Τῇ Ε’ (5ῃ) τοῦ αὐτοῦ μηνὸς μνήμη τοῦ Ὁσίου Πατρὸς ἡμῶν ΣΑΒΒΑ τοῦ Ἡγιασμένου.

Πλὴν ἄλλην παραμυθίαν δὲν εἶχε πρὸς τὰ ἀναγκαῖα τοῦ σώματος, μόνον τὰ χόρτα, τὰ ὁποῖα ἐγέννα ἡ γῆ αὐτομάτως ἐκεῖ πλησίον εἰς τὸ σπήλαιον. Ἀλλ’ ὁ Θεός, ὅστις τὸν προσέταξε νὰ κατοικήσῃ ἐκεῖ, αὐτὸς τοῦ ἔστελλε καὶ βοήθειαν κατὰ τὴν θείαν Του ὑπόσχεσιν καὶ ἐφώτισεν Ἰσμαηλίτας τινάς, οἱ ὁποῖοι εὐλαβηθέντες αὐτὸν τοῦ ἔφερον τυρούς, ἄρτους, φοίνικας καὶ ἄλλα διάφορα βρώματα, ὄχι μόνον δὶς ἢ τρίς, ἀλλὰ πολλάκις, ὡσὰν νὰ τοῦ ἐπλήρωναν φόρον.

Ἔμεινε λοιπὸν ὁ Ἅγιος εἰς τὸ σπήλαιον ἐκεῖνο ἐπὶ πέντε ἔτη μὲ ἡσυχίαν πολλήν, μόνος μόνῳ τῷ Θεῷ προσευχόμενος, ἔκτοτε δὲ διεσκεδάσθησαν αἱ κατ’ αὐτοῦ κακουργίαι τῶν δαιμόνων, οἱ ὁποῖοι ἔφευγον μὴ δυνάμενοι νὰ τὸν βλέπωσιν· ὅθεν ἔχων ἄδειαν ἀπὸ τοὺς δαίμονας καὶ γαλήνην ἀπὸ τοὺς ἀνθρώπους, ἐδέχθη καὶ ἄλλους πολλοὺς εἰς τὴν συνοδείαν του ἐναρέτους καὶ φύλακας ἀκριβεῖς τῶν ἐντολῶν τοῦ Κυρίου, τοὺς ὁποίους προσείλκυε πρὸς ἑαυτὸν μὲ τὴν καλήν του φήμην καὶ ὑπερθαύμαστον ἀρετήν, ὡς ὁ μαγνήτης τὸν σίδηρον. Ἐπειδὴ λοιπὸν καθ’ ἑκάστην ἐπλήθυνον οἱ προσερχόμενοι, ἦτο ἀνάγκη νὰ οἰκοδομήσῃ, ἐκεῖ Λαύραν, νὰ κτίσῃ κελλία, νὰ ἐργάζηται τὴν γῆν καὶ ἄλλας ὑπηρεσίας νὰ ἐκτελῇ ἀναγκαίας διὰ τὸ σῶμα. Πρῶτον μὲν λοιπὸν ἔκτισε πύργον πρὸς τὸ βόρειον μέρος τοῦ βουνοῦ εἰς τὰς πηγὰς τοῦ χειμάρρου· ἔπειτα ᾠκοδόμησεν Ἐκκλησίαν καὶ ἔκαμε Λαύραν εὐρύχωρον, ἀφοῦ δὲ ἐνεκαινίασε τὸν Ναόν, ὅστις ἱερωμένος ἤθελεν ὑπάγει νὰ προσκυνήσῃ, τὸν ὑπεχρέωνε καὶ ἐλειτούργει, διότι ἐκεῖνος ἧτο πολὺ μέτριος καὶ ταπεινὸς εἰς τὸ φρόνημα καὶ εὐλαβούμενος τὸ μεγαλεῖον τῆς ἱερωσύνης δὲν ἤθελε νὰ ἱερωθῇ.

Ἦτο δὲ πολὺ συνετὸς καὶ δόκιμος εἰς τὴν μοναδικὴν διαγωγήν, καὶ ἐστήριζε τοὺς ἀδελφοὺς καθ’ ἑκάστην ἡμέραν καὶ ὥραν, τοὺς μὲν παρακαλῶν, τοὺς δὲ νουθετῶν, ἑτέρους ἐπιτιμῶν καὶ ἁπλῶς πάντας ἐδίδασκε καὶ παρεκίνει νὰ ἵστανται γενναῖοι καὶ ἀνδρεῖοι εἰς τοὺς πειρασμοὺς τῶν δαιμόνων καὶ νὰ ὑπομένουν μεγαλοψύχως τὴν κακοπάθειαν τῆς ἐρήμου χωρὶς καμμίαν λύπην, ἀλλὰ μάλιστα νὰ χαίρωνται εὐφραινόμενοι μὲ τὴν ἐλπίδα τῶν μελλόντων ἀγαθῶν, τὰ ὁποῖα, διὰ τὸν ὀλίγον ἐκεῖνον κόπον, ἔμελλον νὰ ἀπολαύσουν εἰς τὸν Παράδεισον. Μὲ τοιαῦτα καὶ ἕτερα πλείονα ὁ πάνσοφος Σάββας ἐπροθυμοποίει τοὺς μαθητάς, λύων πᾶν πρόσκομμα καὶ ἐμπόδιον καὶ ὑψιπετεῖς αὐτοὺς πρὸς τὴν ἀρετὴν καὶ ἀνωτέρους τῶν παγίδων τοῦ πονηροῦ ἀπεργαζόμενος. Εἰς ὅλα δὲ τὰ ἀναγκαῖα τοῦ σώματος τοὺς ἐπεμελεῖτο καὶ τοὺς ἐβοήθει κρυφίως, διὰ νὰ μὴ δυσχεραίνωσιν ἀπὸ τὴν στέρησιν αὐτῶν καὶ τὸ βάρος τοῦ κόπου, καὶ ἐπιστρέφωσιν εἰς τὰ ὄπισθεν.


Ὑποσημειώσεις

[1] Οὗτος ἑορτάζεται κατὰ τὴν γʹ (3ην) τοῦ Σεπτεμβρίου (βλέπε ἐν τόμῳ Θʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας»).

[2] Βλέπε περὶ ταύτης ἐν τῷ βίῳ τοῦ Ὁσίου Εὐθυμίου τοῦ Μεγάλου τῇ κʹ (20ῇ) τοῦ μηνὸς Ἰανουαρίου ἐν τόμῳ Αʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας», καὶ ἐν τῇ ἑορτῇ τῆς μνήμης αὐτῆς, τῇ ιγʹ (13ῃ) τοῦ μηνὸς Αὐγούστου, ἐν τόμῳ Ηʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας»

[3] Καθὼς καὶ ἐκ τοῦ ὀνόματος δείκνυται ὑπῆρχεν ἐνταῦθα παλαιὸν φρούριον, διότι ἡ λέξις Καστέλλιον παράγεται ἐκ τῆς λατινικῆς castellum, ἥτις σημαίνει μικρὸν φρούριον. Ἦτο δὲ τοῦτο τὸ ἐπὶ τῆς ἐποχῆς τῶν Μακκαβαίων ἀνεγερθὲν φρούριον Ὑρκανία καὶ καταστραφὲν ὑπὸ τῶν Ρωμαίων.

[4] Μόδιος· μέτρον ξηρῶν καρπῶν ἀντιστοιχοῦν πρὸς 3,6 κιλὰ περίπου.

[5] Περὶ τῆς Καισαρείας τῆς Παλαιστίνης βλέπε ὑποσημείωσιν ἐν τόμῳ Ιʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας», εἰς τὸν βίον τοῦ Ἁγίου Άποστόλου Φιλίππου, τῇ ιαʹ (11ῃ) τοῦ μηνὸς Ὀκτωβρίου.

[6] Περὶ τῆς Καισαρείας τῆς Παλαιστίνης βλέπε προηγούμενην ὑποσημείωσιν. Ἡ Σκυθόπολις εἶναι καὶ αὐτὴ πόλις τῆς Παλαιστίνης, ἡ σπουδαιοτέρα τῆς ὁμοσπονδίας τῆς Δεκαπόλεως.

[7] Ἡ δεκάτη τρίτη Σεπτεμβρίου, καθ’ ἣν ἐπιτελοῦμεν τὴν μνήμην τῶν Ἐγκαινίων τοῦ Ναοῦ τῆς Ἀναστάσεως.

[8] Οὗτος ἐχειροτονήθη Ἐπίσκοπος Ἀσκάλωνος ὑπὸ τοῦ Πατριάρχου Ἠλία. Ἔγραψε κατὰ τοῦ Σεβήρου Ἀντιοχείας. Ὑπῆρξε φίλος τοῦ Ὁσίου Σάββα, τὸν ὁποῖον καὶ ἐβοήθησε κατὰ τὴν ἀνοικοδόμησιν τῶν Ναῶν τῆς Παλαιστίνης. Ἦτο δὲ ἡ Ἀσκάλων ἀρχαία παραλιακὴ πόλις τῆς Παλαιστίνης κειμένη μεταξὺ Γάζης καὶ Ἀζώτου, ἀνήκουσα τὸ πάλαι εἰς τοὺς Φιλισταίους. Μεταγενεστέρως περιῆλθεν εἰς πολλοὺς ξένους κατακτητὰς καὶ κατεστράφη τελείως τὸ 1270 ὑπὸ τοῦ σουλτάνου Bibar Bondokdar. Σήμερον μόνον ἐρείπια αὐτῆς σῴζονται καλούμενα Chirbet Askalan.

[9] Πρόκειται πιθανῶς περὶ τοῦ Παλαιστίνου ρήτορος Ζαχαρία, ὅστις διετέλεσε καὶ δικηγόρος ἐν Κωνσταντινουπόλει, στενῶς συνδεθεὶς μὲ τὴν αὐτοκρατορικὴν αὐλήν. Ὑπεστήριξε τὸ «Ἑνωτικὸν» τοῦ Ζήνωνος καὶ τὴν ἐν γένει πολιτικὴν τῶν αἱρετικῶν αὐτοκρατόρων, εἶτα ὅμως προσεχώρησεν εἰς τὴν Ὀρθοδοξίαν. Ἐκλεγεὶς ἀκολούθως Ἐπίσκοπος Μυτιλήνης μετέσχεν ὡς τοιοῦτος τῆς ἐν Κωνσταντινουπόλει Συνόδου τοῦ 536, ἥτις κατεδίκασε τὸν παλαιὸν φίλον του Σεβῆρον.

[10] Τὸ κράτος τῶν Βανδήλων ἐν ἄλλαις ἐκδόσεσιν, καθὼς καὶ ὑπὸ τοῦ συγγραφέως, ὀνομάζεται ἐνταῦθα Γελίμερα, ἐκ τοῦ ὀνόματος τοῦ τότε βασιλέως τῶν Βανδήλων Γελιμέρου.

[11] Τὸ κεντηνάριον ἦτο μονὰς μετρήσεως βάρους τῶν Βυζαντινῶν ἀντιστοιχοῦσα πρὸς 100 λίτρας ἢ 32,5 χιλιόγραμμα περίπου (1 λίτρο: 323-326 γραμμάρια), ἑπομένως τὰ 12 κεντηνάρια ἀντιστοιχοῦν πρὸς 390 κιλὰ χρυσοῦ περίπου.

[12] Ἐφ’ ὅσον χρόνον διετηρεῖτο καὶ ἤκμαζεν ἡ Βυζαντινὴ Αὐτοκρατορία καὶ εἶχεν ὑπὸ τὸν ἔλεγχόν της τὴν Παλαιστίνην, ἀπεθησαυρίζετο καὶ τὸ ἱερὸν καὶ σεβάσμιον Λείψανον τοῦ μακαρίου Σάββα εἰς τὴν Ἱερὰν αὐτοῦ Μονὴν καὶ πλεῖστα ὅσα θαύματα ἐτέλει εἰς τοὺς μετὰ Πίστεως ἐπικαλουμένους τὴν βοήθειαν τοῦ Ἁγίου. Ὅταν δὲ παρεχώρησεν ὁ Θεός, κρίμασιν οἷς Αὐτὸς οἶδε, νὰ περιέλθουν ὅλοι ἐκεῖνοι οἱ ἱεροὶ καὶ Ἅγιοι Τόποι εἰς τὰς χεῖρας τῶν Ἀράβων, οὐ μὴν ἀλλὰ καὶ τῶν Λατίνων, Σταυροφόρων μετέπειτα, τότε καὶ τὸ ἱερὸν Λείψανον τοῦ Ἁγίου Σάββα, ὅπως καί τόσα ἄλλα ἱερὰ τῆς Ὀρθοδοξίας κειμήλια, ἀφαιρεθὲν ἀπὸ τὴν Μονήν του διεκομίσθη εἰς Κωνσταντινούπολιν, μετὰ δὲ ταῦτα εἰς Βενετίαν, ὅπου καὶ παρέμεινε μέχρις ἐσχάτων. Προσφάτως δὲ μόλις, θείᾳ καὶ πάλιν νεύσει τοῦ τὰ πάντα ἐπισκοποῦντος Θεοῦ, ἀπεδόθη τοῦτο ὑπὸ τῶν Λατίνων εἰς τὴν Ἱεράν του Μονήν.

Ὅταν ἡ ἀπόφασις τῆς ἀποδόσεως ἀνεκοινώθη ὑπὸ τοῦ Πάπα Παύλου τοῦ Ϛʹ εἰς τὸν Πατριάρχην Ἱεροσολύμων Βενέδικτον Αʹ, τότε κατηρτίσθη πενταμελὴς ἐπιτροπὴ ἐξ Ἁγιοταφιτῶν Κληρικῶν, ἤτοι τοῦ Ἐπισκόπου Ἰορδάνου κ. Βασιλείου, τῶν Ἀρχιμανδριτῶν Γερμανοῦ Σκευοφύλακος τοῦ Παναγίου Τάφου, Θεοδοσίου Καθηγουμένου Βηθανίας καὶ Σεραφεὶμ Καθηγουμένου τῆς Ἱερᾶς Μονῆς τοῦ Ἁγίου Σάββα καὶ τοῦ Διακόνου Κυριακοῦ, ἥτις μεταβᾶσα εἰς Βενετίαν, παρέλαβε παρὰ τῶν ἐκεῖ Λατινικῶν ἐκκλησιαστικῶν ἀρχῶν τὸ ἱερὸν καὶ πάνσεπτον Σκήνωμα. Ἐνδύσαν δὲ αὐτὸ διὰ τῶν ἱερῶν ἐμβλημάτων τοῦ Μοναχικοῦ σχήματος τῶν Ὀρθοδόξων καὶ προπεμπόμενον μετὰ πάσης ἐπισημότητος καὶ εὐλαβείας ὑπὸ τοῦ Κλήρου καὶ τοῦ λαοῦ τῆς Βενετίας διεκόμισεν ἀεροπορικῶς ἀπὸ Βενετίας εἰς Ἱεροσόλυμα. Τὸ ἀεροπλάνον τὸ φέρον τὸ ἱερὸν Λείψανον καὶ τὴν Συνοδείαν αὐτοῦ προσεγειώθη εἰς τὸ ἀεροδρόμιον τοῦ Ἑλληνικοῦ τὴν ἰδίαν ἡμέραν τῆς ἀπὸ τῆς Βενετίας ἀναχωρήσεως του, ἤτοι τὴν 25ην Ὀκτωβρίου τοῦ ἔτους 1965 καὶ ὥραν 10ην νυκτερινήν, παρέμεινε δὲ καθ’ ὅλην τὴν διάρκειαν τῆς νυκτὸς ἐν τῷ ἀεροδρομίῳ. Ἐπ’ αὐτοῦ ἀνῆλθον καὶ προσεκύνησαν τὸ ἅγιον Λείψανον ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Ἀθηνῶν κ. Χρυσόστομος, πολλοὶ ἐκκλησιαστικοὶ παράγοντες καὶ πλῆθος κόσμου, μεταξὺ τῶν ὁποίων καὶ ἡ ἡμετέρα ἐλαχιστότης. [Σ.τ.Ε. Ὁ ἀείμνηστος π. Βίκτωρ Ματθαίου]

Τὴν πρωΐαν τῆς ἑπομένης καὶ ὥραν 9ην πρωϊνὴν τὸ ἀεροπλάνον φέρον τὸ πολύτιμον φορτίον του ἀνεχώρησε δι’ Ἱεροσόλυμα. Ἡ εἴδησις τῆς διελεύσεως τοῦ ἱεροῦ Λειψάνου ἐξ Ἀθηνῶν, γνωσθεῖσα δημοσίᾳ μετὰ τὴν ἀναχώρησιν τοῦ ἀεροπλάνου, προεκάλεσε μεγίστην δυσφορίαν μεταξὺ τῶν εὐλαβῶν Χριστιανῶν διὰ τὴν τηρηθεῖσαν ἀνεξήγητον τοῖς πολλοῖς μυστικότητα καὶ τὴν μὴ ἀποβίβασιν αὐτοῦ εἰς Ἀθήνας πρὸς προσκύνησιν. Τὸ ἀεροπλάνον ἀφίχθη εἰς Ἱεροσόλυμα τὴν ἰδίαν ἡμέραν. Ἐκεῖ ἐν πομπῇ καὶ παρατάξει, προεξάρχοντος τοῦ Πατριάρχου κ. Βενεδίκτου, ἀκολουθουμένου καὶ ὑπὸ τοῦ περὶ αὐτὸν Ἱεροῦ Κλήρου καὶ πλήθους κόσμου, ὑπεδέχθησαν μετὰ πάσης εὐλαβείας τὸ ἱερὸν Λείψανον, τὸ ὁποῖον ἀφοῦ ἐπ’ ἀρκετὰς ἡμέρας ἐξετέθη πρὸς προσκύνησιν εἰς τὸν Ναὸν τοῦ Παναγίου Τάφου ἐκομίσθη εἶτα εἰς τὴν Ἱερὰν αὐτοῦ Μονὴν καὶ ἐναπετέθη εἰς τὴν ἀρχικήν του κατοικίαν, ἔπειτα ἀπὸ ὑπερχιλιετῆ ἀπουσίαν. Τοῦτο, ὡς μαρτυρεῖ ὁ Σκυθοπολίτης Κύριλλος, εὑρέθη τὸ πρῶτον σῶον καὶ ἀκέραιον ἐν ἔτει 548, πότε ὅμως ἐφυγαδεύθη ἐκ Παλαιστίνης δὲν εἶναι γνωστόν, ἴσως κατά τινα ἐπιδρομὴν Ἀράβων. Ἀπὸ τῆς Κων/πόλεως ἐκλάπη, κατὰ μὲν τοὺς Λατίνους, τὸ 911, κατ’ ἄλλους δὲ τὸ 1206.