ΒΑΣΙΛΙΣΚΟΣ ὁ Ἅγιος Μάρτυς κατήγετο ἔκ τινος κώμης τῆς ἐν τῷ Εὐξείνῳ Πόντῳ Ἀμασείας, Χουμιαλὰ ὀνομαζομένης, ἤκμασε δὲ κατὰ τοὺς χρόνους τοῦ βασιλέως Διοκλητιανοῦ τοῦ βασιλεύσαντος κατὰ τὰ ἔτη σπδ’-τε’ (284-305) καὶ τῶν διαδόχων αὐτοῦ. Κατ’ ἐκεῖνον τὸν καιρὸν ἀπεστάλη ὑπὸ τοῦ τότε βασιλέως εἰς τὴν Ἀνατολὴν ἡγεμὼν ὁ Ἀγρίππας, ἀντὶ τοῦ μέχρι τότε ἡγεμονεύσαντος Ἀσκηπιοδότου διὰ νὰ τιμωρήσῃ καὶ νὰ διώξῃ τοὺς Χριστιανούς. Εὐθὺς δὲ ὡς ὁ Ἀγρίππας ἔφθασεν εἰς τὰ Κόμανα [1] τῆς Καππαδοκίας, ἀνέκρινε καὶ ἐτιμώρει τοὺς Χριστιανούς. Ὁ δὲ Ἅγιος Βασιλίσκος, ὅστις ἦτο ἀνεψιὸς τοῦ Ἁγίου Μεγαλομάρτυρος Θεοδώρου τοῦ Τήρωνος, εἶχεν ἐξέλθει πρότερον εἰς τὸν ἀγῶνα τοῦ Μαρτυρίου καὶ ἠγωνίσθη μετὰ τῶν Ἁγίων Εὐτροπίου καὶ Κλεονίκου, τῶν συστρατιωτῶν τοῦ θείου του Ἁγίου Θεοδώρου. Ἐπειδὴ δὲ ἐκεῖνοι ἐτελειώθησαν εἰς τὸ Μαρτύριον, ὁ δὲ Ἅγιος οὗτος ἔμεινε κεκλεισμένος ἐν τῇ φυλακῇ, ἕνεκα τούτου εἶχε διακαῆ πόθον νὰ τελειώσῃ τὸν δρόμον τοῦ Μαρτυρίου. Ὅθεν ἠξιώθη τῆς ἐπιφανείας τοῦ Θεοῦ, διατάξαντος αὐτὸν νὰ μεταβῇ πρῶτον, ἵνα ἀποχαιρετήσῃ τοὺς συγγενεῖς του καὶ κατόπιν νὰ μεταβῇ εἰς τὰ Κόμανα τῆς Καππαδοκίας διὰ νὰ μαρτυρήσῃ ἐκεῖ ὑπὲρ τῆς εὐσεβείας.

Ἐλευθερωθεὶς λοιπὸν ὁ Ἅγιος ἐκ τῆς φυλακῆς ὑπὸ τῶν στρατιωτῶν, μετέβη μετ’ αὐτῶν εἰς τὸν οἶκόν του, ὅπου, ἀφοῦ ἐχαιρέτισε τοὺς συγγενεῖς του, ἐκατήχησεν αὐτοὺς διὰ τῶν λόγων τῆς εὐσεβείας καὶ παρέμεινεν ἐκεῖ μετ’ αὐτῶν. Ἐπειδὴ δὲ ἐζητήθη ὁ Ἅγιος εἰς τὴν φυλακὴν καὶ δὲν ἀνευρέθη, ὠργίσθη ὁ ἡγεμὼν καὶ διέταξεν ὅπου εὕρωσιν αὐτὸν νὰ τὸν δέσωσι διὰ δύο ἁλύσεων καὶ νὰ κλείσωσι τοὺς πόδας του ἐντὸς σιδηρῶν ὑποδημάτων, εἰς τὰ ὁποῖα νὰ ἔχωσιν ἐμπήξει καρφία. Νὰ τὸν ὁδηγήσωσι δὲ εἰς τὸ κριτήριον, ἐξαναγκάζοντες αὐτὸν καθ᾽ ὁδὸν νὰ βιάζεται. Ὅθεν οἱ ἀπεσταλμένοι, εὑρόντες καὶ συλλαβόντες τὸν Ἅγιον, τὸν ἔσυρον βιαίως, τὰ δὲ καρφία τῶν ὑποδημάτων, τὰ ὁποῖα τοῦ ἐφόρεσαν, τόσον βαθέως ἐνεπήχθησαν εἰς τοὺς πόδας του, ὥστε ἐτρύπησαν καὶ τὰ ὀστᾶ, ἅπασα δὲ ἡ γῆ ἀπὸ τὴν ὁποίαν διῆλθεν ἐβάφη μὲ αἷμα. Ὅταν δὲ οἱ φέροντες αὐτὸν στρατιῶται ἔφθασαν εἰς κώμην ὀνομαζομένην Δακνὼν ἐφιλοξενήθησαν εἰς τὸν οἶκον γυναικός τινος, Τραϊανῆς ὀνόματι, κατὰ τὸ διάστημα δὲ τῆς ἐκεῖ παραμονῆς των ἔδεσαν τὸν Ἅγιον εἰς ξηράν τινα παρακειμένην πλάτανον καὶ ἐκάθησαν διὰ νὰ δειπνήσωσιν. Ὁ δὲ Ἅγιος, ὡς ἔμεινε μόνος, ἤρχισε νὰ προσεύχεται. Καὶ τότε, ὤ τοῦ θαύματος! ἡ ξηρὰ πλάτανος ἐβλάστησε φύλλα καὶ πηγὴ ἀνέβλυσεν εἰς τὴν ρίζαν αὐτῆς, ἥτις σῴζεται μέχρι σήμερον, ἀναβλύζουσα ὕδωρ ἀενάως.