ΠΑΓΧΑΡΙΟΣ ὁ Ἅγιος τοῦ Χριστοῦ Μάρτυς κατήγετο ἐκ τῆς χώρας τῶν Οὐσάνων, ἐκ πόλεως Βιλλαπάτης [1], υἱὸς ὑπάρχων γονέων Χριστιανῶν. Ἦτο δὲ ἀνὴρ ὑψηλὸς καὶ ὡραῖος, ζῶν κατὰ τοὺς χρόνους τῶν δυσσεβῶν καὶ ἀντιχρίστων βασιλέων Διοκλητιανοῦ καὶ Μαξιμιανοῦ, οἵτινες ἀπὸ κοινοῦ ἐβασίλευον ἀπὸ τοῦ διακοσιοστοῦ ὀγδοηκοστοῦ ἕκτου ἔτους, μέχρι τοῦ τριακοσιοστοῦ πέμπτου (286-305), ἤτοι εἰς διάστημα δεκαεννέα ὁλοκλήρων ἐτῶν, καθ’ ὅλον δὲ τὸ διάστημα τοῦτο ἡ πλάνη τῶν εἰδώλων ἦτο διεσπαρμένη εἰς ὅλην τὴν οἰκουμένην καὶ πᾶς Χριστιανός, ὁμολογῶν τὸν Χριστόν, ὄχι μόνον ἐστερεῖτο τῆς περιουσίας καὶ τῶν κτημάτων του, ἀλλ’ ἔχανε πρὸς τούτοις καὶ τὴν ἰδίαν ζωήν του, ἀφ’ οὗ πρότερον ἐδοκίμαζε πολλὰς καὶ διαφόρους βασάνους.
Κατ’ ἐκεῖνον λοιπὸν τὸν καιρὸν καὶ ὁ θαυμάσιος οὗτος Παγχάριος ἐπορεύθη εἰς τὴν Ρώμην καὶ ἐγένετο φίλος μὲ τὸν Διοκλητιανόν, ὅστις καὶ τὸν κατέστησε πρῶτον τῶν ἀρχόντων τῆς Συγκλήτου καὶ καθ’ ὑπερβολὴν ἠγάπα αὐτόν. Ἐκ τῆς ὑπερβολικῆς ὅμως ταύτης ἀγάπης, τὴν ὁποίαν ἔτρεφον πρὸς ἀλλήλους, ἠρνήθη, φεῦ! ὁ Παγχάριος τὴν εἰς Χριστὸν Πίστιν καὶ ἔγινεν ὁμόφρων πρὸς τὸν βασιλέα, ὁ δὲ βασιλεὺς διώρισε νὰ λαμβάνῃ, ὁ Παγχάριος ἐτησίως διάφορα σιτηρέσια παρὰ τῆς βασιλείας, ἄλλα μὲν μὲ ἔγγραφον διατύπωσν, ἄλλα δὲ καὶ μὲ βασιλικὴν προσταγήν, ἵνα διὰ τούτων ἔχῃ πᾶσαν ἀπόλαυσιν καὶ ἀνάπαυσιν.
Ταύτην τὴν πικρὰν εἴδησιν μαθοῦσα ἡ μακαρία μήτηρ ὡς καὶ ἡ ἀδελφὴ τοῦ Παγχαρίου ἔγραψαν εἰς αὐτὸν ἐπιστολὴν καὶ συνεβούλευον αὐτόν, πρῶτον μὲν νὰ ἀποκτήσῃ τὸν φόβον τοῦ Θεοῦ, καὶ δεύτερον νὰ ἐνθυμηθῇ τὴν φοβερὰν Κρίσιν Αὐτοῦ. Καὶ ὅτι, ὅστις ἐγνώρισε τὸν Χριστὸν καὶ παρρησίᾳ τὸν ὡμολόγησεν ἔμπροσθεν βασιλέων καὶ ἀρχόντων, αὐτὸς μέλλει ἀντιστοίχως νὰ ὁμολογηθῇ παρὰ τοῦ Δεσπότου Χριστοῦ καὶ νὰ λάβῃ τὴν ἐπαγγελίαν καὶ ἀπόλαυσιν τῶν αἰωνίων ἀγαθῶν, καθὼς αὐτὸς ταῦτα λίαν καλῶς γνωρίζει. Ἀντιθέτως πάλιν, ὅσοι ἠθέτησαν καὶ ἠρνήθησαν τὴν Θεότητα τοῦ Χριστοῦ, αὐτοὶ πολλὴν καταδίκην μέλλουσι νὰ λάβωσιν ἐν τῇ φοβερᾷ ἐκείνῃ ἡμέρᾳ τῆς Κρίσεως, καθὼς καλῶς καὶ αὐτὸ γνωρίζει. Διότι λέγει ὁ Κύριος· «Πᾶς οὖν ὅστις ὁμολογήσει ἐν ἐμοὶ ἔμπροσθεν τῶν ἀνθρώπων, ὁμολογήσω κἀγὼ ἐν αὐτῷ ἔμπροσθεν τοῦ Πατρός μου τοῦ ἐν οὐρανοῖς· ὅστις δ’ ἂν ἀρνήσηταί με ἔμπροσθεν τῶν ἀνθρώπων, ἀρνήσομαι αὐτὸν κἀγὼ ἔμπροσθεν τοῦ Πατρός μου τοῦ ἐν οὐρανοῖς» (Ματθ. ι’ 33). Καὶ πάλιν· «Τί γὰρ ὠφελήσῃ ἄνθρωπον, ἐὰν κερδήσῃ τὸν κόσμον ὅλον καὶ ζημιωθῇ τὴν ψυχὴν αὐτοῦ; Ἢ τί δώσῃ ἄνθρωπος ἀντάλλαγμα τῆς ψυχῆς αὐτοῦ;» (Μάρκ. η’ 36-37).