶ ἀδίκους ἐξορίας, τὰς ὁποίας ὑπέμεινεν, ὡς καὶ τὰς συκοφαντίας, καὶ τὰς ματαίας κατηγορίας, τὰς ὁποίας ἔλαβε παρὰ τῶν κακοδόξων, ταῦτα πάντα διηγοῦνται πολλοὶ ἱστορικοί, πλατύτερον ὅμως διηγεῖται ταῦτα ὁ Θεολόγος Γρηγόριος, γράφονται δὲ καὶ εἰς τὸ Συναξάριον τῆς μνήμης αὐτοῦ, διὰ τοῦτο ὀλίγα τινὰ θέλομεν εἴπει ἐδῶ πρὸς ὑπενθύμισιν.

Ὁ μέγας οὗτος τῆς ἀθανασίας ἐπώνυμος Ἀθανάσιος, πατρίδα μὲν εἶχε τὴν Αἴγυπτον, γονεῖς δὲ πλουσίους καὶ ἐναρέτους, πλησίον τῶν ὁποίων ἀνετρέφετο. Ὅταν δὲ ἦτο μικρὸν παιδίον συνανεστρέφετο μὲ ἄλλα παιδία, τὰ ὁποῖα ἔπαιζον παρὰ τὴν ἀκτὴν τῆς θαλάσσης. Ἔπαιζον δέ ποτε τὸ ἀκόλουθον παιγνίδιον· ἄλλα μὲν παιδία προσεποιοῦντο τοὺς Ἱερεῖς καὶ ἄλλα τοὺς Διακόνους, τὸν δὲ Ἀθανάσιον ἐχειροτόνησαν Ἀρχιερέα, προσέφερον δὲ πρὸς αὐτὸν βρέφη τινὰ ἀβάπτιστα ἀκόμη, τὰ ὁποῖα ὁ Ἀθανάσιος ἐβάπτιζεν εἰς τὸ ὕδωρ τῆς θαλάσσης.

Τοῦτο ἰδὼν κατὰ τύχην ὁ Ἀλέξανδρος, ὁ τῆς Ἀλεξανδρείας Ἀρχιεπίσκοπος, ἐθαύμασε μὲν πολύ, προγνωρίσας δὲ διὰ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ὅτι ἡ χειροτονία αὕτη τοῦ Ἀθανασίου ἦτο προμήνυμα τῶν πραγμάτων καὶ ἀληθοῦς χειροτονίας, τὴν ὁποίαν ἔμελλε νὰ λάβῃ ἀργότερον, τὰ μὲν παιδία δὲν ἐβάπτισε διὰ δευτέραν φοράν [1], ἔχρισε δὲ μόνον αὐτὰ μὲ τὸ Ἅγιον Μύρον καὶ οὕτω τὰ συνέπληρωσε, τὸν δὲ Ἀθανάσιον παρέδωκεν εἰς ἕνα διδάσκαλον παιδαγωγόν, ἵνα διδαχθῇ παρ’ αὐτοῦ τὰ ἱερὰ γράμματα. Ὅταν δὲ ἐνηλικιώθη ὁ Ἅγιος, ἐχειροτονήθη Διάκονος ὑπὸ τοῦ Ἀρχιεπισκόπου τούτου τῆς Ἀλεξανδρείας Ἀλεξάνδρου. Ὅτε δὲ ἐν ἔτει τκε’ (325), ἐπὶ τῆς βασιλείας Κωνσταντίνου τοῦ Μεγάλου, συνεκροτήθη ἐν Νικαίᾳ ἡ Ἁγία Α’ Οἰκουμενικὴ Σύνοδος, ὁ Ἀλέξανδρος παρέλαβε μεθ’ ἑαυτοῦ εἰς Κωνσταντινούπολιν τὸν Ἀθανάσιον ὡς συνεργὸν καὶ βοηθόν του καὶ μετ’ αὐτοῦ ἀπεκήρυξε τοὺς φρονοῦντας τὰ τοῦ Ἀρείου δυσσεβῆ καὶ βλάσφημα φρονήματα. Μετὰ ταῦτα δὲν παρῆλθε πολὺς χρόνος, καὶ ἀπέθανεν ὁ Ἀλέξανδρος. Ὅθεν ἐγένετο Ἀρχιεπίσκοπος Ἀλεξανδρείας ὁ μέγας οὗτος Ἀθανάσιος, ἓν ἔτος μετὰ τὴν Ἁγίαν Α’ Οἰκουμενικὴν Σύνοδον, ἤτοι ἐν ἔτει τκϛ’ (326).


Ὑποσημειώσεις

[1] Ἂν δὲ τοῦτο οὕτως ἐποίησεν ὁ Ἀλέξανδρος, ὡς σπανιώτατον ὅμως, μᾶλλον δὲ ὡς ἅπαξ γενόμενον, ἡμεῖς δὲν πρέπει νὰ μιμούμεθα, ἐπειδή, κατὰ τὸν Θεολόγον Γρηγόριον «Οὐ νόμος Ἐκκλησίας τὸ σπάνιον γίνεται, οὐδὲ τὸ παρὰ κανόνας ἕλκεται εἰς ὑπόδειγμα κατὰ τοὺς νομικούς». Ἡ Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ πάντας τοὺς ὑπὸ λαϊκῶν βαπτισθέντας βαπτίζει πάλιν ὑπὸ Ἱερωμένων. Βλέπε σχετικῶς τὰς ὑποσημειώσεις τοῦ μζʹ (47ου) ἀποστολικοῦ Κανόνος καὶ τοῦ κδʹ (24ου) τοῦ Νηστευτοῦ ἐν τῷ Πηδαλίῳ.

[2] Ἵνα μή τινες σκανδαλίζωνται κατὰ τοῦ Ἁγίου καὶ μεγάλου βασιλέως Κωνσταντίνου ἀκούοντες ὅτι οὗτος ἐξώρισε τὸν Μέγαν Ἀθανάσιον καὶ τὸν Ἀντιοχείας Εὐστάθιον, ἄνδρας Ἁγίους καὶ θαυμαστούς, παραθέτομεν ἐνταῦθα τὴν ἀπολογίαν τὴν ὁποίαν κάμνει ὑπὲρ αὐτοῦ ὁ Κύρου Θεοδώρητος, ἔχουσαν οὕτω: «Θαυμαζέτω δὲ μηδείς, εἰ τηλικούτους ἄνδρας, ἐξαπατηθείς, ἐξωστράκισεν. Ἀρχιερεῦσι γάρ, κρύπτουσι μὲν τὴν ἀλήθειαν, τὴν δὲ ἄλλην ἔχουσι περιφάνειαν, ἐξαπατῶσιν ἐπίστευσεν. Ἴσασι δὲ οἱ τὰ θεῖα πεπαιδευμένοι, ὡς ἀληθῶς ἐξηπατήθη Δαυῒδ ὁ Προφήτης, ἐξηπάτησε δὲ αὐτὸν οὐκ Ἀρχιεθεὺς ἀλλ’ οἰκέτης οἰκότριψ καὶ μαστιγίας τὸν Σιβᾶ, λέγω, τὸν κατὰ τοῦ Μεμφιβοσθὲ τὰ ψευδῆ τὸν βασιλέα διδάξαντα καὶ τὸ ἐκείνου χωρίον σφετερισάμενον. Καὶ ταῦτα λέγω, οὐ τοῦ Προφήτου κατηγορῶν, ἀλλ’ ὑπὲρ τοῦδε τοῦ βασιλέως τὴν ἀπολογίαν προσφέρων καὶ τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως ἐπιδεικνὺς τὴν ἀσθένειαν καὶ διδάσκων, ὡς οὐ χρὴ μόνοις τοῖς κατηγοροῦσι πιστεύειν, κἂν ἄγαν ὦσιν ἀξιόχρεοι, ἀλλὰ θἀτέραν τῶν ἀκοῶν τῷ κατηγορουμένῳ φυλάττειν» (Ἐκκλ. Ἱστορ. βιβλ. αʹ κεφ. λγʹ).

Μετὰ τὸν θάνατον τοῦ Μεγάλου Κωνσταντίνου ἐν ἔτει τλζʹ (337), διεδέχθησαν τοῦτον οἱ τρεῖς υἱοί του. Καὶ ὁ μὲν Κωνσταντῖνος, ὁ πρῶτος υἱός, ἔλαβε τὰ δυτικὰ μέρη ἤτοι τὴν Ἱσπανίαν, τὴν Γαλλίαν καὶ τὴν Βρεττανίαν· ὁ Κωνστάντιος, ὁ δεύτερος υἱός, ἔλαβε τὴν Ἀνατολήν ὁ δὲ Κώνστας, ὁ τρίτος υἱός, ἔλαβε τὴν μέσην αὐτοκρατορίαν, ἤτοι τὴν Ἰταλίαν, τὴν Ἀφρικήν, τὰς Νήσους καὶ τὴν Σλαβονίαν.

[3] Τὸ περιεχόμενον τῶν ἐπιστολῶν, τὰς ὁποίας ἔστειλεν ὁ βασιλεὺς Κωνσταντῖνος εἰς τοὺς Ἀλεξανδρεῖς ὑπὲρ τοῦ Ἀθανασίου, εὑρίσκεται εἰς τὸν Σωκράτην, τὸν Θεοδώρητον καὶ τὸν Σῳζόμενον.

[4] Ἐσφαλμένως οὗτος γράφεται ἐν τοῖς Μηναίοις Ἰουλιανός, ἐχρημάτισε δὲ Πάπας ὁ Ἰούλιος κατὰ τὰ ἔτη 337-352.

[5] Τινὲς λέγουσιν, ὅτι ἡ παρθένος αὕτη ἦτο ἡ Ἁγία Συγκλητική, τῆς ὁποίας τὸν Βίον συνέγραψεν ὁ ἴδιος Μέγας Ἀθανάσιος. Βλέπε τὸ Συναξάριον τῆς Ἁγίας ταύτης εἰς τὴν εʹ (5ην) Ἰανουαρίου, ἐν τόμῳ Αʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας».

[6] Τὸν κατὰ πλάτος Βίον αὐτοῦ βλέπε εἰς τὴν ιηʹ (18ην) Ἰανουαρίου ἐν τόμῳ Αʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας».