Τῇ Παρασκευῇ τῆς Διακαινησίμου ἑορτάζομεν τὰ ἐγκαίνια τοῦ Ναοῦ τῆς Ὑπεραγίας Δεσποίνης ἡμῶν τῆς ΖΩΗΦΟΡΟΥ ΠΗΓΗΣ καὶ Θεομήτορος· ἔτι δὲ καὶ μνείαν ποιούμεθα τῶν ἐν τούτῳ τελεσθέντων ὑπερφυῶν θαυμάτων παρὰ τῆς Θεομήτορος.

Ποία δὲ γλῶσσα δύναται νὰ διηγηθῇ καταλεπτῶς ὅσα τὸ ὕδωρ τοῦτο ἐνήργησε κάτὰ διαφόρους καιροὺς καὶ μέχρι τῆς σήμερον διενεργεῖ; Ὑπὲρ τὰς σταγόνας τῆς βροχῆς καὶ τὸ πλῆθος τῶν ἄστρων καὶ τῶν φύλλων τῶν δένδρων εἶναι τὰ θαύματα, τὰ ὁποῖα καὶ μέχρι τῶν καθ’ ἡμᾶς χρόνων βλέπομεν γινόμενα. Διότι καὶ καρκίνον καὶ γάγγραιναν καὶ συρίγγια καὶ θανάσιμα φύματα καὶ ἄνθρακας καὶ λέπραν καὶ λώβην ὑπερφυῶς ἐθεράπευσε καὶ ἄλλας ὀγκώσεις, γυναικῶν καὶ ψυχῆς πάθη ἐθεράπευσε. Καὶ ὀφθαλμῶν ἐπιχύσεις καὶ λευκώματα καὶ ὑέλωπας, ἔτι δὲ καὶ τὸν ὕδρωπα τοῦ Βαράγγου Ἰωάννου καὶ ἄλλου τινὸς Βαράγγου ἕλκη χαλεπὰ ἐθεράπευσε. Καὶ τὸν Ἱερομόναχον Μάρκον ἐθεράπευσε· καὶ τὴν ἐπὶ δέκα καὶ πέντε ἔτη ὑπερβάλλουσαν δύσπνοιαν τοῦ Μοναχοῦ Μακαρίου, ἔτι δὲ καὶ τὴν λιθίασιν αὐτοῦ ἐθεράπευσεν. Ἀλλὰ καὶ πλεῖστα ἄλλα, τὰ ὁποῖα ἀδύνατον εἰναι νὰ ἀριθμήσωμεν, καὶ τὰ ὁποῖα ἐνήργησε καὶ ἐνεργεῖ καὶ οὐδέποτε παύεται ἐνεργοῦσα διὰ τῆς ἀκενώτου καὶ Ζωηφόρου Αὐτῆς Πηγῆς ἡ Ὑπερένδοξος Δέσποινα, ἡ Ὑπεραγία Θεοτόκος, ἡ Ζωοδόχος Πηγή.

Τοῦ θείου τούτου Ναοῦ τὰ ἐγκαίνια ἐπιτελεῖ σήμερον ἡ τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησία. Ὅμως μετὰ τὴν πτῶσιν τῆς Κωνσταντινουπόλεως οὗτος κατηδαφίσθη ὑπὸ τῶν Ὀθωμανῶν καὶ τὰ ὑλικὰ αὐτοῦ ἡρπάγησαν καὶ μετεκομίσθησαν διὰ τὴν κατασκευὴν τοῦ μιαροῦ τεμένους τοῦ καλουμένου τοῦ Σουλτὰν Βαγιαζίτ, οὐδὲν δὲ ἔμεινεν ἐκ τῆς ἀρχαίας ἐκείνης καλλονῆς, εἰ μὴ σμικρότατον καὶ εὐτελὲς παρεκκλήσιον, ὅλον σχεδὸν εἰς τὰ ἐρείπια κεχωσμένον, ἔχον εἰκοσιπέντε βαθμίδας πρὸς κατάβασιν καὶ φεγγίτας ἄνωθεν τῆς στέγης, διὰ τῶν ὁποίων εἰσήρχετο ὀλίγον φῶς. Πρὸς δὲ τὴν δυτικὴν πλευρὰν τοῦ ἐδάφους αὐτοῦ ἔκειτο ἡ ρηθεῖσα τοῦ ἁγιάσματος Πηγή, διὰ κιγκλίδων πεφραγμένη, ἐν τῇ ὁποίᾳ ἐφαίνοντο κολυμβῶντα καὶ ὀψάριά τινα. Τοιαύτη δὲ ἦτο ἡ κατάστασις αὐτοῦ μέχρι τοῦ ἔτους 1821· τότε δὲ κατεδαφισθὲν καὶ τὸ μικρὸν ἐκεῖνο λείψανον, συγκατέχωσεν ἐν ἑαυτῷ καὶ τὴν Πηγὴν τοῦ ἱεροῦ ἁγιάσματος καὶ κατέστη τελείως ἀφανής.

Ἐπὶ τῶν ἡμερῶν ὅμως τοῦ Σουλτὰν Μαχμούτ, ὅτε οἱ ὑπήκοοι αὐτοῦ ἔχαιρον ἐλευθερίας εἰς τὴν ἐκτέλεσιν τῶν θρησκευτικῶν αὐτῶν ἐθίμων, ἐζητήθη ἄδεια ὑπὸ τῶν Χριστιανῶν τῆς Κωνσταντινουπόλεως πρὸς ἀνοικοδόμησιν τοὐλάχιστον τοῦ εἰρημένου παρεκκλησίου, ἥτις καὶ ἐδόθη.


Ὑποσημειώσεις

[1] Ἡ μνήμη τῆς Ἁγίας ταύτης βασιλίσσης Θεοφανοῦς ἐπιτελεῖται κατὰ τὴν ιϛʹ (16ην) Δεκεμβρίου (βλέπε ἐν τόμῳ ΙΒʹ).

[2] Χαλδία ἐκαλεῖτο χώρα τοῦ Πόντου μὲ πρωτεύουσαν τὴν Τραπεζοῦντα.