Τότε ὁ Ἅγιος Ἱλαρίων, ἐλευθερωθεὶς ἀπὸ τὴν φυλακήν, ἐφιλοξενήθη ὑπὸ μιᾶς χριστιανῆς εἰς τὸ ἀγροκήπιόν της, ἥτις καὶ ὑπηρέτησεν αὐτὸν ἐπὶ χρόνους, ἑπτά. Ὡς δὲ ἐβασίλεισεν ὁ υἱὸς τοῦ Τραυλοῦ Θεόφιλος ὁ εἰκονομάχος, ἐν ἔτει ωκθ’ (829), συνεκέντρωσεν ὁ ἀλιτήριος ὅλους τοὺς πρότερον γενομένους ὁμολογητὰς τῶν ἁγίων Εἰκόνων καὶ ἐφυλάκισεν αὐτούς. Τότε καὶ ὁ μακάριος Ἰλαρίων, ἐξετασθεὶς ἄν πείθεται εἰς τὴν βασιλικὴν προσταγὴν καὶ ἐλέγξας τὸν Θεόφιλον ὡς ἄθεον καὶ ἀπατεῶνα, ἐδέχθη ἐπὶ τῆς ράχεως αὐτοῦ ἑκατὸν δεκαεπτὰ ραβδισμοὺς καὶ κατόπιν, ἐξωρίσθη εἰς τὴν νῆσον Ἀφουσίαν, ἥτις κεῖται πλησίον τῆς νήσου Ἅλωνος, τῆς τουρκιστὶ καλουμένης Πασᾶ λιμάνι καὶ ὑπόκειται εἰς τὸν Ἀρχιεπίσκοπον Προικονήσου. Ἐκεῖ ὁ Ὅσιος, σκάψας πέτραν καὶ κατασκευάσας μικρὸν καὶ στενώτατον κελλίον, διὰ δὲ τῆς προσευχῆς αὐτοῦ κατορθώσας νὰ ἀναβλύσῃ ἐκ τῆς γῆς ὕδωρ, διῆλθε χρόνους ὀκτώ. Ἀφ’ οὗ δὲ ἐτελεύτησεν ὁ Θεόφιλος καὶ ἡ τούτου σύζυγος Θεοδώρα [1] συνήθροισεν εἰς Κωνσταντινούπολιν ἅπαντας τοὺς ὁμολογητας καὶ Ὁσίους Πατέρας τοὺς εὑρισκομένους εἰς τὴν ἐξορίαν καὶ ἀφοῦ ἀνεστήλωσε καὶ ἐκράτυνε τὴν Ὀρθοδοξίαν διὰ τῆς ἀναστηλώσεως καὶ προσκυνήσεως τῶν ἁγίων Εἰκόνων, τότε καὶ ὁ Ὅσιος Ἱλαρίων, ἐλευθερωθεὶς ἀπὸ τὴν ἐξορίαν, ἀνέλαβε πάλιν τὸ Μοναστήριόν του διαλάμπων ἐν αὐτῷ διὰ θαυμάτων. Τρεῖς δὲ, χρόνους ζήσας μετὰ ταῦτα καὶ θεαρέστως διοικήσας τοὺς μαθητάς του, ἀπῆλθε πρὸς Κύριον εἰς ἡλικίαν χρόνων ἑβδομήκοντα.