Ὁμιλία εἰς τὸ κατὰ Ἰωάννην Εὐαγγέλιον τῆς Κυριακῆς τοῦ ΑΝΤΙΠΑΣΧΑ περὶ Πίστεως, τοῦ αὐτοῦ Νικηφόρου τοῦ Θεοτόκη, ἐλαφρῶς διεσκευασμένη.

Ἐπαινεῖ τοῦ Ἄβελ τὴν πίστιν, ἀλλ’ ἐγκωμιάζει καὶ τὰ ἀγαθὰ αὐτοῦ ἔργα, ἤτοι τὴν δεκτὴν θυσίαν τὴν ὁποίαν προσέφερεν εἰς τὸν Θεόν. Ἐπαινεῖ τοῦ Ἐνὼχ τὴν πίστιν, ἀλλ’ ὑμνολογεῖ καὶ τὰ εὐάρεστα αὐτοῦ ἔργα· ἐπαινεῖ τοῦ Νῶε τὴν πίστιν, ἀλλὰ συνεπαινεῖ καὶ τὸν ἀγῶνα αὐτοῦ διὰ τὴν κατασκευὴν τῆς κιβωτοῦ· ἐπαινεῖ τὴν πίστιν τοῦ Ἀβραάμ, ἀλλὰ θαυμάζει καὶ τὴν πρὸς τὸν Θεὸν αὐτοῦ ὑπακοήν. Καὶ ἐφεξῆς πολλῶν ἄλλων Ἁγίων ἐπαινεῖ τὴν πίστιν, καὶ μεγαλύνει τὰ θαύματα, ἀλλὰ καὶ τὰ ἡρωϊκὰ αὐτῶν ἔργα διηγεῖται, καὶ εὐφημεῖ τὰ θαυμαστὰ αὐτῶν ἆθλα. «Ἄλλοι δέ, λέγει, ἐτυμπανίσθησαν, ἕτεροι δὲ ἐμπαιγμῶν καὶ μαστίγων πεῖραν ἔλαβον, ἔτι δὲ δεσμῶν καὶ φυλακῆς· ἐλιθάσθησαν, ἐπρίσθησαν, ἐπειράσθησαν, ἐν φόνῳ μαχαίρας ἀπέθανον· περιῆλθον ἐν μηλωταῖς, ἐν αἰγείοις δέρμασιν, ὑστερούμενοι, θλιβόμενοι, κακουχούμενοι, ἐν ἐρημίαις πλανώμενοι καὶ ὄρεσι καὶ σπηλαίοις καὶ ταῖς ὀπαῖς τῆς γῆς» (Ἑβρ. ια’ 35-38). Ἐκ τούτων βλέπετε φανερά, ὅτι ἡ σωτηριώδης πίστις εἶναι ἡ συνηνωμένη μετὰ τῶν καλῶν ἔργων· ἡ πίστις μόνη χωρὶς τῶν ἔργων νεκρὰ καὶ ἀνενέργητος εἶναι «ὥσπερ γὰρ τὸ σῶμα», λέγει ὁ Ἀδελφόθεος, «χωρὶς πνεύματος νεκρόν ἐστιν, οὕτω καὶ ἡ πίστις χωρὶς τῶν ἔργων νεκρά ἐστι» (Ἰακ. β’ 26).

Χριστιανέ, σὺ καυχᾶσαι ὅτι πιστεύεις ἀλλὰ τί τὸ ὄφελος, ὅταν πράττῃς ἔργα παράνομα; Καὶ τὰ δαιμόνια πιστεύουσι καὶ φρίττουσιν, ἀλλ’ οὐδὲν ὠφελοῦνται. Σὺ πιστεύεις, ὅτι ὁ Θεὸς ἔδωκε τὰς δέκα ἐντολάς, καὶ ὅτι ὁ ἀθετήσας μίαν ἐξ αὐτῶν ἀναμφιβόλως κολάζεται· ἔπειτα πᾶσαν σχεδὸν ἡμέραν ἀφόβως καὶ ἀνυποστόλως περιφρονεῖς πᾶσαν ἐντολήν· τί σὲ ὠφελεῖ λοιπὸν ἡ πίστις σου; Σὺ πιστεύεις, ὅτι ὁ Θεὸς ἐνομοθέτησεν, ἵνα ἀγαπᾷς Αὐτὸν ἐξ ὅλης καρδίας καὶ ψυχῆς καὶ διανοίας, καὶ τὸν πλησίον σου ὡς σεαυτὸν (Ματθ. κβ’ 37-39)· ἔπειτα τὸν μὲν Θεὸν περιφρονεῖς διὰ τῆς παραβάσεως τοῦ Νόμου, τὸν δὲ πλησίον σου ἀδικεῖς καὶ βλάπτεις παντὶ τρόπῳ. Ποῖον τὸ ὄφελος λοιπὸν ἐκ τῆς πίστεώς σου; Σὺ πιστεύεις, ὅτι ἐὰν μὴ συγχωρήσῃς τὰ παραπτώματα εἰς τοὺς ἀνθρώπους, ἀδύνατον εἶναι νὰ συγχωρήσῃ ὁ Θεὸς τὰς ἁμαρτίας σου (αὐτόθι ϛ’ 14-15), ἔπειτα διὰ τὸ μικρότατον σφάλμα τοῦ ἀδελφοῦ σου ζητεῖς ἀμοιβὴν καὶ ἐκδίκησιν; Πιστεύεις ὅτι ὁ Θεὸς σὲ προστάττει, ἵνα ἀγαπᾷς τοὺς ἐχθρούς σου (αὐτ. ε’ 44), ἔπειτα μισεῖς αὐτοὺς καὶ καταδιώκεις μέχρι θανάτου· τί σὲ ὠφελεῖ λοιπὸν ἡ πίστις σου; Σὺ πιστεύεις ὅτι ὁ Θεὸς προστάσσει λέγων· «Μάθετε ἀπ’ ἐμοῦ ὅτι πρᾷός εἰμι καὶ ταπεινὸς τῇ καρδίᾳ» (αὐτόθ. ια’ 29), σὺ δὲ γίνεσαι θυμώδης καὶ ὑπερήφανος· τί σὲ ὠφελεῖ λοιπὸν ἡ πίστις σου;