ΚΑΙΣΑΡΙΟΣ ὁ ἐν Ἁγίοις Πατὴρ ἡμῶν οὗτος ἦτο νεώτερος ἀδελφὸς τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου, γεννηθεὶς εἰς Ναζιανζὸν τῆς Καππαδοκίας περὶ τὸ ἔτος τλ’ (330). Γονεῖς του, ὅπως καὶ τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου, ἦσαν ὁ Ἐπίσκοπος Ναζιανζοῦ Γρηγόριος καὶ ἡ εὐσεβεστάτη καὶ ἁγιωτάτη Νόννα. Εἶχεν ἀκόμη καὶ ἀδελφὴν μεγαλυτέραν ἀπὸ αὐτὸν καὶ ἀπὸ τὸν Γρηγόριον, τὴν θαυμασίαν Γοργονίαν. Ἀλλὰ καὶ θεῖον ἐκ μητρὸς εἶχε τὸν μακάριον Ἀμφιλόχιον πατέρα τοῦ Ἐπισκόπου Ἰκονίου Ἁγίου Ἀμφιλοχίου. Ἀπὸ τοιούτους γονεῖς καὶ ἀδελφοὺς ἀνατρεφόμενος ὁ θεῖος Καισάριος ἦτο ἑπόμενον νὰ ἀναδειχθῇ καὶ ἐφάμιλλος ἐκείνων εἰς τὴν ἀρετήν. Ὅθεν ἦτο πρᾶγμα θαυμαστὸν καὶ ἐξαίσιον νὰ βλέπῃ κανεὶς μίαν τοιαύτην ἁγίαν οἰκογένειαν μὲ τοσαύτας ἀρετὰς ἐστολισμένην, εἰς τὴν ὁποίαν τὰ τέκνα νὰ ἀγωνίζωνται νὰ ὑπερβοῦν εἰς τὴν ἀρετὴν τοὺς γονεῖς. Ποῖος δὲν θὰ ἐζήλευε καὶ δὲν θὰ ἐθαύμαζε τὴν οἰκογένειαν αὐτήν; [1]
Μετὰ τὰ ἐγκύκλια μαθήματα ὁ θεῖος, Καισάριος ἠκολούθησε τὸν μεγαλύτερον ἀδελφόν του Γρηγόριον δι’ ἀνωτέραν ἐκπαίδευσιν εἰς τὰ μεγάλα τότε κέντρα τῶν γραμμάτων καὶ τῶν ἐπιστημῶν. Καὶ πρῶτον μὲν ἦλθεν εἰς τὴν Καισάρειαν τῆς Καππαδοκίας, ὕστερον εἰς τὴν Καισάρειαν τῆς Παλαιστίνης καὶ κατόπιν εἰς Ἀλεξάνδρειαν, ὅπου καὶ ἐξέμαθε μαθηματικήν, ἀστρονομίαν, φιλοσοφίαν, ρητορικὴν καὶ ἰατρικήν, περισσότερον ὅμως ὅλων ἠγάπησε καὶ ἐξεπαιδεύθη εἰς τὴν ἰατρικήν. Ἂν κατὰ τὸ διάστημα τοῦτο ἦλθε πρὸς μαθητείαν καὶ εἰς τὰς Ἀθήνας δὲν εἶναι ἀκριβῶς γνωστόν, πάντως γνωστὸν εἶναι ὅτι κατὰ τοὺς μαθητικούς του χρόνους ἠκολούθει εἰς τὰ ταξίδια τὸν μεγαλύτερον ἀδελφόν του Γρηγόριον, ὥστε πιθανὸν εἶναι νὰ ἦλθε καὶ εἰς τὰς Ἀθήνας.
Εἰς Ἀλεξάνδρειαν εὑρισκόμενος ὁ Ἅγιος ἐγνώρισε καὶ τὸν Μέγαν Ἀντώνιον, τὸν Μέγαν Ἀθανάσιον καὶ ἄλλους μεγάλους τῆς Ἐκκλησίας Πατέρας, οἵτινες ἤκμαζον κατὰ τὴν ἐποχὴν ἐκείνην, παρ’ ὧν τὰ μέγιστα ὠφελήθη, περισυλλέξας ἐξ ἑνὸς ἑκάστου τὴν ἰδιαιτέραν ἀρετὴν ὡς ἡ μέλισσα τὴν γῦριν. Ἐκεῖθεν μετέβη ὁ Ἅγιος εἰς τὴν Κωνσταντινούπολιν, ὅπου καὶ ἐγένετο δεκτὸς μετὰ μεγάλων τιμῶν ἀπὸ τὸν βασιλέα Κωνστάντιον (337-361) καὶ ὅλον τὸν λαόν, οἵτινες εἶχον αὐτὸν εἰς μεγάλην ἐκτίμησιν διὰ τὴν σοφίαν του καὶ τὴν ἰατρικὴν τέχνην του, μὲ τὴν ὁποίαν μεγάλας πρὸς πάντας προσέφερεν εὐεργεσίας. Τὰς ἱκανότητας ταύτας τοῦ Καισαρίου ἐκτιμήσας ὁ Κωνστάντιος προσέλαβε τοῦτον ὡς ἰατρὸν τῶν ἀνακτόρων.