Ὑποσημειώσεις
[1] Τοῦτο φαίνεται ὅτι παρεξέσθη ἐκ τοῦ ρητοῦ ἐκείνου, τὸ ὁποῖον εἶπεν ὁ Θεὸς πρὸς τὸν Ἠσαΐαν· «Ἀκοῇ ἀκούσετε, καὶ οὐ μὴ συνῆτε, καὶ βλέποντες βλέψετε, καὶ οὐ μὴ ἴδητε» (Ἠς. ϛʹ 9)· διότι τό, οὐ μὴ ἴδητε, τοῦτο νοεῖται ἀντὶ τοῦ, οὐ μὴ πιστεύσητε. Τοῦτο δὲ δηλοῖ καὶ ἐκεῖνο ὅπερ εἶπεν ἐν Εὐαγγελίοις ὁ Κύριος· «Ἵνα οἱ μὴ βλέποντες βλέψωσιν (ἤτοι πιστεύσωσι), καὶ οἱ βλέποντες τυφλοὶ γένωνται» [ἤτοι νὰ μείνωσιν ἐν τῇ ἀπιστίᾳ] (Ἰωάν. θʹ 39). Τὸ δὲ ἵνα ἐνταῦθα δὲν εἶναι αἰτιολογικόν, αλλ’ ἀποφατικόν, ἤτοι, ὄχι διότι οἱ ἰδόντες δὲν ἐπίστευσαν, διὰ τοῦτο οἱ μὴ ἰδόντες ἐπίστευσαν εἰς ἐμὲ καὶ ἔζησαν, ἀλλ’ ὅτι, τῶν ἰδόντων μὴ θελησάντων νὰ πιστεύσωσιν, ἐκ τούτου ἀπέβη τὸ νὰ πιστεύσωσιν οὗτοι οἱ μὴ ἰδόντες καὶ νὰ ζήσωσι.
Καθὼς εἶναι καὶ ἐκεῖνο τὸ ἐν Εὐαγγελίοις εἰρημένον περὶ τοῦ τυφλοῦ· «Οὔτε οὗτος ἥμαρτεν, οὔτε οἱ γονεῖς αὐτοῦ, ἀλλ’ ἵνα φανερωθῇ τὰ ἔργα τοῦ Θεοῦ ἐν αὐτῷ» ὡς ἑρμηνεύουσιν αὐτὸ ὁ Χρυσορρήμων καὶ ὁ Θεοφύλακτος.
[2] Σημείωσαι ὅτι ὁ πρωτοσπαθάριος Γεώργιος ὁ Μανιάκης, στρατηγὸς ὢν εἰς τὰς χώρας πέριξ τοῦ Εὐφράτου ποταμοῦ, ἐκυρίευσε τὴν Ἔδεσσαν ὅπου εὗρε καὶ τὴν ἰδιόγραφον ταύτην ἐπιστολὴν τοῦ Κυρίου καὶ ἀπέστειλεν αὐτὴν εἰς τὸν βασιλέα Ρωμανὸν Ἀργυρόπουλον, ἐν ἔτει 1028 (ὅρα τὸν Μελέτιον τόμ. βʹ σελ. 388). Λέγει δὲ ὁ Θεοφάνης καὶ ὁ Κωδινὸς ὅτι ἐπὶ Μιχαὴλ τοῦ Παφλαγόνος ἔγινε λιτανεία κατὰ τὴν ὁποίαν ἐβάσταζον οἱ τοῦ βασιλέως ἀδελφοί, ὁ μὲν τὴν πρὸς Αὔγαρον ταύτην ἐπιστολὴν τοῦ Κυρίου, ὁ δὲ τὰ σπάργανα αὐτοῦ (σελ. 1152 τῆς Δωδεκαβίβλου τοῦ Δοσιθέου).
[3] Οὗτος ὁ Ἀπόστολος Θαδδαῖος ἦτο ἐκ τῆς Ἐδέσσης, καὶ ἑορτάζεται κατὰ τὴν εἰκοστὴν πρώτην τοῦ Αὐγούστου. Γράφει δὲ Γεώργιος ὁ Σύγκελλος ἐν τῇ Χρονογραφίᾳ, ὅτι ὁ Ἀπόστολος οὗτος Θαδδαῖος ἐπῆγεν εἰς τὴν Ἔδεσσαν κατὰ τὸν αὐτὸν χρόνον, καθ’ ὃν ἐπίστευεν ὁ Παῦλος ἤτοι, κατὰ τὸ τριακοστὸν ἕκτον ἔτος ἀπὸ Χριστοῦ. Ὁ δὲ Παμφίλου Εὐσέβιος ἐν κεφ. ιγʹ τοῦ αʹ βιβλίου τῆς Ἐκκλησιαστικῆς Ἱστορίας ἀναφέρει καὶ τὰς ἀνωτέρω ἀμοιβαίας δύο ἐπιστολάς, τοῦ Αὐγάρου πρὸς τὸν Ἰησοῦν καὶ τοῦ Ἰησοῦ πρὸς τὸν Αὔγαρον, λέγων, ὅτι παρέλαβεν αὐτὰς ἀπὸ τῶν ἀρχαίων βασιλικῶν παλατίων τῆς Ἐδέσσης, εἰς τὰ ὁποῖα ἔκπαλαι ἐφυλάττοντο. Ἐπιβεβαιοῖ δὲ τὰ τοῦ Εὐσεβίου καὶ ὁ θεῖος Ἐφραὶμ ὁ Σῦρος, ὁ καὶ τῆς Ἐδεσσηνῶν Ἐκκλησίας χρηματίσας διάκονος. Τὰς ἐπιστολὰς ταύτας τοῦ Αὐγάρου καὶ τοῦ Κυρίου ἐδέχθησαν ὁ Προκόπιος, ὁ Εὐάγριος, ὁ Κεδρηνὸς καὶ Θεόδωρος ὁ Στουδίτης, παρὰ Ἀλεξάνδρου τοῦ Νατάλη (ὅρα σελ. 246 τῆς Δωδεκαβίβλου). Καίτοι δὲ οἱ ὑστερινοὶ κριτικοὶ διά τινων ἐπιχειρημάτων ἀγωνίζονται νὰ ἀποδείξωσιν ἐπιπλάστους τήν τε ἱστορίαν ταύτην, περὶ τοῦ Ἀποστόλου Θαδδαίου, ὡς καὶ τὰς ἀνωτέρω δύο ἐπιστολάς, ὅμως Αὐγουστῖνος ὁ Καλμέτος ἐν τῷ Λεξικῷ τῆς θείας Γραφῆς, ἐν τῇ λέξει Αὔγαρος, ἄριστα σημειοῖ ὅτι καὶ ἂν παραδεχθῶμεν ὅτι ἔξωθεν παρεισήχθησαν περιστάσεις τινὲς εἰς τὰ ἀνωτέρω ἱστορούμενα, δὲν ἕπεται ἐκ τούτου ὅτι δὲν ἀληθεύει ἡ οὐσία τοῦ πράγματος. Οὐχὶ ὀρθῶς δὲ λέγει ὁ Σύγκελλος, ὅτι ὁ Ἀπόστολος Θαδδαῖος ἦτο εἷς ἐκ τῶν ἑβδομήκοντα, καθότι αὐτὸς ἦτο εἷς ἐκ τῶν δώκεκα.
[4] Ὁ δὲ Μελέτιος λέγει, ὅτι ἐν ᾧ ἡ Ἔδεσσα ἐκινδύνευε νὰ ἁλωθῇ ὑπὸ τῶν Ρωμαίων, οἵτινες τὴν ἐπολιόρκουν, οὖσαν πρότερον κεκυριευμένην ὑπὸ τῶν Ἀγαρηνῶν, τότε, λέγω, ἵνα φύγωσιν οἱ Ἐδεσσηνοὶ τὴν αἰχμαλωσίαν, ἔδωκαν λύτρον ἑαυτῶν τὴν ἀχειροποίητον ταύτην Εἰκόνα τοῦ Κυρίου, τὴν ὁποίαν ὑπεδέχθη ὁ βασιλεὺς μὲ λαμπρὰν καὶ πρέπουσαν δορυφορίαν (τόμ. βʹ, σελ. 354 τῆς Ἱστορίας). Προσθέτει δὲ ὁ αὐτός, ὅτι Νικηφόρος ὁ Φωκᾶς, ὁ ἐν ἔτει 963 βασιλεύσας, κατὰ τὸ δεύτερον ἔτος τῆς βασιλείας του, ἔφερεν εἰς Κωνσταντινούπολιν τὸ ἐκτύπωμα τοῦ Σωτῆρος Χριστοῦ, τὸ ὁποῖον εὗρεν εἰς κέραμον κατὰ τὴν Ἱεράπολιν τῆς Συρίας ἴσως δὲ τὸ ἐκτύπωμα τοῦτο ἦτο τὸ εἰκονισθὲν εἰς τὴν κεραμίδα, ἥτις ἦτο ἔμπροσθεν τοῦ Μανδηλίου, ὡς εἴπομεν ἀνωτέρω, καὶ οὐχὶ αὐτὸ τὸ εἰς τὸ ἅγιον Μανδήλιον τετυπωμένον.
[5] Κατὰ λάθος φαίνεται ὅτι προσετέθη ἐνταῦθα ἡ Χριστόγραφος Ἐπιστολή, καθότι αὕτη ὕστερον ἐν ἔτει ͵ακηʹ (1028) μετεκομίσθη εἰς Κωνσταντινούπολιν, ὡς εἴπομεν.
[6] Λέγουσι δέ τινες, ὅτι ὁ ἀχειροποίητος οὗτος Χαρακτὴρ τοῦ Κυρίου εὑρίσκεται τώρα εἰς τὴν παλαιὰν Ρώμην (ὅρα σελ. 744 τῆς Δωδεκαβίβλου). Σημείωσαι ὅτι Κωνσταντῖνος Λάσκαρις ὁ βασιλεὺς γράφει τὴν διήγησιν περὶ τοῦ ἁγίου Μανδηλίου τούτου τοῦ μετακομισθέντος εἰς Κωνσταντινούπολιν, ἧς ἡ ἀρχή· «Οὐκ ἄρα μόνον αὐτὸς ἀκατάληπτος ἦν» (σῴζεται ἐν τῆ Μεγίστῃ Λαύρᾳ ἐν τῇ Μονῇ τοῦ Βατοπαιδίου καὶ ἐν τῇ τῶν Ἰβήρων). Εὑρίσκεται δὲ ἐν τῇ Λαύρᾳ καὶ ἕτερος λόγος περὶ τῆς αὐτῆς ὑποθέσεως, οὗ ἡ ἀρχή· «Περὶ τῆς ἐν Ἐδέσσῃ ἀχειροποιήτου καὶ Θείας Μοοφῆς τοῦ Χριστοῦ».
