Μέρος Γ’. Ἡ ἐξορία τοῦ Ἰωάννου καὶ ἡ ἐν Πάτμῳ δρᾶσις αὐτοῦ.

Ὁ δὲ Ἰωάννης εἶπε πρός με· «Τέκνον Πρόχορε, νὰ ὑπομένῃς γενναίως καὶ νὰ εἶσαι στερεός, διότι ὁ Κύνωψ φροντίζει ἵνα ρίψῃ ἡμᾶς εἰς μεγάλην θλῖψιν καὶ πειρασμόν». Συνήχθησαν δὲ πάντες οἱ πιστοὶ ἀδελφοὶ εἰς τὴν οἰκίαν τοῦ Μύρωνος καὶ εἴμεθα ἐκεῖ διδασκόμενοι ὑπὸ τοῦ Ἰωάννου ἡμέρας δέκα, χωρὶς νὰ ἐξέλθωμεν· διότι παρεκάλεσαν πάντες οἱ ἀδελφοὶ τὸν Ἰωάννην νὰ μὴ ἐξέλθῃ τῆς οἰκίας λέγοντες· «Μεγάλη σύγχυσις ὑπάρχει εἰς τὴν πόλιν καὶ ἐνδέχεται, νὰ κακοποιήσωσιν ὑμᾶς». Ὁ δὲ Ἰωάννης συνεβούλευσε πάντας λέγων· «Ἔχετε ὑπομονήν, ἀδελφοί, καὶ θὰ ἴδετε τὴν δύναμιν καὶ τὴν δόξαν τοῦ Θεοῦ· διότι καθὼς τώρα συνηθροίσθη πᾶσα ἡ πόλις καὶ θαυμάζει διὰ τοὺς λόγους τοῦ Κύνωπος, τοιουτοτρόπως θέλουσι συναχθῆ πάντες διὰ νὰ θαυμάσωσι τὴν καταστροφὴν καὶ τὸν ἀφανισμόν του». Μετὰ δὲ ταῦτα εἶπε πρός με· «Τέκνον Πρόχορε, ἂς ἐξέλθωμεν εἰς τὴν πόλιν». Καὶ ἐξελθόντες ἤλθομεν εἰς τόπον καλούμενον «Βότρυν»· καὶ καθήσαντες ἐκεῖ συνήχθη λαὸς πολὺς καὶ ἐδιδάσκετο ὑπὸ τοῦ Ἰωάννου.

Ἀκούσας ὁ Κύνωψ ὅτι ὁ Ἰωάννης διδάσκει, εὐθὺς ἦλθεν ἐκεῖ, καὶ ἰδὼν ὅτι πάντες πείθονται εἰς τὰ λεγόμενα ὑπὸ τοῦ Ἰωάννου, ἐθυμώθη μεγάλως καὶ εἶπε πρὸς τὸν λαόν· «Ἄνδρες τυφλοὶ καὶ πεπλανημένοι ἀπὸ τὴν ὁδὸν τῆς ἀληθείας, ἀκούσατέ μου· ἐὰν εἶναι δίκαιος ὁ Ἰωάννης καὶ ἀληθῆ τὰ παρ’ αὐτοῦ λεγόμενα καὶ γινόμενα, ἂς ἱκανοποιήσῃ καὶ σᾶς καὶ ἐμὲ διὰ τῶν λόγων, τοὺς ὁποίους θέλω ἐγὼ εἴπει πρὸς αὐτόν, καὶ τότε νὰ πιστεύσω καὶ ἐγὼ εἰς τὰ λεγόμενα καὶ γινόμενα ὑπ’ αὐτοῦ»· παρίστατο δὲ ἐκεῖ λαὸς πολύς, πρὸς τὸν ὁποῖον στραφεὶς ὁ Κύνωψ εἶπε πρὸς ἕνα νεανίσκον εὑρισκόμενον ἐκεῖ· «Τέκνον, ζῇ ὁ πατήρ σου ἢ ἀπέθανεν;»· ἀπεκρίθη ὁ νέος· «Ὄχι, δὲν ζῇ ἀλλ’ ἀπέθανε, κύριε». Ἠρώτησε πάλιν ὁ Κύνωψ· «Διὰ ποίου θανάτου;» ὁ δὲ νέος εἶπε· «Ἦτο ναύτης καὶ συντριβέντος τοῦ πλοίου ἐπνίγη εἰς τὴν θάλασσαν ὑπὸ τῶν κυμάτων καὶ ἀπέθανε». Τότε λέγει ὁ Κύνωψ πρὸς τὸν Ἰωάννην· «Τώρα νὰ δείξῃς ἐὰν εἶναι ἀληθῆ τὰ ὅσα λέγεις· νὰ ἀναβιβάσῃς τὸν πατέρα τοῦ παιδὸς αὐτοῦ ἀπὸ τῆς θαλάσσης καὶ νὰ παρουσιάσῃς αὐτὸν ζῶντα εἰς τὸν παῖδα καὶ εἰς ἡμᾶς πάντας». Ἀπεκρίθη ὁ ᾽Ιωάννης λέγων· «Δὲν μὲ ἀπέστειλεν ὁ Χριστὸς ἵνα ἀνιστῶ νεκρούς, ἀλλὰ μὲ ἀπέστειλεν ἵνα διδάσκω τοὺς πεπλανημένους ἀνθρώπους». Εἶπε δὲ ὁ Κύνωψ πρὸς πάντα τὸν λαὸν τὸν παριστάμενον ἐκεῖ· «Ὦ ἄνδρες, οἱ κατοικοῦντες τὴν πόλιν Φλωρᾶν, τοὐλάχιστον τώρα πιστεύετε ὅτι εἶναι πλάνος ὁ Ἰωάννης, καὶ σᾶς πλανᾷ διὰ μαγικῶν ἐμπαιγμάτων; συλλαβόντες λοιπὸν κρατήσατε αὐτὸν καλῶς ἕως ὅτου παρουσιάσω ἐγὼ ζῶντα τὸν πνιγέντα καὶ ἀποθανόντα ἄνθρωπον».


Ὑποσημειώσεις

[1] Ὁ θεῖος Μάξιμος ὁ Ὁμολογητὴς συμπεραίνει, ὅτι ὁ μέγας Ἰωάννης οὗτος ἐξωρίσθη εἰς Πάτμον κατὰ τὸ τελευταῖον ἔτος τῆς βασιλείας τοῦ Δομετιανοῦ, ἤτοι κατὰ τὸ δέκατον πέμπτον ἔτος αὐτῆς (διότι τόσα ἔτη ἐβασίλευσεν), ἤτοι κατὰ τὸ ἐνενηκοστὸν πέμπτον ἔτος ἀπὸ Χριστοῦ, ὡς χρονολογεῖ ὁ Μελέτιος. Μέμνηται δὲ τῆς ἐπὶ τοῦ Δομετιανοῦ ἐξορίας τοῦ ἁγιωτάτου Ἰωάννου καὶ ὁ θεῖος Εἰρηναῖος ἐν τρίτῳ καὶ πέμπτῳ τῶν «Κατὰ Αἱρέσεων», ἔνθα καὶ τὸν χρόνον ἐσημειώσατο· καὶ Κλήμης ὁ Ἀλεξανδρεὺς εἰς τὸν λόγον περὶ τοῦ «Τὶς ὁ σῳζόμενος πλούσιος». Ὁ δὲ Ἀδριχώμιος εἰς τὸν Βίον τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ λέγει, ὅτι ὁ Ἀπόστολος οὗτος ἐπέμφθη δεδεμένος ἀπὸ τῆς Ἐφέσου εἰς τὴν Ρώμην. Ἐκεῖ δὲ πλησίον τῆς πύλης τῆς λεγομένης Λατίνας ἐποτίσθη δηλητήριον θανατηφόρον καὶ δὲν ἐβλάβη. Εἶτα ἐρρίφθη μέσα εἰς ἕνα πίθον γεμᾶτον ἀπὸ βραστὸν ἔλαιον κατὰ τὴν ἕκτην Μαΐου ἡμέραν Κυριακήν. Μείνας δὲ καὶ ἐκ τούτου ἀβλαβής, ἐξωρίσθη εἰς Πάτμον ὑπὸ Δομετιανοῦ, ὡς ἱστορεῖ ὁ Μελέτιος. Τὴν τοῦ δηλητηρίου πόσιν σημειοῖ καὶ ὁ θεῖος Αὐγουστῖνος εἰς τὸ κβʹ κεφάλαιον τῶν «Μονολόγων», λέγων· «Ὑπὲρ τοῦ γεύσασθαι ταύτης (τῆς γλυκύτητος τοῦ Θεοῦ) δηλητηρίου ποτήριον Ἰωάννης ἀτρόμως ἐξέπιεν».

[2] Κατὰ τὸν Ὅσιον Νικόδημον, εἰς Πάτμον εὑρισκομένου τοῦ μεγάλου Ἰωάννου, στέλλει πρὸς αὐτὸν ἐπιστολὴν ὁ μακάριος Διονύσιος ὁ Ἀρεοπαγίτης, ὢν τότε ἐνενήκοντα ἐτῶν γέρων, ἐν ᾗ ἐγκωμιάζει τὸν μέγαν τοῦτον Ἀπόστολον, λέγων· «Προσαγορεύω σε τὴν ἱερὰν ψυχήν, ἠγαπημένε. Καὶ ἔστι μοι τοῦτο πρὸς σὲ παρὰ τοὺς πολλοὺς ἰδιαίτερον. Χαῖρε ἀληθῶς, ἠγαπημένε, τῷ ὄντως ἐραστῷ καὶ ἐφετῷ καὶ ἀγαπητῷ λίαν ἠγαπημένε. Τί θαυμαστόν, εἰ Χριστὸς ἀληθεύει, καὶ τοὺς μαθητὰς οἱ ἄδικοι τῶν πόλεων ἐξελαύνουσιν, αὐτοὶ τὰ κατ’ ἀξίαν ἑαυτοῖς ἀπονέμοντες, καὶ τῶν Ἁγίων οἱ ἐναγεῖς ἀποδιαστελλόμενοι καὶ ἀποφοιτῶντες;». Προσθέτων δὲ καὶ ἄλλα πολλὰ ἐγκώμια, καὶ ἥλιον ὀνομάζων τοῦ Εὐαγγελίου τὸν μέγαν Θεολόγον, προφητεύει εἰς τὸ τέλος τῆς ἐπιστολῆς, ὅτι μέλλει νὰ λυτρωθῇ ἀπὸ τὴν ἐξορίαν καὶ θὰ ἐπιστρέψῃ πάλιν εἰς τὸν τόπον τῆς Μικρᾶς Ἀσίας καὶ ὅτι ἐκεῖ μέλλει νὰ παραδώσῃ πολλὰ ἀγαθά, λέγων αὐτολεξεί· «Ἀξιόπιστος δὲ πάντως εἰμὶ τὰ προεγνωσμένα σοι, καὶ μαθὼν ἐκ Θεοῦ καὶ λέγων, ὅτι καὶ τῆς ἐν Πάτμῳ φυλακῆς ἀφεθήσῃ, καὶ εἰς τὴν ἀσιάτιδα γῆν ἐπανήξεις, καὶ δράσεως ἐκεῖ τοῦ ἀγαθοῦ μιμήματα καὶ τοῖς μετὰ σὲ παραδώσεις». Κατὰ τὴν πρόρρησιν λοιπὸν ταύτην τοῦ θείου Διονυσίου, ὅτε ὁ βασιλεὺς Τραϊανὸς ἐβασίλευσε μετὰ τὸν Νέρβαν ἐν ἔτει ϟηʹ (98), ἐστάλησαν γράμματα βασιλικὰ εἰς τὴν Πάτμον, τὰ ὁποῖα ἀνεκάλουν τὸν μέγαν Ἰωάννην ἀπὸ τὴν ἐξορίαν.

[3] Ὁ Δοσίθεος ἐν σελίδι 13 τῆς Δωδεκαβίβλου λέγει, ὅτι συνέγραψε τὸ Εὐαγγέλιον ὁ Ἰωάννης ἀπὸ δεήσεως τῶν Ἐπισκόπων τῆς Ἀσίας καὶ οὐχὶ τῶν Πατμίων, ὡς γράφεται ἐνταῦθα. Συμμαρτυρεῖ δὲ καὶ ὁ Μελέτιος εἰς τὸν πρῶτον τόμον τῆς Ἐκκλησιαστικῆς Ἱστορίας αὐτοῦ λέγων, ὅτι ἐν Ἐφέσῳ συνέγραψεν ὁ Ἰωάννης τὸ Εὐαγγέλιον καὶ τὰς ἐπιστολάς του. Συμβιβάζει ὅμως καὶ θεραπεύει τὴν διαφωνίαν ταύτην ὁ αὐτὸς Μελέτιος λέγων, ὅτι προέγραψε μὲν ὁ Ἰωάννης τὸ Εὐαγγέλιον καὶ τὰς ἐπιστολὰς εἰς τὴν Πάτμον, ἐξέδωκε δὲ καὶ ἐδημοσίευσε ταῦτα εἰς τὴν Ἔφεσον. Ἔγραψε δὲ τὸ Εὐαγγέλιον, κατὰ τὸν Δοσίθεον, κατὰ τὸ ἑξηκοστὸν τέταρτον ἔτος ἀπὸ τῆς Ταφῆς ἢ τῆς Ἀναλήψεως τοῦ Κυρίου. Ἢ κατ᾽ ἄλλους, μετὰ τριάκοντα ἓξ ἔτη ἀπὸ τῆς Ἀναλήψεως, δύο ἔτη ὕστερον ἀπὸ τῆς συγγραφῆς τῆς Ἀποκαλύψεως, ἡ ὁποία εἶναι τὸ δυσκολώτατον βιβλίον πάντων τῶν τοῦ κόσμου βιβλίων, κατὰ τὸν Ἱερώνυμον, καὶ ἡ σκοτεινοτάτη καὶ δυσκολωτάτη βίβλος κατὰ τὸν Μελέτιον. Ἤρχισε δὲ ἀπὸ τῆς προαιωνίου Γεννήσεως τοῦ Κυρίου καὶ ἀφῆκε τὴν ὑστέραν οἰκονομικῶς, διὰ τοὺς αἱρετικοὺς τοῦ καιροῦ ἐκείνου, Ἐβίωνά τε καὶ Κήρινθον, οἱ ὁποῖοι ἠρνοῦντο τὴν θεότητα τοῦ Χριστοῦ, εἰς στερέωσιν μὲν τῶν εὐσεβῶν, ἀντίρρησιν δὲ τῶν αἱρετικῶν τῶν λεγομένων Γνωστικῶν, ὡς καὶ αὐτῶν τῶν Νικολαϊτῶν, ὡς λέγει ὁ Εἰρηναῖος, ὁ Ἱερώνυμος, καὶ ὁ Ἐπιφάνιος. Ἔγραψε δὲ τὴν Ἀποκάλυψιν τέσσαρα ἔτη πρὸ τῆς κοιμήσεώς του, κατὰ τὸν Μελέτιον.

Σημείωσαι ὅτι ὁ Ἅγιος Πέτρος ὁ ᾽Αλεξανδρείας, ὁ κατὰ τὰ τέλη τοῦ δευτέρου αἰῶνος ἀκμάσας, λέγει εἰς τὸ Χρονικὸν τὸ συνεκδοθὲν μετὰ τῶν βιβλίων τῆς Βυζαντίδος, ὅτι τὸ ἰδιόχειρον Εὐαγγέλιον τοῦ θείου τούτου Ἰωάννου μέχρι τοῦ νῦν φυλάττεται χάριτι Θεοῦ εἰς τὴν τῶν Ἐφεσίων ἁγιωτάτην Ἐκκλησίαν, καὶ ὑπὸ τῶν πιστῶν ἐκεῖ προσκυνεῖται· ἀναφέρεται δὲ ἐν τοῦτῳ ὅτι τρίτη ὥρα ἦτο, ὅτε ὁ Χριστὸς ἐσταυρώθη, καθὼς καὶ τὰ ἀκριβῆ χειρόγραφα περιέχουσι. (Βλέπε σημείωσιν 20 Νικηφόρου τοῦ Θεοτόκη εἰς τὴν μετάφρασιν Κλήμεντος τοῦ Κανονικοῦ ἐν τῇ «Ἀνασκευῇ» τῆς τότε διερμηνευθείσης Διαθήκης καθὼς καὶ εἰς τὴν εἰκοστὴν τοῦ Δεκεμβρίου ἐν τῇ ὑποσημειώσει τοῦ Συναξαρίου τοῦ Ἁγίου Ἰγνατίου ἐν τόμῳ ΙΒʹ τοῦ ἡμετέρου «Μεγάλου Συναξαριστοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας», τί ἐν ἐπιστολῇ αὐτοῦ γράφει ὁ Ἅγιος οὗτος. Ἐν δὲ τῇ «Ἑκατονταετηρίδι» γράφεται, ὅτι ἐπὶ Δομετιανοῦ, ἐν ἔτει ϟϛʹ (96), ὁ Ἀπόστολος Ἰωάννης ἐπέμφθη δέσμιος ἐξ Ἀσίας εἰς Ρώμην ὑπὸ τοῦ Ἀνθυπάτου, ὅπου ἐτέθη ἐντὸς λέβητος πλήρους ζέοντος ἐλαίου, καὶ ἐφυλάχθη ἀβλαβής, ὡς γράφει ὁ Ἱερώνυμος εἰς βιβλίον αʹ. Ἔπειτα ἐξωρίσθη ἐκεῖθεν εἰς Πάτμον, καὶ συνέγραψε τὴν θείαν Ἀποκάλυψιν, ἐπὶ τῆς βασιλείας τοῦ Δομετιανοῦ, κατὰ Εἰρηναῖον καὶ Ἱερώνυμον.

Σημείωσαι ὅτι τὰ λόγια ἐκεῖνα, τὰ ὁποῖα γράφει ὁ Ἰωάννης εἰς τὴν Καθολικὴν πρώτην Ἐπιστολήν του, ἤτοι ὅτι· «τρεῖς εἰσιν οἱ μαρτυροῦντὲς ἐν τῇ γῇ, τὸ Πνεῦμα καὶ τὸ Ὕδωρ καὶ τὸ Αἷμα, καὶ οἱ τρεῖς εἰς τὸ ἕν εἰσι» (κεφ. εʹ), ταῦτα τὰ λόγια ἄλλοι, οὐχὶ ὀρθῶς, τὰ λέγουσιν ὡς νόθα, ἐπειδὴ εἰς πολλὰ ἀρχαῖα χειρόγραφα δὲν ἐμφέρονται πλὴν εὑρίσκονται εἰς πάμπολλα ἀντίγραφα. Ὅθεν καὶ ὁ νεώτερος Σιμώνιος ὁμολογεῖ, ὅτι εὗρε τὰ τοιαῦτα λόγια εἰς διακόσια ἀντίγραφα ἀρχαιότατα, ὅσα δὲ ἀντίγραφα εὗρε, μὴ περιέχοντα αὐτά, δὲν ἦσαν παλαιότερα τῶν ἑξακοσίων ἐτῶν. Ἀναφέρονται δὲ τὰ λόγια ταῦτα καὶ ὑπὸ τοῦ Τερτυλλιανοῦ εἰς τὸ «Κατὰ Πραξέου» βιβλίον πρῶτον, κεφάλαιον εἰκοστὸν πέμπτον, καὶ ὑπὸ τοῦ Κυπριανοῦ εἰς ἐπιστολὴν πρὸς Ἰωβιανὸν «Περὶ Μονάδος». Καὶ οἱ τῆς Ἀφρικῆς δὲ Πατέρες, τετρακόσιοι τόσοι Ἐπίσκοποι, ἐκτιθέμενοι τὴν ἑαυτῶν πίστιν εἰς Οὐνερικὸν τὸν βασιλέα τῶν Ἀρειανῶν Οὐανδάλων ἐν ἔτει υπδʹ (484), τὰ αὐτὰ λόγια ἀναφέρουσιν αὐτολεξεί. Ἀλλὰ καὶ ὁ νεώτερος Καλμέτος προβάλλεται τοὺς ὑπὲρ τῆς αὐθεντίας τῶν λόγων ἐκείνων κατὰ τῶν ἀντιλεγόντων συγγραψαμένους. Γράφει δὲ περὶ τούτων καὶ ὁ Ὅσιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης ἐν τῇ ἑρμηνείᾳ τῶν Καθολικῶν Ἐπιστολῶν.