ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ καὶ ΘΕΟΦΑΝΗΣ οἱ Ὅσιοι Πατέρες ἡμῶν, οἱ κτίτορες τῆς ἐν Μετεώροις θαυμαστῆς Μονῆς τοῦ Βαρλαάμ, ἦσαν ἀδελφοὶ κατὰ κόσμον γεννηθέντες κατὰ τὸ δεύτερον ἥμισυ τοῦ ΙΕ’ (15ου) αἰῶνος εἰς τὰ Ἰωάννινα τῆς Ἠπείρου. Ἡ οἰκογένειά των ὑπῆρξε ἐκ τῶν ἐξοχωτέρων ἀρχοντικῶν οἰκογενειῶν τῶν Ἰωαννίνων, ὀνομαζομένη τῶν Ἀψαράδων. Ἡ οἰκογένεια αὐτὴ διεδραμάτισε σπουδαῖον ρόλον εἰς τὴν ζωὴν τῶν Ἰωαννίνων. Εἶχε πλούτη, δόξαν καὶ δύναμιν, ἀλλὰ καὶ πολλὴν ἀρετὴν καὶ ἁγιότητα. Παρὰ τὴν μεγάλην ἰσχὺν αὐτῆς ἑπτὰ μέλη της, ὁ πατὴρ καὶ ἡ μήτηρ τῶν Ἁγίων, καθὼς καὶ τρεῖς ἀδελφαί των, ἠκολούθησαν τὴν Μοναχικὴν πολιτείαν καὶ ἀφιέρωσαν εἰς τὸν Θεὸν τὸν ἑαυτόν των καὶ τὰ πλούτη των. Ἡ οἰκογενειακή των κατάστασις καὶ ἡ δεξιὰ αὐτῶν φύσις τοὺς ἐπέτρεψε νὰ τύχωσιν ὅλως ἐξαιρετικῆς παιδείας, πλὴν ὅμως οὗτοι, ὡς σκύβαλα τὰ τοῦ κόσμου ἡγησάμενοι, ἐγκατέλειψαν τὸν κόσμον καὶ τὰ ἐν τῷ κόσμῳ τερπνὰ καὶ ἐγένοντο Μοναχοί. Πρῶτοι ἀνεχώρησαν ἐκ τοῦ κόσμου οἱ δύο αὐτάδελφοι ὁ Νεκτάριος καὶ ὁ Θεοφάνης. Κατὰ τὴν φρόνησιν δὲ καὶ τὴν μόρφωσιν αὐτῶν δὲν ἐπορεύθησαν ἀκρίτως, ἀλλ’ ἐξέλεξαν Γέροντα διακριτικὸν καὶ ἁγιώτατον, Σάββαν ὀνόματι, εἰς ὃν καὶ ὑπετάχθησαν ὅλῃ ψυχῇ καὶ διανοίᾳ τὰς ἐντολὰς αὐτοῦ ἕως τέλους τηρήσαντες.

Μετὰ τοῦ ἁγίου ἐκείνου, Γέροντος ὁ Νεκτάριος καὶ ὁ Θεοφάνης ἔμειναν δέκα ὁλοκλήρους χρόνους καὶ τότε ὁ μακάριος ἐκεῖνος, ἀφοῦ τοὺς ἐδίδαξε πᾶσαν τὴν μοναχικὴν πολιτείαν καὶ εἰς τὸ άξίωμα τῆς Ἱερωσύνης, ὡς ὑπεραξίους, ἀνέδειξεν, ἀπῆλθε πρὸς Κύριον, οἱ δὲ Ἅγιοι, ἐπειδή, ὡς γράφουν οἱ ἴδιοι, «ἔμειναν ὀρφανοὶ ἀπὸ τοιούτου πατρὸς καὶ ἦσαν ἀκόμη νέοι» ἐπῆγαν εἰς τὸ Ἁγιώνυμον Ὄρος καὶ ἐκεῖ ἐλθόντες εἰς τὴν Μονὴν τοῦ Διονυσίου εὗρον τὸν πρῴην Πατριάρχην Κωνσταντινουπόλεως Ἅγιον Νήφωνα [1], ὅστις ἐμόναζεν ἐκεῖ. Ὁ Ἅγιος Νήφων, ἀφοῦ τοὺς ἐδέχθη μετὰ χαρᾶς καὶ ἤκουσε τὸ ζήτημα των, τοὺς συνεβούλευσε νὰ ἐπιστρέψουν εἰς τὸ ἀσκητήριόν των, εἰς τὸ Νησὶ τῶν Ἰωαννίνων. Τότε οἱ Ἅγιοι, ὡς τέκνα ὑπακοῆς, ἐπέστρεψαν εἰς τὸ πρῶτον αὐτῶν ἀσκητήριον, ἐπειδὴ ὅμως αὐτὸ εἶχεν ἐν τῷ μεταξὺ καταληφθῆ ἀπὸ ἄλλους, ἔκτισαν εἰς τὸ ἐσωτερικὸν τοῦ Νησίου ἄλλο Ἡσυχαστήριον, ἀνήγειραν δὲ ἐν αὐτῷ κατὰ τὸ ἔτος 1507 καὶ Ναὸν τοῦ Τιμίου Προδρόμου κατόπιν δὲ καὶ ἄλλον ἀκόμη Ναόν, τὸν τοῦ Ἁγίου Νικολάου, ᾠκοδόμησαν ἐκεῖ.