ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΤΡΙΩΝ ΙΕΡΑΡΧΩΝ Βασιλείου τοῦ Μεγάλου, Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου καὶ Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου κοινὴ κατὰ τὴν σήμερον μνήμη ἑορτάζεται διὰ τὴν ἑξῆς αἰτίαν. Εἰς τὸν καιρὸν τῆς βασιλείας Ἀλεξίου τοῦ Κομνηνοῦ, ὅστις ἔγινε βασιλεὺς μετὰ τὸν Βοτανειάτην ἐν ἔτει ͵απα’ (1081) ἀπὸ Χριστοῦ, ἐγένετο ἐν Κωνσταντινουπόλει φιλονεικία μεταξὺ τῶν ἐλλογίμων καὶ ἐναρέτων ἀνδρῶν, ἐξ ὧν τινες προετίμων τὸν Μέγαν Βασίλειον, ἐπειδὴ μὲ τοὺς λόγους του ἠρεύνησε τὴν φύσιν τῶν ὄντων, μὲ τὰς ἀρετάς του δὲ ὡμοίαζε, καὶ συνερίζετο μὲ τοὺς Ἀγγέλους, καθότι δὲν συνεχώρει προχείρως τοὺς ἁμαρτάνοντας, ἀλλ’ ἦτο σοβαρὸς κατὰ τὸ ἦθος καὶ δὲν εἶχεν εἰς ἑαυτὸν κανὲν γήϊνον. Ἔλεγον δὲ οὗτοι τὸν θεῖον Χρυσόστομον κατώτερον τοῦ Βασιλείου, ἐπειδὴ ἐκεῖνος εἶχε δῆθεν τρόπον ἐναντίον τοῦ Βασιλείου καὶ εὐκόλως συνεχώρει τοὺς ἁμαρτάνοντας.
Ἕτεροι ἐκ τοῦ ἐναντίου, ὕψωναν τὸν θεῖον Χρυσόστομον καὶ ἔλεγον αὐτὸν τοῦ Βασιλείου καὶ Γρηγορίου ἀνώτερον, καθότι, μετεχειρίζετο διδασκαλίας συγκαταβατικωτέρας, ὁδηγῶν ὅλους μὲ τὸ σαφὲς καὶ εὔκολον τῆς φράσεώς του καὶ ἑλκύων τοὺς ἁμαρτωλοὺς εἰς μετάνοιαν, ὑπερβαίνοντα δὲ τοὺς ἀνωτέρω δύο Πατέρας μὲ τὸ πολὺ πλῆθος τῶν μελιρρύτων συγγραμμάτων του καὶ μὲ τὸ ὕψος καὶ πλάτος τῶν νοημάτων. Ἄλλοι δὲ πάλιν, συμπάθειαν ἔχοντες εἰς τὰ τοῦ Θεολόγου Γρηγορίου συγγράμματα, ἔλεγον αὐτὸν ἀνώτερον τοῦ Βασιλείου καὶ Χρυσοστόμου, καθότι αὐτὸς μὲ τὸ κομψὸν καὶ πεποικιλμένον τῆς φράσεώς του καὶ μὲ τὸ ὑψηλὸν καὶ δυσνόητον τῶν λόγων του καὶ μὲ τὸ ἀνθηρὸν τῶν λέξεων, ὑπερέβη ὅλους τοὺς σοφοὺς καὶ τοὺς παλαιοὺς καὶ περιβοήτους εἰς τὴν ἐξωτερικὴν Ἑλληνικὴν σοφίαν καὶ τοὺς νεωτέρους ἐκκλησιαστικούς. Ὅθεν ἐκ τῆς τοιαύτης διαφορᾶς καὶ φιλονεικίας διῃρέθησαν εἰς τρία μέρη τὰ πλήθη τῶν Χριστιανῶν καὶ ἄλλοι μὲν ἐλέγοντο Ἰωαννῖται, ἄλλοι δὲ Βασιλεῖται καὶ ἄλλοι Γρηγορῖται.
Ἐπειδὴ λοιπὸν ἦσαν οὕτω διῃρημένοι οἱ Χριστιανοὶ καὶ οὕτω ἐφιλονείκουν οἱ σοφοί, ἐφάνησαν ἐν ὁράματι οἱ τρεῖς οὗτοι Ἱεράρχαι καὶ διδάσκαλοι, πρῶτον μὲν ἕκαστος χωριστά, ἔπειτα δὲ καὶ οἱ τρεῖς ὁμοῦ, οὐχὶ ἐν ὁράματι, ἀλλ’ ὀφθαλμοφανῶς εἰς τὸν Ἰωάννην τὸν τότε Ἐπίσκοπον τῆς πόλεως Εὐχαΐτων [1]. Ἦτο δὲ οὗτος ἀνὴρ ἐλλόγιμος καὶ ἔμπειρος τῆς Ἑλληνικῆς παιδείας, καθὼς μαρτυροῦσι τὰ παρ’ αὐτοῦ πονηθέντα συγγράμματα, πρὸς τούτοις δὲ εἶχε φθάσει καὶ εἰς τὸ ἄκρον τῆς ἀρετῆς. Εἰς τοῦτον, λέγω, φανέντες μὲ ἓν στόμα τοῦ λέγουσι καὶ οἱ τρεῖς· «Ἡμεῖς ἓν εἴμεθα πλησίον εἰς τὸν Θεόν, καθὼς βλέπεις, καὶ καμμίαν ἐναντιότητα οὐδὲ μάχην ἔχομεν, ἀλλὰ κατὰ